Turabbayev X. A., Xusanov A. D. Ballistik ekspertiza: Darslik
Yüklə 39,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Fotosuratga olish
sud-ballistik ekspertizasi tadqiqotlarida eng ko‘p tarqalgan xususiy metodlardan biri hisoblanadi. Fotosuratga olish yordamida jinoyat protsessi nuqtai nazaridan isbotlash ahamiyatiga ega bo‘lgan juda muhim axborotlar qayd etiladi. Ikkinchi tomondan, sud- tadqiqot fotografiyasi sud-ballistik ekspertizasiga nisbatan samarali tadqiqot vositasi hisoblanadi. Ekspert-ballistlar tomonidan sud-tadqiqot fotografiyasining reproduksion, o‘lchovli, makrofotografiya, mikrofo- tografiya, ultrabinafsha va infraqizil nurlardagi fotografiya metodlari qo‘llaniladi. Fotografik reproduksiyaning sud ekspertizasi tizimidagi asosiy vazifasi tekshirilayotgan obyektni kerakli masshtabda, turli rangli xususiyatlarini aks ettirgan holda yetarli aniqlikda hamda obyektning barcha tarkibiy qismlarini to‘liq ifodalab aks ettirishdan iborat. O‘zbekiston Respublikasi ichki ishlar idoralari ekspert–kriminalistika xizmatlarining amaliy faoliyatida o‘qotar qurol, o‘q-dorilar va o‘q otilishidan hosil bo‘lgan jarohatlarni reprouksion fotosuratga olish uchun «Ularus–1», «Ularus–2» va «Belarus SB–2» statsionar reproduksion qurilmalari ishlatiladi. 34 Makrofotosuratga olish yordamida tekshirilayotgan obyektlarning yirik masshtabli tasvirlari olinadi. Ushbu metod tekshirilayotgan obyektlar va tadqiqot natijalarini qayd etish, shuningdek kattalashtirilgan tasvirlarni yonma-yon, ustma-ust tushirish yo‘llari bilan taqqoslash imkoniyatini beradi. Sud-ballistik ekspertizasida makrfotosuratga olish otilgan o‘q va gilzalardagi izlarning o‘ziga xos xususiyatlarini tadqiq qilishda, tekshirilayotgan va eksperimentdan olingan (namuna) o‘q va gilzalarni taqqoslash tadqiqotlarining natijalarini, o‘q otilishidan hosil bo‘lgan jarohatlarning xususiyatlari (shikastlangan tolalarning uchlari, o‘q tekkan obyektlarning erishga uchragan qismlari), o‘qotar qurollar va o‘q-dorilar tarkibiy qismlarining holatini ko‘rgazmali tasvirlashda foydalaniladi. Mikrofotosuratga olish deb, fotoapparat bilan birlashtirilgan mikroskop yordamida tekshirilayotgan obyektlarning ko‘p marta kattalashtirilgan fotografik tasvirini olish metodiga aytiladi. Ushbu metoddan o‘lchamlari ko‘z bilan ko‘rib bo‘lmaydigan darajada kichik obyektlar (yoki ularning tarkibiy qismlari)ni suratga olishda foydalaniladi. Sud-ballistik ekspertizalarini o‘tkazish jarayonida mikrofotosuratga olish obyektlari bo‘lib, o‘qotar qurol, o‘q-dorilar, otilgan o‘q va gilzalar hamda o‘q otilishidan hosil bo‘lgan jarohatlar tarkibiy qismlarining o‘ziga xos xususiyatlari, o‘qotar qurol tarkibiy qismlarining mikrorelyefidagi o‘ziga xosliklar, qurolning otilgan o‘q va gilzalardagi izlari (boyok, zatvor tayanchi, stvol og‘zi kesimining izlari, o‘qlardagi narezlar maydonlarining izlari va hokazolar)ning o‘ziga xos xususiyatlari bo‘lishi mumkin. Ultrabinafsha fotografiya — yorug‘likning ko‘rinuvchi nurlarida ko‘rinmaydigan belgilarni aniqlash maqsadida, tekshirilayotgan obyektlarni ultrabinafsha nurlardagi tasvirini olish metodi hisoblanadi. Ushbu metod ultrabinafsha nurlarni yorug‘likning ko‘rinuvchi nurlariga qaraganda boshqacharoq yutadigan yoki qaytaradigan obyektlarni, shuningdek ultrabinafsha nurlarda lyuminessensiyalanadigan obyektlarning tasvirini olishda foydalaniladi. Sud-ballistik ekspertizasida ushbu metoddan o‘q tekkan obyektdagi qurol moyi, qurum, shuningdek o‘q otilishining termik ta’sirlarini aniqlashda foydalaniladi. Ultrabinafsha nurlarni turlicha yutish va qaytarish natijasida to‘qimachilik matolarining kuygan qismlari qo‘ng‘ir-pushti rangda, qurumli qismlari — qora- qo‘ng‘ir rangda ko‘rinadi, bundan tashqari, matoning qurol moyi tekkan qismlari — ko‘kimtir–havo rangda lyuminessensiyalanadi. |