U m g ‘chilik janiivatidan davlatga o ‘tish bosqichida dinlaming nis
batan murakkab ko'ptarm oqli turlari vujudga kela boshlaydi. Ulardan
uchtasi
- buddaviylik, xristianlik va islom - keng tarqalib, keyincha-
lik dunyo dinlari deb atala boshlandi.
Eng erta, mil. a w . V I-V asrlarda vujudga kelgan buddaviy
lik Hindistonda paydo b o ‘lib, Janubiy-Sharqiy Osiyo va Markaziy
Osiyo, qisman Sibirda tarqalgan. Dunyoda buddaviylik diniga e ’tiqod
qiluvchilar soni 350 million kishidan к о ‘p.
Xristianlik - milodiy I
asrda Falastinda vujudga kelib, IV asrdan
Rim imperiyasida hukmron dinga aylandi. XI asrdan xristianlik ras-
man katolik va pravoslav mazhablariga bo ‘lingan. XVI asrdan katolik
mazhabidan protestantlik cherkovi ajralib chiqqan.
Xristianlik dunyo dinlari ichida eng keng tarqalgani bo‘lib, hozir-
da 2 milliard kishi Yevropa, Amerika, Avstraliya va Okeaniyada ush
bu dinga e ’tiqod qiladi.
Islom - eng yosh dunyo dini VII asrda Arabistonda vujudga kel
gan. Uning asoschisi Muhammad payg‘ambar (s.a.v.)ga Q ur’oni
karim nozil bo ‘lgan. Arablar istilosi orqali Janubiy-Sharqiy
Osiyo va
Shimoliy Afrikada, 0 ‘rta Osiyo, Eron, A fg‘oniston va boshqa hudud
larda tarqalgan. Ural - Volgabo‘yi - Janubiy Sibir va Janubiy-Sharqiy
Osiyoda, Afrikaning g ‘arbida islom dini targ‘ibot orqali yoyilgan.
Bugungi kunda yer yuzida 2 milliardga yaqin musulmonlar mavjud.
Yana bir yirik din - hinduiylik bo ‘lib, uning vakillari 1 milliarddan
ortiq. Bu din dunyo dinlari qatoriga kirmaydi, sababi u faqat Hindis
ton va Nepalda tarqalgan.
Dunyo dinlaridan tashqari ko ‘rlab
boshqa dinlar, diniy oqimlar,
sektalar, regional va mahalliy va hatto qabilaviy e ’tiqodlar mavjud.
Masalan, konfutsiylik va daosizm asosan Xitoyda tarqalgan. Sintoizm -
sof yapon dini, yahudiylik (yahudiylik) - yahudiylar dini va hokazo
lar. Afrikada va Okeaniyaning ayrim orollarida qabilaviy e ’tiqodlar
kam sonli xalqlar orasida kichik hududlarda saqlanib kelmoqda.
Etnologiyada qator boshqa
klassifikatsiyalar uy-joylar, kiyimlar,
taomlar, mehnat qurollari va hokazolarda ham mavjud.
14