Turg'unov Baxtiyor Husanboy o’g’lining

3.Klonal mshfoko’paytirishning asosiy xususiyati bu genetik bir xil, virusspz ekish materiallari olishdir. Bunga apekslarning meristema to’qimalaridan va poya organlariga xos bachki kurtaklardan foydalanib erishish mumkin. Klonal mikroko’paytirishni muvaffaqiyatli meristematik eksplantning o’lchamiga boђliq. Barg asosi va poya to’qimasi qancha katta bo’lsa morfogenez jarayoni yengillroq kechadi va normal, probirka o’simligining hosil bo’lishi bilan tugallanadi.Boshlang'ich o’simliklarni termoterapeya va xemoterapeya qilish yo’li bllal virussiz apikal meristemalar olish mumkin
Termoterapeya usuli, In vivo shuningdek In vitro sharoitlarda quruq, pgspq, havoni qo’llashga asoslangan. Yuqori harorat virus zarrachalariga ularnpig ribonuklein kislotalari va oqsil qobiqlari orqali ta'spr qilib, ularning parchalanishiga va virus zarrachalarining zararlash qobpliyatining yo’qolishiga olib keladi. Termoterapeyada o’slmlpklar termokameralarga joylanadi va haroratni 25° dan 37°C gacha oshiriladi. Har kuni harorat 2 °C ga ko’tariladi. Kameradagi yorug’lik 3 ming lk, namlik 90%ni tashkil qilishi kerak.
Xemoterapeya usuli - apikal meristemalar o’stirilayotgan ozuqa muhitiga guanozin -1b- D-ribofuranozil, 1,2,4-triazol, Z-karboksimid (virazol) 20-50 mg/lning qo’shilishpga asoslangan. Bu virusga qarshi preparat bo’lpb, keng ta'sir spektriga ega.
4.Kriosaqlash. Suyuq azotda (-196°С haroratli) o’simliklar somatik hujayralarining kriosaqlanishi biotexnologyada yangi yo’nalish bo’lib, 1970 yillarda keng rivojlana boshladi. Ushbu texnologiyaning maqsadm, genofondning kulturada In vitro saqlanishi, seleksionerlar ni genofond bilan, duragaylash uchun zarur bo’lgan changlar, unikal uruђlar, har-xil turdagi o’simliklarning transformatsiya љilingan, mutant, gibrid hujayralar, zigotik va somatik murtaklar bilan ta'minlashdir. Hozirgi vaqtda kallus to’qimlaridan, ajratilgan protoplastlar, meristemalar, poya uchlarni kriosaqlash sharoitlari ishlab chiqilgan.Kriosaqlash ishlarini amalga oshirish uchun avvalom bor hujayralarning spetsifika sini xisobga olib kichkina vokuolali, kam suvli mayda hujayralarni tanlab olish kerak. Kriokonservatsiya jarayoni hujayralarni muzlatishga tayyorlashdan boshlanadi, buni bir necha uslublarda amalga oshirish mumkin: hujayralarni osmotik aktiv moddzlar mannit, sorbit, aminokislotalar tutuvchi ozuqa muhitlarida o’stirish.
2-rasm Krioprotektorlarni hujayralarning osmotik va mexanik ta'sirlardan saqlovchi moddalarni tanlash
Bunga dimetilsulfooksid (DMSO,5-10%), glitserin (10-20%), shuningdek polivinilpi rolidop (MVP), destran, polietilenglikol (PEG) kiradi. Muzlatish 0°С dan-40°Сgacha haroratda olib boriladi. Shunday tarzda sekin muzlatish natijasida hujayralar tarkibidagi suvdan holi bo’lib, -40°С da hujayralar batomom suvsizlanib, o’simlik materialli ampulani suyuq azotga solishga imkonp tug’iladi.