Türkçesi: Hilmi Ziya Ülken

Önerme XXI ve scolie. 
- Bu scolie’yi “Zihin Reformu” ile karşılaştı­
rın - 27.
Önerme  XXVIII,  scolie. 
-  W.  Meijer’e  göre  bu  scolie  metne  yanlış­
lıkla sokulmuş olan ve önerme 28 ve 29’un içindekilere hiçbir şey katma­
yacak bir kenar haşiyesi olacaktır. Gebhardt gösterdi ki bu scolie’de yal­
nız başına göz önüne alınan ruh fikrine ve fikirlere, beden duygulanışları­
nın fikirlerine ait olumlu hüküm açıkça yer almıştır.
Önerme  XXXV.  scolie. 
-  Sayfa  199,  satır  10:  ruh  (âme)  kelimesi 
burada mens kelimesinin değil, başka yerdeki gibi anima kelimesinin kar­
şılığı olarak çevrilmiştir. Spinoza, ruh yanlış olarak bedenin tabiatına ka­
tılıyor  diye  görüldüğü  zaman  anima  terimini  kullanır  (Zihin  Reformu,  38, 
not  1,  cilt  I,  s.  250);  çoğu  kere  bir  insanın  hatırası  için  bu  ruh  (anima) 
kelimesini  kullandığı  olur,  vb.  (“Descartes  Felsefesinin  İlkeleri”  I  tanım 
6,  açıklama).  Spinoza  bu  yerde  Descartes’in  “ikinci  İtirazlara  Cevap­
lar”daki  kendi  metnini  buraya  naklediyor:  “Bu  ruh  adı  müphemdir,  zira 
o  çoğu  kara  cismani  bir  şey  gibi  anlaşılmıştır.”  Etika  -  beşinci  bölümün

---

3 1 4
 
ETİKA
önsözü: Ruha bir merkez veren Descartes’in hipotezi, burada olduğu gibi 
tenkit  edilmiştir.  Bununla  birlikte,  göstereceğim  ki,  Spinoza,  kendisinin 
animisme’
i  dediğim  şeyin  meydana  çıktığını  gösteren  hiç  değilse  iki  pa­
sajda  anima  kelimesini,  şüphesiz  bu  maksatla  kullanıyor.  (Aksiyomlara, 
lemma’lara  ait  olup  önerme  13’ten  sonra  gelen  notta).  Bu  iki  pasaj  şun­
lardır:  1.  Etika’da  III,  önerme  57’nin  scolie’si:  2.  Önce  zikredilen  17’nci 
mektupta.