U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

Ildiz (root) server 
edu 
server 
com server 
mil 
server 
org 
server 
net 
server 
gov server 
imfo server 
pro server 

---

288 
7.38- rasm. Zonalar va domenlar 
Ildiz (root) server
Ildiz server - bu butun daraxtdan tashkil topgan server. Ildiz 
server odatda domenlar to‘g‘risida hech qanday ma’lumot saqlamaydi, 
lekin o‘z vakolatlarini boshqa serverlarga topshiradi va o‘sha 
serverlarga murojaatlarni saqlaydi. Bir nechta ildiz serverlari mavjud 
bo‘lib, ularning har biri butun domen nomi maydonini o‘z ichiga 
oladi. Ildiz serverlari butun dunyoga tarqalgan. 
Asosiy va ikkilamchi serverlar 
DNS ikki xil serverni aniqlaydi: asosiy va ikkilamchi. Asosiy 
server bu vakolat berilgan zona to‘g‘risidagi faylni saqlaydigan server. 
Bu zona faylini yaratish, saqlash va yangilash uchun javobgardir. 
Zona faylini mahalliy diskda saqlaydi.
 
Ikkilamchi server - bu zona haqida to‘liq ma’lumotni boshqa 
serverdan (asosiy yoki ikkilamchi) jo‘natuvchi va faylni o‘zining 
mahalliy diskida saqlaydigan server. Ikkilamchi server zona fayllarini 
yaratmaydi va yangilamaydi. Agar yangilanish kerak bo‘lsa, uni 
yangilangan versiyasini ikkinchi darajaga yuboradigan asosiy server 
amalga oshirishi kerak. 
Asosiy va ikkilamchi serverlar o‘zlari xizmat ko‘rsatadigan 
zonalar uchun vakolatli hisoblanadi. G‘oya ikkinchi darajali serverni 
past darajasiga qo‘yish emas, balki bitta server ishlamay qolsa, 
boshqasi mijozlarga xizmat ko‘rsatishni davom ettirish uchun 
ma’lumotlarning zaxirasini yaratishdir. Shuni ham unutmangki, server 
ma’lum bir zona uchun asosiy va boshqa zona uchun ikkinchi darajali 
server bo‘lishi mumkin. Shuning uchun, asosiy yoki ikkilamchi server 
Ildiz (root) 
com 
ta’lim 
Zona 
Domen 
Zona va domen 

---

289 
deb aytganda, qaysi zonaga murojaat qilishimizdan ehtiyot bo‘lishimiz 
kerak. 
Asosiy server barcha ma’lumotlarni diskdan yuklaydi; ikkinchi 
server barcha ma’lumotlarni asosiy serverdan yuklaydi. Ikkilamchi 
server asosiy serverdan ma’lumotlarni yuklab olganida, uni zonani 
o‘tkazish (transfer)
deyiladi. 
Internetda DNS 
DNS - bu turli platformalarda ishlatilishi mumkin bo‘lgan 
protokol. Internetda domen nomlari maydoni (daraxt) uch xil qismga 
bo‘linadi: umumiy domenlar, mamlakat domenlari va teskari domen 
(7.39- rasmga qarang). 
7.39- rasm. DNS ning Internetda qo‘llanilishi