Türkcə Etimoloji Sözlük



Yüklə 24,78 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə18/124
tarix29.12.2016
ölçüsü24,78 Mb.
#3862
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   124

nənəlik

 

 

anakə. taya. sütana. 

 

nənənğisi

 

 

nəcür


.  

nənğ

 

 

nə. nəsnə. nərsə. mal·. 

bax

 

>



 

nan

.  



nənğ

 

 

nən



. tan. dan. tənq. dənğ. nərsə. 

 

nənq

 

 

nənğ



. ne'mət.bolca. olca. bulca. 

 

nənqələ

 

 

nəngələ





hərgələ



rasgələ

. tuşlanan. 

d

əğər. qayta. 



başıboş. baybaş. boşabaş. boşabsıq. boşbozuq. 

əğimsiz. amacsız. umacsız 



(

 

<

 

ummaq)

. qaraçsız. 

bəlliksiz. oxsuz. özləmsiz. istəmsiz. diləksiz. hədəfsiz. 

qəsdsiz. məqsədsiz. qayəsiz. mənzursuz. ərəksiz. 

güdüsüz. yönəsiz. tasarsız. düşünsüz. düşnüqsüz. 

düşünmədən. fikirsiz. tutumsuz. çaqıl çuqul. çert pert. çırt 

pırt. 

 

nənqor



 

 

nənkor 



> nankor

(nən: ne'mət

)

iyilik bilməz. yaxcılıq 

bilməz. 

 

nənni



 

 

əllə. lay lay. 

 

nənni

 

 

ninni



1



.

 

cocuqları yatıtmaq üçün sözlərin sonuna gələn 



sözcük. 

-

 

uyusun oğlum 



ninni

.

 

-

 yatar balam ninni

. 

1

.

 

laylay. 



cocuqları yatıtmaq üçün deyilən qoşu, söz

.

 

-

 

nənni

 

söyləmək



.

 

-

 

bu gözəl, yumşaq çalğı, nənni



 

yerini tutabilər

.

  


ARIN

 

Türkcə Etimoloji Sözlük



 

 

WWW.TURUZ.NET

 

140 

nənni

 

 

ninni. belləv. beşik yır. 

 

nənni

 

 ninni. lay lay.  



nəolsa

 

 



-

 ac 


nə 

olsa 

yiyər, acıyan nə olsa

 

deyər. 


 

nərçomaq

 

 



<

 

ərçomaq

. boynu yoğun. 

 

nərdə



 

 

qəfəs. qorxuluq

.  

nərdəki

 

 

qay. qaysı. qayan. qanğı. qaydaki. hankı. hansı. 

 

nərdəysə

 

 



-

 

gərəği kimi, nərdəysə hamısı

: 

iyicənə. iyicə. çoxca. gənə 

bol. kovalı. olduqca yaxcı. 

-

 da


nışığımı iyicə

 

anladı, anlamadı, 



heç bilmədim. 

-

 

o gecə iyicə



 

dad aldıq. 



 

nərdivan

 

 -

 

nərdiban

 

tarabuzanı

qısa qalın barmağlıqlar



.

 

-

 

-

 tarabuzan 



babası

bu barmaqlığları birgə tutan iki yan dirək, çubuq



.

  

-

 ip 

nərdivan: urçın

.

 

örçin



.

  

-

 

qırx

 

nərdüvan

: dik 

yoxuş olan yer



.

  

-

 

nərdüvan köpəştəsi: nərdivanın barmaqlıqlarının yanında 

olan uzun, enli ağac

.  

nərdivan

 

 

( < 

ərdivan


?)

.

 



aşama

.

 basacaq



.

 

basqıç



.

 basama


.

 

pillə



.

 

paldaq



.  

nərdüvan

 

 

basqıç. 


 

nərə

 

 

( < ar: 

ər

: er: yer



.

 

yər



.

 ara) < 

nə ara

.

 



nə yerdə

. nərəyə


 < 



(

araya


)

 

yerə. nərədən



 < 

+



aradan.

  


HƏSƏN BƏY HADİ

 

                                                                                                

TƏBRİZ

 

 

 



WWW.TURUZ.COM

 

nərə

 

 

qanı


.  

nərə

 

 

nə yerə. qarlaq. 

 

-

 

nərədə

: harada

.

 qaralqda



.

  

-

 

nərədən

: hardan


.

 qarlaqdan



.

  

-

 

nərədəysə

: uzaymay



.

 

çox geçmədən



.

 birazdan



.

  

-

 

nərəyə: haraıya

.

 

qayrı



.

 qarlaqqa

.  

nə'rə

 

 uran. 

savaş hayğırı

.  

nərədə

 

 qalayda. harada.  

nərədə

 

 qanda. xanda. qayda. qayuda.  

nərədə

 

 

nə yerdə


.

 n

ə



+ ara+ da

.

 



nərə 

< 

nə ara


.  

nərək

 

 

nə gərək. nəyə. neyiçün. 

 

nərək

 

 

.



 

nəyə


.

 

nə gərək 



< 

nərə 


+ ok

.  



nərəsi

 

 - 



bəlli olmayan nərəsi

: durquzavar. durquzabad. 

 

-

 

hər

 

nərədə: hər ha

rda. qanda.

-

 qanda 

olsan gələrəm

.  


nərəsi

 

 

qalayı. harası. 

 

nərətə

 

 

nərədə. nə oldu. harda qaldı. hanı. handa. qanda. 

- 

hanı

 

birtirəcəyim dedin. 



-

 

hanı

 

o gördüyüm günlər. 



 

nərətən

 

 



nərədən

. qandan. hardan.  



nərətəysə

 

 

nərədəysə



1

. çox yaxın sürəmdə. əli qulağında. 

1

. az 


qalsın. olmaq üzrəykən. 

 


ARIN

 

Türkcə Etimoloji Sözlük



 

 

WWW.TURUZ.NET

 

142 

nərəyə

 

 qalayqa. haraya.  

nərəyə

 

 

qançuq


qança


.  

nərəyə

 

 

qanda. hara. -

 qanda 

belə. 


-

 siz qanda

, mən

 qanda.

 

nərgis

 

 

soğan gülü

.  

nəri

 

 

onaru. ötə. ötgəri. oyana. uzaq. 



-

 

ağıldan 



naru

. -

 

nəriraq

ötəraq


.

 

oyanlıq



.

  

n



ərqizləşmək

 

 

nərgizləşmək



<

 

>

 

rəngizləşmək

. bənğizləşmək. 

yağızlaşmaq. rəh ruf tapmaq. 

 

nərsə

 

 

nəsnə

. şey'. 


1

. iş. şey. 



- 

bu nəcür 

1

.girək. gərək



-

 

hadağı gərəyə qol qoyur: hərhanki iş, nəməniyə əl sürtür. 

 

-

 

dönəməcli

, 

dolaclı

, 



burşuq

 

nərsə

, yol: qa

nqal. qanğıl.

 

-

 

düşüncəsində nərsələr doğmaq

sanına 



(

xatirinə


) 

gəlmək. 


 

-

 

neçə nərsədən oluşan nərsə

: qatma. 

 

- 

nərsəni, kimsəni qarşılamaq üçün yol boyu düzülmək

: 

qaşşaq durmaq. qarşaq durmaq. 

 

-

 

nərsənin bir tikəsi

, 



başqa bir nərsənin içində qalan 

bölümü

: 

qalıma.

 

- 



nərsənin kökü, özəyi, təməl öğəsi, ünsürü

: 

acıq. acım. 

aşıq. aşıc. aşım. qabart. maya. damıc. damız.

  



, 



tombul nərsə

: qartopu. qartop. qartoqu. qartoq. 

 


HƏSƏN BƏY HADİ

 

                                                                                                

TƏBRİZ

 

 

 



WWW.TURUZ.COM

 

-

 

bayağı

, 

qolay nərsə

: 

qar çalvası. qar halvası. 

 



qardaq, 

qarda nərsə

:

 



əğriq

 

nərsə


.  

- 

neçə nərsədən: düzəlmiş nərsə. qamıq. qarmıq. qatıq. 

qartıq. qarbur. qarbura. məxlut. 

 



nərsiyə gəlmək

1

. nərsiyə sonuclanmaq, çatmaq, yetişmək. 

1

. nərsənin gərəkliyini, boşluğunu, yoxluğunu, ihtiyaclığını, 

olmasını anlamaq. 

-

 

uzaq qalmış yurdunu görəcəyi



 

gəlmək



-

 

bu yaşam

, 



durum mənə gəlməz: yaraşmaz, çox bolşluğu, 

olmasınlığı var. 

 

- 

nərsiyə gəlmək: nərsiyə sonuclanmaq, çatmaq, yetişmək. 

 



odun kimi quru, 

sərt nərsə

: qurulaq qarulaq. 

 

nərsədən

 

 



-

 

nərsədən ayrılan parça

: 

qarım. kərim. kəric. kəriş. gəric. 

gəriş. 

 

nərsələr

 

 

nəsnələr

. şeylər. əşya'. 

 

nərsən

 

 - 



nərsəni

, 



kimsəni anmaq

, yadlamaq

: ad çəkmək. 

 

nərsəni

 

 



-

 

nərsəni uzatmaq

, 

bir yerə yapışdırma üçün çaxılan

, 



taxılan uzatma

: 

qarataxın. qaraçağın. 

 

nərsiyə

 

 



-

 

nərsiyə artırılmış

, 

atılmış

, 



qrtılmış

 

tikə

: qarqa. 

 

-

 suya, 



nərsiyə doyurmaq

: 

boluna sulamaq. qərqitmək. qərq 

edmək. qanıqdırmaq. qandırmaq. qarığdırmaq. qardırmaq. 



 

ARIN

 

Türkcə Etimoloji Sözlük



 

 

WWW.TURUZ.NET

 

144 

nərtə

 

 

nərdə



nərədə. nə oldu. harda qaldı. hanı. handa. 

qanda. - 

hanı

 

birtirəcəyim dedin. 



-

 

hanı

 

o gördüyüm günlər. 



 

nərtəysə

 

 



nərdəysə

. handıysa. həmən. 

 

nərtüvan

 

 

nərdüvan

. çatmal. qatmal. bartıvan. çatu. çatra. basqıc. 

basqıç. basqac. basacaq. basamaq. ayaqcaq. ərçin. 

daraq. 



nərdüvan pilləsi

: 

basqıç. basaqıc. bağana. 

 

nəru

 

 anru. ayru. yana. sonra. dahi. -

 bundan 


nəru

 

kəslin



ir: 

bundan yana, bundan sonra qurtulur

.

  

nəsan



 

 

nasıl

nəcür. qaysan. qayçan. qaçan. nə üzdə. nə 



surətdə.

 

nəsə



 

 

nəsnə


.

  

nəsəq

 

 



hökm. qanıl. yasa. fərman. buyruq. əmr. 

 



yeknəsəq: birərnək. birərgin. birörnək: qapama. üniform. 

 

nəsihət



 

 sayalat.  

nəsil

 

 qu

rşaq


buğum


. muun. 

boyın


göbək


. arxa. boy.  

nəsim

 

 



<

 

əsim



əsin



əsgin

əsinti. yumşaq yel. əpələk 



<> 

yəpələk 


<> 

ipələk 


<> 

yipələk. 

yaparıq. yaprıq. yapalıq. yumşaq yel.

 

nəsim



 

 

əsin. əsinti. yelik. yılıq. rüzqar

.  

nəsim

 

 

əsinkə. əsinti. yılıq. yelik. yelək. rüzqar 



<

 

üzgər. 



 

nəsim

 

 

əsinti


öcək


körəz. əsim. xəfif yel

.  


HƏSƏN BƏY HADİ

 

                                                                                                

TƏBRİZ

 

 

 



WWW.TURUZ.COM

 

nəsimlənmək

 

 



əsimlənmək

əsinlənmək. solulanmaq. yellənmək. 



əpəllənmək 

<>

 

yəpələnmək 



<>

 

ipələnmək 



<>

 

yipələnmək. 



yaparınmaq. yaprınmaq. yapalınmaq. 

 

nəsnə



 

 

( sn < 

metatez


 > sn)

.

 





rs

ə

.

 



nərsə

.

 



kimə

rs

ə



.

 

kimə



sn

ə

.  



nəsnə

 

 

maddə. 


 

nəsnə

 

 

məfu'l. 


 

nəsnə

 

 

nəmə. 


 

nəsnə

 

 

nərsə



1

.şey'. 

1

.məfu'l. mə'mul. 

 

nəsnəl

 

 xunsa. 

yansız


. yalaqay. 

acıqsız.


 

ərdiş. 


saqlanan. 

cıdanan


. yatuqqa. 

təmbəl


.  

nəsnələr

 

 

nərsələr

.

 



şeylər. əşya'. 

 

nəşələndirmək



   

oğutmaq. öğütmək. ovalamaq. keflətmək. əsir edmək. 

əsritmək. əsdirmək. əsrütmək. 

 

nəşələnmək



 

 

şənlənmək

.

 



şənəlmək

.

  



nəşib

 

 

qopur. üzaşağ. üzalçaq. 

 

nətəhər

 

 

qaydaq. qılay. nəcür. nasıl. nəcür. nəyinli. nə günə. 

nasıl. 

 

nətək



 

 -

 

onun yorıq nətək



 

kişi belə

onun davranışı necədir



 

elinən


.  

nətək

 

 

necə. nasıl. qanday. qalay



.

 

nə təhər. 



-

 

könlün nə tək



.

 

-

 

nətəksən: qandaysın: necəsən

.

 

nətəhərsən



.

  


ARIN

 

Türkcə Etimoloji Sözlük



 

 

WWW.TURUZ.NET

 

146 

nətən

 

 



nədən

. edit. olut. görəv. toxuş. töküş. səbəb. illət. dəlil. 

hekmət. 

- 

varlıq nədəni

: 

vicud hekməti. 

- 

bu 

nədənlə

: bu 


səbəblə. 

 

-

 

kişinin bəlli bir nədən

 olmadan, 

çöküntü

, 



darıntı duruma 

girib, 

dışardan gələn uyaranlara (oyandıranlara

, 



düşündürənlərə) qapılması

, 



güclü suç duyquları içinə 

düşmüş durum

: qara sevda. qara sevgi. qara qapna. qara 

qapan. qara çapna. qara çapan. mali

xulya. melankolik. 

 



bir 

olayın nədəni

 olmaq: 

yol açmaq, vermək. 



-

 

qızıl dil 



danışar, göy başın axmasına, yarılmasına 

yol 

açar

.  


nətənbilim

 

 

nədənbilim

. etimoloji. 



nətənlənmək

 

 

nədənlənmək

. 

ilkəlləşmək. qaynaqlanmaq. köklənmək. 

kökələnmək. dayqalanmaq. da

yaqlanmaq. qalaqlanmaq. 

qalıqlanmaq. diblənmək. illəti, baisi, səbəbi, dəlilli 

bəllənmək.

 

nətənlər

 

 

nədənlər

- 



bir nərsəni yapmamaq üçün, nərsədə 

olmamaq üçün nədənlər, mahanalar gətirmək, yaratmaq

qaçımsamaq. saxlansımaq



. 

nətənli

 

 

nədənli

. ilkəli. ilkin. illətli. baisli. səbəbli. dəlilli. müdəlləl. 

 

nətənsiz

 

 



nədənsiz

. koraca. qaraca. boşuna. durub dururkən. 

oturduğu yerdə. yersiz. gərəkməzin. gərəksiz yerə. 


HƏSƏN BƏY HADİ


Yüklə 24,78 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   124




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin