rota =
0. Unda Stoks teoremasiga ko‘ra
<£(a,dr) = JJ(rota,dd) =0 r « Ikkinchi tomondan
§(a,dr) =(a,dr) + (a,dr) =
r C r = §(a,dr)- ),
C t* va shuning uchun
(a,dr) c c boMadi.
6)
a maydon potensialli boMib
U uning potensiali boMsa
(adr) = dU boMa-
j (a,dr)= j dU = U (B)-U (A). \ j A B kj A B 3)
va 6) xossalar potensial kuch maydonida kuch maydonining
bajargan ishi yoy shakliga bogMiq boMmasligini va bu ish yoyning oxiri
va boshdagi potensiallar ayirmasiga teng boMishligini bildiradi.
Endi
a maydonning potensialini topish usullariga to‘xtalamiz.
Potensialni (a,dr) ifodadan aniqlash. L+ di va (4.10) formuladan
67
www.ziyouz.com kutubxonasi
Potensialning 1) xossasidan foydalanamiz.
(a,dr) ifodani biror
U funksiyaning to‘liq differensiali ko'rinishda ifodalash imkoniyati boMsa,
3 potensial maydon boMib,
U funksiya uning potensiali boMadi.
1
-misol. Quyidagi maydonlaming potensial maydonligini va uning
potensialini toping.
1)5 = 2*/+
3y2j +
4:2k, 2)a = {)c,x:, xy), 3)5= ,
\
* '+ > z+ r +1
\> 1)
(a,dr) = Ixdx + 3y2dy + 4:}± = 5(*2) + 5(>3) + 5(rJ) =
d(x2 + v3 +
:*). Shuning uchun 5 potensial maydon va
U = x2 + y* + :* funksiya
uning potensialidir.
2)
(3,dr) =
)-dx +
x:dy+xydt =
d(xy~). Shuning uchun 5 potensial
maydon va
U = xy: fiinksiya uning potensialidir.
xdx + yd\’ + :dt l/2d(x2 + y 2 + r 2 + 1)
3)
(3,dr) = - 2 2 x + y + r +1
= — 5 ( l n ( * 2 + v 2 + :2 + 1 ) ) . x1 + y s + : 2 +1
Shuning uchun 5 potensial maydon va
U =
i|n(*! +_v
2
+
r
2
+ 1)
funksiya uning potensialidir.^
Potensialni ta 'rifbo 'yicha topish. 3 = {ar,a ,,a :} potensial maydon uchun U uning potensiali boMsa
grad
U = 3. Bu koordinatalar ko'rinishda
U’x =ax, U'y = af , U'. = ax, (5.1)
(5.1) ni birinchisini * bo'yicha integrallaymiz. Integrallash
jarayonida
x ga bogMiq boMmagan konstanta ishtirok etadi (bu konstanta
y va
z ga bogMiq boMadi).
U = ja x(x,y,:)dx + c(y,:). c(y,z) funksiyani topish uchun bu ifodani (5.1) tenglikning ikkinchi
va uchinchi tengliklarga qo‘yamiz.
2-
misol. 5= ^—+ * j/
+ ^— +1
maydonning potensialligini
tekshiring va potensialini toping.
t> Maydon potensialligini tekshirish uchun maydonning rotorini
topamiz.
68
www.ziyouz.com kutubxonasi