U. V. G‘afurov, B. E. Mamarahimov, Q. B. Sharipov, F. O. Otaboyev

ishchining ishlab chiqargan mahsulot miqdori va sifati 
yoki bajargan ishining hajmiga qarab beriladigan ish haqidir
. Mahsulot birligi 
uchun to‘lanadigan ish haqi miqdori, ta’rif stavkasidagi haqni ishlab chiqarish 
normasiga taqsimlash yo‘li bilan aniqlanadi. Haq to‘lash shakllarining aniq mehnat 
sharoitlarini hisobga oladigan turlari ish haqining tizimini tashkil qiladi. 
Chunonchi, ishchilarning bir qismiga to‘g‘ri ishbay tizimi bo‘yicha haq to‘lanadi. 
Bunda ishlab chiqarish me’yori qay darajada bajarilishidan qat’iy nazar, ish haqi 
yagona mahsulot birligi uchun belgilangan tarif bo‘yicha to‘lanadi. 

---

98 
Ishbay-mukofot tizimi
bir qancha ko‘rsatkichlar uchun mukofot berishni 
nazarda tutadi. 
Ishbay-progressiv haq to‘lashda
ishchining belgilab qo‘yilgan 
me’yor doirasida ishlab chiqargan mahsulotiga uning birligi uchun belgilangan 
tarif bo‘yicha ish haqi beriladi, normadan yuqorisiga esa oshirilgan haq (tarif) 
bo‘yicha pul to‘lanadi. Ishbay ish haqi tizimida yakka tartibdagi, jamoa va ijara 
pudratida qo‘llaniladigan mehnatga haq to‘lash farqlanadi. Bunda olingan tayyor 
mahsulot uchun uning sifati va ishlab chiqarish chiqimlarini hisobga olib haq 
to‘lanadi. Haq to‘lashning jamoa shaklida ish haqi brigada, sex va boshqa 
bo‘linmaning pirovard mehnat natijalariga bog‘liq qilib qo‘yiladi. Bunda har bir 
xodim faqat o‘ziga berilgan shaxsiy topshiriqlargagina emas, balki shu bilan birga 
bo‘linmaning butun ish hajmini ham bajarishdan manfaatdor bo‘ladi. 
Ishchilarning ish haqini tabaqalashtirish eng avvalo davlat tarif tizimi 
yordamida amalga oshiriladi. 
Tarif tizimi
yordamida tarmoqlar va mamlakat 
mintaqasi bo‘yicha, ular ichida esa ishlab chiqarish turlari, turli toifadagi xodimlar 
malakasi va mehnat sharoitlariga qarab ishchi va xizmatchilarning ish haqi darajasi 
tartibga solib turiladi. 
Tarif tizimi tarif-malaka ma’lumotnomalarini va ish haqiga har xil 
koeffitsientlarini o‘z ichiga oladi.