Tursun usarovich salimov jahon xalqlari etn ologiyasi

Kiyimlar. 
0 ‘rta Osiyo aholisining kiyimlari mazmun-mohiya- 
tiga ko‘ra ajoyib hodisadir. Moddiy madaniyatning ushbu sohasida 
xo‘jalik, milliy jihatlaming umumiylashgan ko‘rinishi yoki regio­
nal o‘ziga xosliklar ko‘pligini aytish mushkul. Tuzilishi, elementlari 
у ig‘masi jihatidan dehqonlar, chorvadorlar hamda erkaklar va ayollar 
kiyimlari bir xil. Erkaklar kiyimi asosini keng ko‘ylak va ishton tash­
kil qiladi. Ayollar kiyimi erkaklamikidan bichimining ayrim jihatlari, 
ko‘ylagining uzurtligi va rangi bilan farqlanadi. Erkaklar kiyimini oq
126

---

matodan, ayollarnikini gulli matodan tikishgan. Bichimda milliy va 
mintaqaviy o‘ziga xosliklar ham uchragan.
Ustki kiyim oikaning barcha hududlarida oldi ochiq, uzun yengli 
bo‘lgan. Choponlarning matosi va rangi etnik emas, viloyatlar ke- 
simida farqlangan. Xususan, Farg‘ona vodiysi, Xo‘jand, Qashqadaryo 
va Surxondaryo viloyatlari aholisi to ‘nlari bugungi kunda ham bir- 
biridan ajralib turadi. Dehqonchilik hududlarida paxta solib qavilgan 
choponlar, chorvadorlarda jun matolardan tikilgan to‘nlar kengroq 
tarqalgan. Yilning sovuq mavsumida erkaklar qo‘y terisidan po‘stin 
(aksari chorvadorlar) kiyishgan.
XX asrning 30-yillariga qadar milliy va regional farqlanadigan 
buyumlardan biri bosh kiyimi bo‘lgan. Turkmanlami katta telpak- 
laridan, qozoq va qirg‘izlami kigizdan tikilgan qalpoqlaridan tanish 
mumkin edi. 0 ‘zbeklar va tojiklar do‘ppilari ham naqshi bilan farq­
langan. XX asrning o‘rtalarida matosi qora naqshi oq ipaklarda tikil­
gan, qushning stilizatsiyalashgan tasviri tushirilgan Chust do‘ppilari 
keng tarqalib, Chust fabrikasida tikilgan do‘ppilami sobiq Ittifoqning 
har qanday shahridagi do‘konlardan olish mumkin edi.
Ayollar kiyimi ko‘proq an’anaviy xususiyatga ega boisa-da, ular­
ning bichimida yevropacha elementlar uchraydi. Xotin-qizlaming ki- 
yimlaridagi zamonaviy yevropacha xususiyatlar shaharlarda ko‘proq 
uchraydi. Kiyimlar ichida yosh, to‘y va ta’ziya bilan bog‘liqlarida 
an’anaviylik nisbatan yaxshi saqlangan. Ayollaming bayram kiyim- 
larida zeb-ziynat buyumlarining o‘rni ham muhim. Taqinchoqlar ku- 
mushdar tayyorlanib, o‘z ko‘rinishida arxaik elementlami saqlagan. 
Zeb-ziynatlarda milliy xususiyatlar, ularning majmuyida kuzatiladi.