U. T. Berdiev

Transformatsiyalash koeffitsientlari har xil bo‘lgan transformatorlarning parallel ishlashi. Parallel ishlayotgan transformatorlar ikkilamchi chulg‘amlaridagi EYuK lar (E_2.I, E_2.II) qarama-qarshi ulangan bo‘lgani uchun vektor diagrammada ularning vektorlari o‘zaro teskari yo‘naltirib chiziladi (6.6,a-rasm). Agar transformatorlarning birlamchi chulg‘am EYuK lari shartga ko‘ra teng bo‘lsa, unda transformatsiyalash koeffitsientlari k_ℓ.I< k_ℓ.II bo‘lganda ikkilamchi chulg‘am EYuK lari E_2.I> E_2.II bo‘ladi va qarama-qarshi yo‘nalgan bu EYuK larning vektor yig‘indisi tufayli natijaviy EYuK ∆E = E_2.I+E_2.II hosil bo‘lib, u transformatorlar chulg‘amlari orasida tenglashtiruvchi tok I_teng ni vujudga keltiradi:
I_teng E  (Z_qt.I Zq_t.II), (6.7)
bu yerda Z_qt– to‘la qisqa tutashuv qarshiligi; «I» indeks birinchi transformatorga, indeks «II» esa ikkinchi transformatorga tegishli. Odatda katta quvvatli transformatorlarda (x_qt.I  x_qt.II) >> (r_qt.Ir_qt.II) bo‘lganligidan r_qt.I va r_qt.II qarshiliklarini e’tiborga olmasa ham bo‘ladi. Bu holda tenglashtiruvchi tok I_teng EYuK E dan chorak davr (90) ga orqada qoladi. Bu tok qiymati katta bo‘lgan EYuK E_2.I ga nisbatan induktiv bo‘lib, qiymati kichik bo‘lgan EYuK E_2.II ga nisbatan esa sig‘imiydir (6.6,a-rasm).
Yuklama ulanganda I_teng tok yuklama toki I_yu ga geometrik qo‘shiladi. Ikkilamchi chulg‘am EYuK E_2.I uning kuchlanishi U_2.I dan katta (E_2.I>U_2.I) bo‘lgan 1-transformator (TI) toki quyidagiga teng: I_2.I= I_yu.I + I_teng.
Agar tekshirilayotgan paytda 1-transformatorda I_teng tok chulg‘am boshidan uning oxiriga o‘tayotgan bo‘lsa, 2-transformatorda esa u chulg‘am oxiridan uning boshiga o‘tadi va, shu sababli 2-transformator (TII) ning toki quyidagi tenglama bilan aniqlanadi, ya’ni I_2.II = I_yu.II + I_teng (6.6,c-rasm).

I_teng tokning ta’siri tufayli transformatorlarda toklar tengsizligi (I_2.I > I_2.II) hosil bo‘ladi. Bunday sharoitda 1-transformator TI o‘ta yuklanib, 2-transformator TII ning yuklamasi esa me’yoridan kam bo‘ladi.

Transformator (TI) ikkilamchi chulg‘amida I_teng toki vujudga keltirgan kuchlanish pasayishi (–jx_qt.II∙I_teng) EYuK E_2.II ga qarama-qarshi yo‘nalgan, transformator (TII) ikkilamchi chulg‘amida tenglashtiruvchi tok tufayli vujudga kelgan kuchlanish pasayishi vektori (–jx_qt.II∙I_teng) esa EYuK vektori E_2II bilan mos yo‘nalgan. Natijada transformatorlarning ikkilamchi chulg‘amlarida E_2.I>>U₂>E_2.II bo‘lgan holda umumiy kuchlanish U₂ barqaror bo‘ladi (6.6,b-rasm).