Tursun usarovich salimov jahon xalqlari etn ologiyasi

19-BOB. ROSSIYA XALQLARI
Biz Osiyo qit’asi doirasida Sibirning tub aholisi haqida so‘z 
yuritgan edik. Endi Rossiya Federatsiyasining boshqa hududlaridagi 
etnoslari bilan tanishamiz. Bu boradagi tavsifni eng yirik xalq - rus- 
lardan boshlashimiz tabiiy.
Ruslar joylashishi, tili va shevalari. 
Ruslar yoki velikoruslar -
dunyodagi eng yirik va ko‘p sonli xalqlardan biridir. 2018-yilgi aholi 
ro‘yxati bo‘yicha ruslar 117 mln. kishi (mamlakat aholisining deyarli 
80%)ni tashkil etadi. Yana millionlab ruslar dunyoning boshqa mam- 
lakatlarida (32 mln. atrofida) yashaydilar.
Sharqiy Yevropa hududidan tashqari ruslar nisbatan zich joylash­
gan rayonlar Adigeya, Buryatiya, Boshqirdiston, qo‘shni mamlakat- 
lar - Ukraina, Belams, Latviya, Estoniya, Litva, Qozog‘iston, Kana- 
da, AQSH va h.k.lardir.
Statistik ma’lumotlarga qaraganda, XIX-XX asming boshlariga 
qadar Rossiyadan 3,5 mln. kishi, 1917-yildan keyin 1,5 -2 mln. kishi 
xorijga ketgan.
Rossiya va yaqin xorij mamlakatlaridan tashqari Yevropada 150 
ming, Amerikada 1 mln.dan ortiq, Kanadada 70-80 ming, Fransiyada 
40-50 ming ruslar yashaydi.
Rus tili hind-yevropa til oilasining sharqiy slavyan guruhiga kira­
di. Yozuvi kirillitsa IX asrda joriy etilgan. Aholi ikki «о» harfiga urg‘u 
beruvchi hamda shimoliy rusda «а» harfini ishlatuvchilarga boiinadi.
Antropologik tasnif. 
Ruslar katta yevropeoid irqi vakillaridir. 
Shimoliy oblastlarda atlant-boltiq kichik irqi baland bo‘yi, ko‘zi 
va sochining moviyligi hamda mallaligi bilan xususiyatlanadi. Shi- 
moliy-sharqiy zonada sharqiy-belomor tipiga mansub bo‘lgan aholi 
yashaydi. Janubiy ruslarda 0 ‘rtayer dengizi va mongoloid irqi unsur- 
lari uchraydi. Bu ruslaming ko‘plab asrlardan buyon mongoloid irqi 
vakillari bilan o‘zaro yaqinlikda yashagani va aralashgani oqibatidir.
328

---

Sharqiy rayonlardagi ruslarda (Urai, Volgabo‘yi, Sibir) mongoloidlik 
belgilari kuchliroq namoyon bo‘ladi.
Dinlari. 
Rusda X asr oxiridan pravoslav rasmiy din tusini oladi. 
Norasmiy jihatdan xristianlikdan oldingi diniy tasavvurlar, staroob- 
ryadlar (XVII asrdagi cherkov islohotini qabul qilmaganlar) va 
boshqa sektalar doimo bo‘igan. Ruslar maishiy hayotida domovoy, 
rusalkalar, jin-ajinalarga ishonch uzoq saqlanib qolgan.