Tursun usarovich salimov jahon xalqlari etn ologiyasi

7.1. Kavkazoldi respublikalari aholisining etnik tarkibi
0 ‘lkada uchta yirik xalq - ozarbayjonlar, armanlar va gruzinlar 
yashab, ularning etnonimlari uchta mustaqil davlat (sharqdan g‘arbga 
tomon) Ozarbayjon Respublikasi, Armaniston Respublikasi va Gru-
94

---

цуа Respublikalaridan iborat. Yuridik jihatdan 1992-yili o‘z mus- 
aqilligini e’lon qilgan, lekin asosan Rossiya qoilayotgan Abxaziya 
Respublikasi Gruziya tarkibida boiishi kerak.
Ozarbayjon hududi Kaspiy dengiziga tutash. Aholisining asosiy 
jismi ozarbayjonlar (9 mln. kishi). Ozarbayjonlar Kavkazning boshqa 
lhaharlari, Rossiya shaharlari va yana 12 mln.dan ko‘prog‘i Eronning 
jhimoliy-g‘arbida, Eron Ozarbayjoni, qo‘shni hududlarda yashaydi­
lar. Respublikada yashovchi ozarbayjonlaming 50% dan ko‘prog‘i 
shaharlarda istiqomat qiladi. Ozar tili oltoy til oilasi, turkiy tillar tur- 
Icumining o‘g‘uz guruhiga mansub. Yozuv 1991-yildan lotin grafika- 
sida. Dinlari - islom, ko‘pchiligi shia mazhabiga e’tiqod qiladi.
Kavkazning janubiy-g‘arbiy qismida armanlar (3 mln.dan ko‘p- 
roq) yashaydi. Ular Armaniston Respublikasining asosiy aholisini 
tashkil etadi. Ular Kavkaz, Rossiya, Old Osiyo, Yevropa, Amerika va 
ko‘plab mamlakatlar shaharlarida yashaydilar. Arman diasporasi dun­
yo mamlakatlaridagi eng ko‘p sonli, yiriklaridan biridir. Respublika 
armanlarining 66% shaharlarda yashaydi. Arman tili hind-yevropa til 
oilasiga kirib, qator shevalarga boiinadi. Yozuvda armanlar IV asr 
oxirida Mesrop Mashtos tomonidan yaratilgan alifbodan foydalani- 
shadi. Armanlar xristianlikning monofistlik mazhabini IV asrdan qa­
bul qilishgan.
Kavkazning g‘arbiy qismida, Qora dengizga chegara hududda 
Gruziya Respublikasi joylashgan. Respublikaning 4 mln. aholisi gru- 
zinlardan iborat. Gruzinlarning m aiu m qismi Kavkazning qo’shni 
respublikalarida, Turkiyada va Eronda yashaydi. Gruzinlarning 50 % 
dan o rtig i shaharliklar. Gruzin tili kavkaz tillarining kartvel guruhiga 
kiradi. Gruzinlar tarkibida subetnik guruhlar: kartvellar, kartliyslar, 
aksarlar (gruzin musulmonlar), megrellar, svanlar mavjud. Yozuvi 
gruzin alifbosi asosida (uning oromiy yozuvidan shakllangani ehti- 
mol qilinadi) yaratilgan. Ko‘pchilik gruzinlar pravoslav xristianlar, 
m aium qismi musulmon-sunniylar.
Eng g‘arbiy hududda abxazlar yashab, ulaming soni 100 ming ki­
shi atrofida, yarmidan ko‘prog‘i qishloqlarda yashaydi. Abxazlar ikki
95

---

subetnik guruhga: bziblar va abjuylarga bo‘linadi. Tillari kavkaz tilla- 
rining abxaz-adig guruhiga kiradi. Ushbu til unli tovushning ko‘pligi 
bilan xususiyatlanadi. Diniy e’tiqodlari bo‘yicha pravoslav xristian va 
musulmon sunniylardir.