U. Abdalov, U. Xo‘jamuratov, X. Matkarimov, X. Matyaqubov 0 ‘zbekist0n tarixi



Yüklə 1,17 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə30/49
tarix01.01.2022
ölçüsü1,17 Mb.
#50780
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   49
U. Abdalov, U. Xo‘jamuratov, X. Matkarimov, X. Matyaqubov 0 ‘zbe

yodning  Amudaryodan  o‘tib,  Poykand,  Romiton yerlarini  egallashi,  so‘ngra Buxo­

ro hukmdorini  yengib,  o ‘z foydasiga sulh tuzib, katta xazina, boyliklarni  qoMga ki- 

ritishi va,  nihoyat, 675-676-yillarda Said ibn  Usmonning yangidan  Buxoro va  Sa­

marqand tomon  qo‘shin tortib  kelishi  va mahalliy hukmdorlami yengib,  katta boy- 

lik  va  ko‘p  sonli  asirlar  bilan  Arabistonga  qaytib  ketishi  -   bular  0 ‘rta  Osiyo  hu- 

dudlarini  egallash  borasidagi  dastlabki  urinishlar  edi.  OMkamizni  bosib  olishning 

ikkinchi, hal  qiluvchi bosqichi  VIII  asrning birinchi choragiga to ‘g ‘ri  keladi. Xusu- 

san,  704-yilda  Qutayba  ibn  Muslimning  Xuroson  noibi  etib  tayinlanishi  bilan 

uning zimmasiga butun 0 ‘rta Osiyo hududlarini uzil-kesil  bosib olish vazifasi  yuk- 

lanadi.  Qutayba  707-yilda Amudaryodan  o ‘tib,  Poykandni  egallash  sari  harakatla- 

nadi.  Arablar  mahalliy  xalq  qarshiligini  yengib  shahami  qoMga  kiritadilar,  uning 

boyliklarini  talaydilar.  Kesh,  N asaf ham  og‘ir janglar  bilan  fath  etiladi.  710-yilda 

Qutayba  mahalliy  hukmdorlarning  o ‘zaro  kelishuvi  va  ittifoqiga  izn  bermay, 

Sug‘dning  bosh  shahri -   Samarqandni bosib  olishga tayyorgarlik ko‘radi.  Shu  ora- 

da  Xorazm  shohi  Chag‘on  o ‘z  ukasi  Xurzod  boshchiligida  k o ‘tarilgan  xalq  qo‘z- 

g ‘olonidan  qo‘rqib,  7 1 1-yilda  yordam  so‘rab  Qutaybaga  murojaat  qiladi.  Qutayba 

qulay  vaziyatdan  foydalanib,  Xorazmga yurish  boshlaydi.  X urzod  tor-m or qilinadi 

va  oMdiriladi.  Biroq  Xorazmshoh  bundan  hech  narsa  yutmaydi.  Aksincha,  u  o ‘z 

mustaqilligini y o ‘qotib, xalifalikka tobe boMib, uning bojdoriga aylanadi.  Chag‘on- 

ning qo‘shini Qutaybaning harbiy yurishlarida ishtirok etishga majbur etiladi.  712- 

yilda Qutayba Samarqandga hujum  qiladi.  Bu paytda Samarqand  hukmdori G ‘urak 

)

edi.  G ‘urak arab  qo‘shinlariga qarshi jang qiladi,  ammo kuchlar teng boMmaganligi 



sababli yengiladi.  Qutayba bilan G ‘urak (709-738) o ‘rtasida tuzilgan shartnomaga 

binoan,  u arablarga bir yoMa 2  ming,  yiliga esa 200  ming  dirham  hisobida boj  to ‘- 

lash,  30  ming  baquvvat  yigitlam i  qul  o‘rnida  berishi  ko‘zda  tutilgan  edi.  Buning 

ustiga Samarqandning eng gavjum mavzesi -A frosiyob  kelgindi  arab aholisi uchun 

turar jo y   sifatida beriladi.  Uning  tub  aholisi  esa o ‘z joyidan  mahrum  etiladi.  Arab 

qo‘shini  713-yilda  Sirdaryo  orqali  yurish  boshlab,  0 ‘rta Osiyoning  sharqiy hudud­

larini egallashga kirishadi.  Qutayba shu yurishi  davom ida Choch viloyati, Farg‘ona 

vodiysini  egallaydi,  ko‘p  o ‘tmay,  oMkaning  boshqa hududlari  ham  birin-ketin  ish- 

g‘ol  qilinadi.  Shu tariqa,  10  yil  davom  etgan  qirg‘inborot janglar oqibatida arablar

20



M ovarounnahr  deb  nom  bergan  Vatanimiz  hududlari  bosib  olindi.  Bosib  olingan 

hamma  viloyatlarga  arablardan  am irlar  tayinlandi.  Arablar  istilochilar  sifatida  bu 

hududda  mahalliy  aholiga  nisbatan  mislsiz  zulm  va  zo‘ravonlik  o ‘tkazdilar.  Xalq 

tomonidan  asrlar davom ida yaratilgan  noyob  moddiy va m a’naviy  boyliklar,  asori 

atiqalar  talandi,  yakson  qilindi.  Mahalliy  yozuvlarda  bitilgan  son-sanoqsiz  nodir 

kitoblar,  qo‘lyozmalar yondirildi.  Zardushtiylik,  buddizm  dinining ko‘plab  ibodat- 

xonalari,  muqaddas  qadamjolari  kunpaya-kun  etildi.  U lug‘  bobokalonimiz Beruniy 

o ‘zining  “0 ‘tmish  xalqlardan  qolgan yodgorliklar”  asarida achchiq  alam  bilan  ta’- 

kidlaganidek,  arablar mahalliy din,  san’at, adabiyot namoyandalarini, olim lam i o ‘l- 

dirdilar,  asarlarini  esa  olovda  yondirdilar.  So‘ngra  ular  ajdodlarimizning  bebaho 

boyligi  hisoblangan mahalliy yozuvlar, tarixiy hujjatlami yo‘q  qildilar.  Musulmon- 

chilik  diniga,  islom  aqidalariga  zid  keladigan  jam iki  narsalar  ulam ing  nazarida 

g ‘ayritabiiy  hoi  hisoblanib,  ayovsiz  yo‘q  qilindi.  Bulaming  o ‘m iga  arablar  aholi- 

dan  olingan  m o‘may  daromadlar,  to ‘lovlar  evaziga  hashamatli,  serviqor  masjid-u 

madrasalar,  xonaqolar,  maqbaralar barpo etib,  odamlami ularga da’vat etdilar.  Yur- 

tim iz jilovini  q o ig a   olgan  arab  hukmdorlari  xalqqa  zulm-u  asoratni  kuchaytirish 

m aqsadida turli  xil  soliq, o ‘lponlarni joriy etdilar.


Yüklə 1,17 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   49




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin