Uchrashganlarida qaysi jamoa g'olib chiqqan bo'lsa, shu jamoa yuqori

7.3.5. Aylanma tizim bo’yicha o’tkazilgan nuisobaqalarning
yakuniy natijalarini quyidagi jadvaldagidck yozish lozim

	Jamoalar	I	2	3	4	To'plar farqi	Ochko lar	Egal- lagan o’rin
	O’zDJTU		10:4	18:16	14:12
	(Toshkcnt)		12:4 18:16	12:14 6:10	12:10	102-96	15	i
			2:1	1:2	2:0	t+6)
			6	4	5
	UMED	4:10		6:4	18:16
	(Toshkcnt)	14:12		8:10	14:18	110-114
		16:18		10:14	10:12		10	IV
		1:2		1:2	1:2	(-4)
		3		3	4
	QDPU	16:18	4:8		10:18
	(Farg'ona)	14:12 10:6	10:8 14:10		14:18	92-96 (-4)	II	III
		2:1	2:1		0:2
		5	5		1
	BDPU	12:14	16:18	18:10
	(Buxoro)	10:12	18:14 12:10	18:14		104-92	14	II
		0:2	2:1	2:0		(+12)
		1	6	7

g
’oliblari qatnashadilar: birinchi juftning g’olibi ikkinchi juft g’olibi

bilan uchrashadi va h.k. Bir mag’lubiyatdan keyin chiqib ketish usuli
(olimpiya usuli deb ham ataladi) bilan musobaqa o’tkazish tashkil
qilinsa va bunga necha kun kerakligini aniqlash lozim bo’lsa, ko’yidagi
qoidani qo'llash mumkin. Qatnashuvchi jamoalar soni ikkining eninchi
darajasiga (2ⁿ) teng bo’lsa, ya’ni 2², 2³, 2⁴, 2⁵, 2⁶ va hokazo, darajani
ko’rsatib turgan son (daraja ko’rsatkichi) necha bo’lsa. shuncha kun
kerak bo’ladi. Daraja ko’rsatkichi musobaqa necha turdan iborat
ekanligini ham bildiradi. Misol uchun, a) 8 ta jamoa (sakkiz ikkining
uchinchi darajasi, ya’ni 2' ga teng) ishtirok etadigan musobaqa 3 turdan
iborat bo’lib, uch kun davom ctadi. Agar qatnashuvchi jamoalaming
soni 2" darajasidan ortiq bo'lsa, u holda daraja ko’rsatkichiga I sonini
qo’shish bilan musobaqa necha turdan iborat ekanligini hamda necha
kun kerakligini aniqlab olinadi. Misol uchun, b) 10 ta jamoa
ishtirokidagi musobaqa g’olibini aniqlash uchun 4 kun kerak bo'ladi,
Nega deganda, 10 ikkining uchinchi darajasi - 2? dan, ya’ni 8 dan ortiq,
shutting uchun yuqorida aytganimizdek daraja ko’rsatkichiga (bu erda
uchga) 1 sonini qo’shamiz va hosil bo’lgan son (bu misolda 3+1=4),
ya'iti yig’inda musobaqa necha turdan iborat ekanligini va necha kun
kerakligini anglatadi.
Yuqorida ta’kidlab o’tganlarimizni quyidagi formulalar orqali
ifodalasa bo’ladi:

1. 
   2" =a=> n=t, ya’ni 2⁵ =8=> 3=3
   
2. 
   2" n+l=t, ya’ni 2’ 3+1=4
   Eslatma:
   

a - musobaqada ishtirok etadigan jarni jamoalaming soni
n - daraja ko’rsatkichi
t - turlar va kunlar soni.
Ushbu formulalarga asoslanib quyidagi jadvalni tuzish mumkin.
7
davont etishini aniqlash jadvali

Jamoalar soni	Turlar va kunlar soni
	I	2	3	4	5	6	7
2	+
3-4		+
5-8			+
9-16				+
17-32					+
33-64						+
65-128							+

ss



.3.2 Musobaqada ishtirok etadigan jamoalaming soniga qarab
musobaqa necha turdan iborat ekanligini va musobaqa qancha kun
Musobaqalami yuqori saviyada o’tkazish ularni tayyorlash darajasi
qanday bo’lganligiga bevosita bog’liqdir.
Tayyorgarlik ishlariga hujjatlami tayyorlash (ishlab chiqish),
musobaqa o'tkaziladigan joylarni tayyorlash, qatnashuvchi jamoalar
bilan ish olib borish va shu kabilar kiradi.
Har bir musobaqaga tayyorgarlik unga nizom tuzish bilan
boshlanadi. Nizom musobaka o’tkazishda asosiy hujjat bo’lib
hisoblanadi. U yoki bu tashkilot Nizomni oldindan aniq bilishi, unga
o’quv-mashg'ulot ishlarini to’g’ri rcjalashtirishiga yordam beradi.
Shuning uchun Nizomni o’z vaqtida qatnashuvchi tashkilotlarga
oldindan yuborishlari o’ta zarur.
Nizom musobaqani o'tkazuvchi sport tashkiloti tomonidan tuziladi,
hamda quyidagilarni ifodalaydi:

1. 
   Musobaqaning maqsadi va vazifalari. Ular quyidagilardan iborat
   bo’lishi mumkin:
   

1. 
   o’quv-mashg’ulot ishlarining yakunini tekshirish;
   
2. 
   baskctbolchilarning tayyorgarligini tekshirish va kuchlilami
   aniqlash;
   

v) sportchilarning tizimli ravishda mashg’ulot qilishga va sport
mahoratlarini oshirishga bo’lgan qiziqishlarini oshirish;
g) basketbol o’yinini omma o’rtasida keng yoyish va boshqalar.
Musobaqalarni o’tkazish joyi va vaqti. Musobaqa o’tkaziladigan
shahar (baza) ko’rsatiladi va kunlari belgilanadi.

2. 
   Musobaqani boshqarish. Musobaqani tashkil qiluvchilar qaysi
   tashkilotligi, rahbarlari, hakamlar hay’ati va ularni tasdiklovchi tashkilot
   ko’rsatiladi;
   
3. 
   Musobaqalarda qatnashuvchi tashkilotlar va sportchilar.
   Musobaqada qatnashuvchi jamoalar soni va nomi ko’rsatiladi;
   talabnoma (zayavka)ga kiritiladigan qatnashuvchilarning ko'pi bilan
   qancha bo'lishligi, ya’ni soni, yoshi va ularni malakasi belgilanadi.
   
4. 
   Musobaqalarni o’tkazish shartlari. Qur’a tashlash vaqti, joyi va
   uning asosiy prinstiplari (tamoyillari) ma’lum qilinadi. Musobaqa qaysi
   o'yin tizimsi (aylanma, chiqib ketish, aralash) bo’yicha o'tkazilishi
   ko’rsatiladi.
   
5. 
   Norozilik (protest)larni taqdim etish shartlari va ularni ko’rib
   chiqish tartibi.
   

Jamoalarning soni toqbo’lgan paytlarda verlikal chiziqlarning

yuqorisidagi va pastidagi jamoalar shu o’yin kunlari musobaqalarda
qatnashmaydilar.
Jamoalarning soni juft bo’lgan paytlarda esa vaqtincha hisoblanmay
turilgan oxirgi juft son va pastida joylashgan raqamlarga (qo’shib)
juftlab chiqiladi. Bunda yuqoridagi raqamlarga-chap tomondan,
pastdagilarga o’ng tomondan yozib qo’yiladi.

I kun				III kun				V kun
- 1		(6)		2		6		3
5		2		1		3			2
4		3		5		4			1
(6)		4		6		5		6
		11 kun				IV kun

hundan so’ng har bir kalendar kunni quyidagidck, avval vertikal

chiziqning o’ng tomonda joylashgan raqam, so’ng chap tomonda
joylashgan raqam ko’chirib yoziladi. Bunda yana bir narsaga ahamiyat
berish lozim: birinchi kalendar kunni yuqoridan pastga, ikkinchi kunni
pastdan yuqoriga, uchinchi kunni yuqoridan pastga qarab va hokazo
tartibda (quyidagi misol singari) ko’chiriladi.

1 kun	II kun	III kun	IV kun	V kun
l-(6)	(6)-4	2-(6)	<6)-5	3-(6)
2-5	5-3	3-1	1-4	4-2
3-4	1-2	4-5	2-3	5-1

Shunday qilib, takomillashtirilgan usul bo’yicha calendar

tuzilganda har bir jamoa o’z maydoni va raqib maydonida galma-gal
musobaqalashish imkoniga ega bo’ladi.Soddalashtirilgan usul tur va
turnir musobaqalarining kalendarini tuzishda qo’llaniladi. Musobaqaga
ishtirok ctadigan jamoalarning soni toq bo’lgan paytda shartli ravishda
“0” nomeri qo'shiladi. Qaysi bir jamoa “0” bilan juftlashsa, o’sha kuni u
musobaqalarda qatnashmaydi (dam oladi).
Masalan, 7 ta jamoa uchun o’yin kalendari quyidagidek tuziladi:

1 kun	II kun	III kun	IV kun	V kun	VI kun	VII kun
1-0	1-7	1-6	1-5	1-4	1-3	1-2
2-7	0-6	7-5	6-4	5-3	4-2	3-0
3-6	2-5	0-4	7-3	6-2	5-0	4-7
4-5	3-4	2-3	0-2	7-0	6-7	5-6

92

6Jamoalarni va qatnashuvchilarni mukofotlash. G’olib jamoa va

sovrindorlarni mukofotlash, estaliklar taqdim qilish ko’rsatiladi.
7.Jamoalarni qabul qilib olish. Agar musobaqalar sportchilarning
doimiy turar joylarida o’tkazilmasa, uholda mablag’ ajratuvchi
tashkilot, kelish va ketish muddatlari, joylashtirish hamda
ovkatlantirish qanday tashkil etilishi ko’rsatiladi.
S.Talabnoma (zayavka)ni va qayta talabnomani taqdim etish turlari
va vaqti, jamoalar va qatnashuvchilarni rasmiylashtirish (pasport,
reyting daftarchasi, klassifikastiya bileti, talabalik guvohnomasini
taqdim qilish) tartibi.
Nizom tuzilgandan so’ng musobaqani o'tkazish uchun kctadigan
mablag’ smetasi tuziladi. Unga asoslanib mazkur musobaqani
o’tkazadigan tashkilotlar pul vositalarini ajratadi.
Smeta tuzilganda quyidagilar ko’rsatiladi:

50. 
    Musobaqa nomi
    

2.O’tkazish vaqti vajoyi

3. 
   Hakamlarning soni va ish haqi
   
4. 
   Qatnashuvchilar soni (shu jumladan boshqa shaharlardan
   kelganlar) ularni joylashtirish, ovqatlantirish va yo’l harajatiga
   kctadigan mablag’.
   

1. 
   Musobaqa o'tkazish joyini ijarasi.
   
2. 
   Mehmonxona ijarasi.
   
3. 
   Musobaqa o’tkaziladigan joyni badiiy bezatish uchun ketadigan
   harajat.
   

1. 
   Aftsha, dasturlar, qaydnomalar va yozish-chizish uchun kerakli
   qog’oz, qalam, ruchka va shu kabilar harajati.
   
2. 
   Diplom, esdalik sovg’alar, mukofotlar va shu kabilarga sarf
   bo’ladigan harajat.
   

1 .Transportga ketadigan harajat.
2.Xizmat ko’rsatuvchi hodimlar uchun harajat (ishchilar, farroshlar,
tibbiy hodimlar).
Musobaqa o’tkazish uchun bosh hakam va bosh kotib tasdiqlanadi.
Yirik musobaqalami o’tkazish uchun, barcha tadbirlami bevosita
musobaqa o’tkazadigan joyda 5-7 kishidan iborat tashkiliy qo’mita
tashkil qiladi. Uning vazifasiga musobaqa o'tkaziladigan joyni tanlash
va jihozlash, asbob-anjomlami tayyorlash, mashg’ulot va joylashish
joylarini aniqlash, ovqatlanishni tashkil qilish. kotiblarni komplektlash,
musobaqa oldidan xabar berish kiradi. Musobaqadan oldin xabar berish
gazeta, radio, televidenie orqali musobaqa o’tkaziladigan joy, vaqt va