U. T. Berdiev
§.Elektr mashinalarining asosiy nominal ish rejimlari
Yüklə 10,81 Mb.
|
|
32.2§.Elektr mashinalarining asosiy nominal ish rejimlari.
EM larining ish rejimlari ekspluatatsiya sharoitida ularning o’qiga qo’yiladigan yuklamaga qarab, 8 turda bo‘ladi va ular S harfi bilan belgilanadi. Bulardan o’zoq davomli (S1), qisqa muddatli (S2), takrorlanuvchi qisqa muddatli (S3) va normal ish davri salt ishlash? Tormozlash va boshqalar bilan almashinib turadigan ish rejimlariga bo‘linadi. EM taxminan to‘la yuklama bilan uzoq vaqt mobaynida (masalan, elektr stansiyalarda elektr generatorlari, nasos qurilmalarida elektr motorlari va boshqalar) va nisbatan qisqa muddatda (ba’zi bir yuk ko‘tarish kran motorlari) ishlashi mumkin. Zamonaviy avtomatlashtirilgan sanoat va boshqa qurilmalarda EM lari ko‘pchilik hollarda davriy rejimda ishlaydi. Umuman, EM lari o‘zgaruvchan yuklama bilan ishlaydi. EM ning o‘zgarmas nominal yuklamadagi ishi sovitish muhiti temperaturasi o‘zgarmaganda mashina qismlari temperaturasining oshishi kamida barqarorlashgan qiymatlariga erishgan vaqtga qadar davom qilsa, bunday rejimni EM ning davomli nominal ish rejimi deyiladi (bu rejimning standart bo‘yicha shartli belgilanishi S1). O’zgarmas nominal yuklamaning davrlari, sovitish muhitining temperaturasi o‘zgarmas bo‘lganda EM ning ishdan to‘xtatilish davrlari (pauzalari) bilan almashinib turadigan ish rejimiga qisqa muddatli (S2) nominal ish rejimi deyiladi. Bu rejimda yuklama davrida EM qismlari temperaturasining oshishi barqarorlashgan qiymatgacha yetadigan vaqtdan ancha kam, EM ni to‘xtatish davrlari esa davomli bo‘lib, bunda u amaliy ravishda atrof muhit temperaturasigacha sovishga ulguradi. Bunday EM lar 15, 30, 60 va 90 min. bo‘lgan davomli ish davriga tayyorlanadi. EM temperaturasining qisqa muddatli rejimdagi oshishi τkr£ τmax bo‘lgandagi qisqa muddatli rejimning ruxsat berilgan davomiyligi tkr ni quyidagi formuladan aniqlash mumkin: τkr= τ∞ [1– exp ( – tkr /T)] . (32.7) Demak, qisqa muddatli rejimda τ∞ ning qiymatini davomli ish rejimdagi EMga nisbatan 1/[1– exp(– tkr/T)] marta oshirish mumkin ekan. Quvvat isroflari åP' ning ruxsat berilgan qiymatlarini ham shuncha marta oshirsa bo‘ladi. Shuning uchun qisqa muddatli rejimga hisoblangan quvvatdagi EM larning gabarit o‘lchamlari va massasi davomli ish rejimga hisoblangan EMlarnikiga nisbatan ancha kichik bo‘ladi. Tushuntirishga boshqacha yondashilganda, EM larining berilgan gabaritlarida materiallarning sarflanishida qisqa muddatli ish rejimidagi EM larining quvvati ish rejimi davomli bo‘lgan EM larnikiga nisbatan katta bo‘ladi. O’zgarmas nominal yuklamaning qisqa muddatli davrlari, sovitish muhiti temperaturasi o‘zgarmaganda, EM ishdan to‘xtatilishi (pauza)ning qisqa muddatli davrlari bilan almashinib turadigan ish rejimiga takrorlanuvchi qisqa muddatli (S3) ish rejimi deyiladi. EMsining umumiy ish vaqtini tw= tish+tp davomiylikda davriy takrorlanadigan sikllarga bo‘lib o‘rganiladi. Bu rejimda EM ning normal ish davrlari va pauza davrlari kichik bo‘lib, yuklama bilan ishlagan davrida EM temperaturasining oshishi barqarorlashgan qiymatigacha yetmaydi, pauza davrlarida esa EM sining temperaturasi atrof muhitnikigacha sovishga ulgurmaydi. Standartga binoan EM sining bu rejimda ishlash siklidagi vaqt 10 minutdan oshmasligi kerak. Takrorlanuvchi qisqa muddatli ish rejimi mashina ishining davomiyligi bilan xarakterlanadi (uning standartda belgilanishi QQD – “qayta qo’shilish davomiyligi” so‘zlarning 1-harflari). QQD% = (tish/ tp)×100 = [tish/ (tish + tp)]×100. (32.8) QQD ning standart qiymatlari 15, 25, 40 va 60 % lardan iborat. E M sining takrorlanuvchi qisqa muddatli rejimdagi ishida qizish shakli arrasimon ko‘rinishga ega bo‘ladi (32.2-rasm), chunki qizish davrlari sovish davrlari bilan almashinib turadi. Ish davri vaqtida EM qizish egri chizig‘iga (rasmda, 1) mos holdagi egri chiziq bo‘yicha oshadi, pauza vaqtida esa sovish egri chizig‘iga (rasmda, 2) mos holda kamayadi. Takrorlanuvchi qisqa muddatli rejimda uzluksiz davomli ish rejimiga nisbatan EM ning yuklamasini oshirishga ruxsat beriladi. Amaliyotda EM quvvatini qanchaga oshirish mumkinligini aniqlash uchun ekvivalent tokdan foydalaniladi: Iekv= Iish× = =Iish , (32.8) bunda Iish – EM ning ish davridagi toki; QQD – yuklamaning nisbiy davomiyligi (standartda foizlarda beriladi). Agar QQD1 takrorlanuvchi qisqa muddatli rejimdagi ishga mo‘ljallangan EM QQD2 rejimda ishlatilsa, uning quvvati P ni aniqlovchi tok kuchi qanchaga oshirilishi (32.9) yoki kamaytirilishi (32.9) nisbatlardan aniqlanadi: P1/P2 ≈ I1/I2 ≈ . (32.9) P1/P2 ≈ I1/I2 = . (32.10) (32.9) dan, QQD = 100 % dagi EM quvvati P100 deb qabul qilinsa, uning QQD = 60 % dagi quvvatini P60 = 1,3 P100 gacha oshirish mumkin bo‘ladi. Normal ish davri salt ishlash bilan almashinib turadigan ish rejimi. Mazkur rejimda EM ning yuklama bilan qisqa muddatli ish davrlari salt ishlash davrlari (pauzalar) bilan bilan almashinib turadi. Bu rejim yuklamaning nisbiy davomiyligi bilan xarakterlanadi. PN (%)= (tish / s)∙100 = [tish/ (tish+ t0 )] ∙100, (32.11) bu yerda tish – ish vaqti; t0 – salt ishlash vaqti. Bu kattalikning standart qiymatlari 15, 25, 40 va 60 % larni tashkil qiladi. T siklning davomiyligini 10 minutga teng, deb qabul qilinadi. mash va τ larning mazkur rejimdagi o‘zgarish xarakteri takrorlanadigan qisqa muddatli rejimdagiga o‘xshash bo‘ladi, ya’ni ular tish va t0 vaqtda barqarorlashgan qiymatlarga erishmaydi. Foydalanilgan adabiyotlar 1. Bespalov V.Ya., Kotelenets N.F. Elektricheskie mashinы: uchebnoe posobie dlya stud. vuzov. – M.: Izdatelskiy. sentr «Akademiya», 2006. –320 s. 2. But D.A. Osnovы elektromexaniki: Ucheb. posobie. –M.: Izd-vo MAI, 1996.–468s 3. Bыstritskiy G.F., Kudrin B.I. Vыbor i ekspluatatsiya silovыx transforma-torov: Ucheb. posobie dlya vuzov. – M.: Izdatelskiy. sentr «Akademiya», 2003. – 176 s. 4. Voldek A.I., Popov V.V. Elektricheskie mashinы. Mashinы peremennogo toka: Uchebnik dlya vuzov.– SPb.: Piter, 2008. – 350 s. 7. Ivanov-Smolenskiy A.V. Elektricheskie mashinы. V 2-x t. Uchebnik dlya vuzov. – M.: Izdatelstvo MEI, 2004. Tom 1 – 652 s.; Tom 2 – 533 s. 8. Kopыlov I.P. Elektricheskie mashinы: Ucheb. dlya vuzov. –2-e izd., pererab. – M.: Vыssh. shk.; Logos; 2000. – 607 s. 10. Salimov J.S, Pirmatov N.B., Bekchanov B.E. Transformatorlar va avto-transformatorlar. Texnika oliy o‘quv yurtlari uchun o‘quv qo‘llanma. –T.: Izd-vo «Vektor press», 2009. – s. 12. http://www.unilib.neva.ru/dl/059/Head.html (Leontev A.G. Elektronnaya kniga po elektromexanike). 13. http://www.sprinter.ru/advert/yandex-1884658.html (Popov V.V., Voldek A.I. Elek-tricheskie mashinы. Vvedenie v elektromexaniku. Mashinы postoyannogo toka i transformatorы. Uchebnik dlya vuzov. – SPb.: Izd-vo Piter, 2007. – 320 s.). 16. Ibragimov U. Elektr mashinalari. Kasb-hunar kollejlari uchun darslik. – T.: O‘qituvchi, 2001. – 408 b. 17. Katsman M.M. Elektricheskie mashinы. Ucheb. dlya studentov credn. prof. ucheb-nыx zavedeniy. – M.: Vыssh. shk., 2000. – 463 s. 21. Majidov S. Elektr mashinalari va elektr yuritma. Kasb-hunar kollejlari-ning qishloq xo‘jaligini elektrlashtirish ixtisosliklari uchun darslik. –T.: O‘qituvchi, 2002. – 358 b. 23. Pirmatov N. B. Transformatorlarni ishlab chiqarish texnologiyasi. – T.: “Cho’lpon”, 2006. – 56 b. 24. Pirmatov N.B., Axmatov M.G. Anormalnыe rejimы rabotы sinxronnыx mashin dvuxosnogo vozbujdeniya. – T.: TGTU, 2003. – 158 s. 25. Pirmatov N.B., Yuldasheva O.E. Elektromexanika (Elektr mashinalari) fanidan masalalar to‘plami. O‘quv qo‘llanma. – T.: TDTU, 2004. – 75 b.
Yüklə 10,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||