Tursun usarovich salimov jahon xalqlari etn ologiyasi

172

---

Savol va topshiriqlar
1. Markaziy va Sharqiy Osiyoning geografik, irq hamda tillari 
tavsifini bering.
2. Markaziy Osiyoning oltoy tilli xalq va elatlari haqida so‘zlab 
bering.
3. Xitoy-tibet til oilasiga mansub millatlar, xalqlar, elatlar haqida 
nimalami bilasiz?
4. Xitoyliklaming an’anaviy hunarmandchiligi va moddiy madani- 
yatlaridagi o‘ziga xosliklar nimada?
5. Xo‘jalik va moddiy madaniyatdagi transformatsion jarayonlar 
qanday kechmoqda?
6. Xitoyliklar dini: konfutsiychilik va daosizm xususiyatlarini 
so‘zlab bering.
7. Tibet-birma tillariga mansub xalqlar haqida nimalami bilasiz?
8. Yaponlar va koreyslar etnologiyasi, xo‘jaligi, hunarmandchi­
ligi, moddiy va ma’naviy madaniyatlari haqida so‘zlab bering.
173

---

11-BOB. JANUBIY-SHARQIY OSIYO XALQLARI
Janubiy-Sharqiy Osiyoga Hindixitoy yarimoroli, uning davomi 
bo‘lgan Malakka yarimoroli, Indoneziya (Malay) va Filippin arxi- 
pelaglari kiradi. Osiyoning ushbu qismi aholisi tarixiy taraqqiyot- 
ning turli yo‘llarini o‘tab, bugungi kunda turli davlatlarda yashab, 
har xil antropologik qiyofaga ega bo‘lib, ko‘plab va xilma-xil tillar- 
da so‘zlashadilar. Janubiy dengizlar xalqlari tarixi va madaniyatini 
o‘rganishning qiziqarli tomoni shundaki, ushbu hududda zamonaviy 
industrial taraqqiy etgan aholi bilan birlikda, o‘tish murakkab bo‘lgan 
o ‘rmon zonalarida hali sivilizatsiya darajasiga yetmagan urug' va qa- 
bila jamoalarini uchratish mumkin.
Janubiy-Sharqiy Osiyoda Myanma (Birma 54 mln. kishi), Tailand 
qirolligi (70 mln.), Laos Xalq Demokratik Respublikasi (7 mln.), 
Vyetnam Sotsialistik Respublikasi (96 mln.), Kambodja qirolligi 
(16 mln.), Malayziya Federatsiyasi (31 mln.), Singapur Respublikasi 
(5,6 mln.), Indoneziya Respublikasi (268 mln.), Bruney sultonligi 
(0,4 mln.), Sharqiy Timor (1,2 mln.), Filippin Respublikasi (106 mln.) 
mavjud.
Hududning relyefi ham xilma-xil, unda keng daryo vohalari, 
baland togTar, ko‘plab vulqonlar, o'rmonlar, chakalakzorlarni uch­
ratish mumkin. Iqlimi issiq tropik, subekvatorial va ekvatorial zona- 
larga boTinadi. Yil davomida faqat ikki mavsum: quruq va yog‘inli 
davrlar bir-birini almashtiradi. Janubiy-Sharqiy Osiyoda daryolar 
serob, yiriklari: Mekong, Menam, Iravadi, Barito. Hududda botqo- 
qlashgan yerlar ham ancha. Qadimda butun Janubiy-Sharqiy Osiyo 
o‘rmonlar bilan qoplangan, lekin asrlar davomida inson faoliyati 
o‘rmondagi daraxtlarni kesib ekinzorlar barpo etishi hududning 
qiyofasiga o‘zgarishlar kiritgan. Hayvonot va o‘simliklar dunyosi 
boy. Hududda yirik yirtqichlar, fillar, karkidonlar, ilonlar, turli qush- 
lar mavjud.
174

---

Janubiy-Sharqiy Osiyo tabiiy qazilmalarga boy. Qimmatli metal- 
lar va toshlar, rax, uran. neft va hokazolar qazib olinadi. Dengizlardan 
marjonlar va baliqlar ovlanadi.