Türkçesi: Hilmi Ziya Ülken

Üçüncü Bölüm
Başlık -bölümün  adı-:  Affectus kelimesini duygulanışla çevirmede pek 
tereddütsüz  değilim;  edilgi  ya  da  pasif  hal  şeklinde  her  zaman  yapılan 
çevirinin  ağır  sakıncaları  vardır.  Bir  etki  (actio)  olan  affection  ile  bir  edil­
gi  olan  affection’un  ayrılışı  görünüşte  kalmaktan  çıkıyor.  Öte  yandan  bi­
liyorum ki, duygulanış kelimesinin kullanılması da eleştirmeye elverişlidir, 
burada  ona  verilmesi  gereken  genel  anlamda  kullanılmadığından  başka, 
onu tabiatıyla affectio karşılığı kullanma zorunda da kalmış bulunuyorum. 
Yazarın kafasında iki kavram olduğu halde, onları tek bir kelime ile karşı­
lamak  daima  tehlikelidir.  M.  Ribot  ve  Rauh’nun  kullandıkları  anlamda 
alınan  his (sentiment) kelimesinin  şu  faydası vardır ki,  o önce okuyucuya 
Spinoza’nın Etika bölüm III’te tetkik ettiği konuya dair daha sarih bir fikir 
vermektedir:  Th.  Ribot,  Psychologie  des  sentiments;  F.  Rauh,  Méthode  dans 
la psychologie des sentiments.
 Fakat bu anlamda onun fazla modem olduğu­
na  hükmettim,  bundan  başka  yazarın  afficere,  affectio,  affectus  arasında 
kurduğu münasebeti daha kolay kavramayı sağlamada fayda gördüm. Yal­
nız,  duygulanış  (affection)  kelimesinin  kullanıldığı  iki  veya  üç  pasajda  bir 
müphemlik doğabilir. Bunun için sentiment kelimesini kullanmadım. Eğer 
affect
  ya  da  affet  kelimesi  -Almanca’da  affekt-,  effet  kelimesine  benzer 
bir  kuruluşa  sahip  olarak  sözlükte  bulunmuş  olsaydı,  birçok  tereddütle­
rim kaldırılabilirdi. Bunu icat etmeye cesaret edemedim.