Tursun usarovich salimov jahon xalqlari etn ologiyasi

Qadimgi sivilizatsiyalar. 
X o‘jalikning yangi turlari katta mada­
niy o‘zgarishlar bilan xususiyatlanadi. Yirik qo‘rg‘onlar katta va 
aholisi ko‘p shaharlarga aylanadi. Yashash joylari, xo‘jalik binolari 
yog‘och, loy va toshlardan qurila boshlanadi. Ulkan podshohlar sa- 
roylari, mahobatli ibodatxonalar bunyod etilgan. Shaharlar mustah- 
kam qalin devorli qal’alarga aylana borgan. Idishlarni loy dan charxda 
yasash dastgohi ixtiro qilinadi. Shisha kashf qilinadi. Ma’danlami 
eritish va ishlov berish tobora takomillashib dastlab mis, so‘ng jez 
va temirdan mehnat qurollari yasash usullari kashf etiladi. Odamlar 
g‘ildirak, arava, jang aravasi, to‘quv dastgohini, omoch va boshqa 
qishloq xo‘jalik qurollarini yaratdilar. Ko‘pgina xalqlar tomonidan 
kemalar yasash, dengizchilik ishi yuksaltirilib uzoq Afrika, Yevropa 
va Osiyo sohillariga sayohatlar uyushtirila boshlanadi. Dehqonchilik 
jamiyatlari paydo b oiishi bilan mulkiy va toifaviy tabaqalanish kes- 
kin kuchayadi. Harbiy boshliqlar, sarkardalar, shuningdek, jamiyatda 
yuksak mavqeli kohinlar toifalari vujudga keladi. Savdogarlar paydo 
b o iib , uzoq-yaqin mamlakatlar bilan, xususan, ko‘chmanchilar bi­
lan mol ayirboshlashni boshlaganlar. Bu toifalarning barchasi odd- 
iy fuqarolar - dehqonlar va hunarmandlami bo‘ysundirib, ularning 
mehnatidan foydalana boshlaydilar. Podshohlarni ilohiylashtirish 
ro‘y beradi. Ayni paytda ko'p sonli kambag‘allar qatlami ko‘payib 
boradi. Nihoyat har bir davlatda qullar toifasi shakllanib, ular dastlab
81

---

urushlarda asir olinganlar bo‘lgan. Ulardan ibodatxonalar va saroy- 
lar, yo‘llar qurilishida, uy xizmatkorlari sifatida foy dalanganlar. Da- 
lalarda, hunarmandchilik ustaxonalarida ishlagan, erkin kishilarning 
hayoti ham qullarnikidan kam farq qilgan. Madaniyat yuksak dara- 
jaga ko‘tariladi. Old Osiyoning qadimgi davlatlarida turli hunarlar va 
san’at rivojlangan. Ko‘plab shaharlarda suv tarmog‘i bo‘lgan, bundan 
6 ming yil avval uch-to‘rt qavatli uylar, mustahkam ko‘priklar, yo‘llar 
qurilgan. Oltindan, kumushdan, qimmatbaho, kamyob toshlardan 
ajoyib zeb-ziynatlar yasashgan. To‘quvchilar jundan, zig‘irpoyadan 
matolar, qurollar, idishlar, temirchilar qurol-aslahalar yasaganlar. 
Haykaltaroshlar loy va toshdan ajoyib haykallar yasashsa, shoirlar 
dostonlar bitganlar, diniy bayramlarda afsona va rivoyatlar asosida 
sahna tomoshalari qo‘yilgan.