Önerme XlV’ten XVIII’e kadar. - Ruhun duygulanışları, fikirler
çağrışımı nakil (transfert) kanunları dolayısıyla iğreti nedenlere nispet
edilebilirler: Onlar geçmiş ve gelecek vakalara da nispet edilebilirler.
Önerme XVIII ve scolie. - sayfa 292: Morsus conscientia ve gaudium kelimelerini şuurun gelişmesi (épanouissement) ve daralması (resserement) diye çeviriyorum; - Bu durumda bir nevi şifa, bir iç sıkıntısı (anxiété) anın
dan sonra duyulan sevinç ve tersine, ikinci halde mutlu bir vakayı bekledi
ğimiz sırada bizi birdenbire kaplayan bir keder söz konusudur. (Bkz. 16 ve
17’nci tanımlar). Court Traité'nın Latince metni olmadığı için, Spinoza’nın
bu eserinde vicdan azabını belirtmek üzere morsus conscientiae terimini
kullanıp kullanmayacağını bilmiyoruz. (Knaging, v. Court Traité, II. X, I.)
Bununla birlikte, bu muhtemel görünüyor. Etika’da aynı kelimeye, görül
düğü gibi, büsbütün farklı bir anlam veriyor. (Kuno Fischer, Geschichte der neueren Philosophie, II, 4 e édit; s. 434.)
