Uliwma psixologiya kk

 

---

80
 Oylaw 
 
Joba: 
1. Oylaw haqqinda tu`sinik. 
2. Oylawdin` o`zgeshelikleri. 
3. Oylaw protsesinin` sipatlamasi. 
4. Oylaw formalari ha`m tu`rleri. 
5. Aqil sapalari. 
 
OYLAW. Oylaw en` joqarg`i biliw protsessi esaplanadi. Ol jan`a bilim, do`retiwshilik 
sa`wleleniwdin` jedel formasi ha`m haqiyqatliqti adam ta`repinen qayta islewdi quraydi. Oylaw ya 
haqiyqatta, ya sub`ektte sol waqitta bolmag`an na`tiyjeni payda etedi. Oylawdi (elementar formada ol 
haywanlarda da bar) jan`a bilimdi aliw, bar tu`siniklerdi do`retiwshilik tu`rlendiriw sipatinda da 
tu`siniw mu`mkin.
Oylawdin` basqa psixologiyaliq protsesslerden o`zgesheligi sonnan ibarat, ol barliq waqitta sheshiw 
kerek bolg`an problemali jag`day, ma`selenin` boliwi ha`m bul ma`sele berilgen jag`daydin` jedel 
o`zgeriwi menen baylanisli. Oylawdin` qabil etiwden ayirmashilig`i ol sezimli mag`liwmat 
shegarasinan shig`adi, u`yreniw shegaralarin ken`eytedi. Oylawda sensor mag`liwmat tiykarinda belgili 
bir teoriyaliq ha`m praktikaliq juwmaqlar islenedi. Ol turmisti tek g`ana bo`lek bir zat, qubilis ha`m 
olardin` qa`siyetleri tu`rinde sa`wlelendirip qoymastan, olar arasinda bar bolg`an ko`pshilik jag`dayda 
tikkeley, qabillawda adamg`a berilmegen baylanislardi belgileydi. Zat ha`m qubilislar qa`siyeti, olar 
arasindag`i baylanislar oylawda uliwmalastirilg`an tu`rde, nizamlar tu`rinde sa`wlelenedi.
Turmista oylaw o`z aldina psixikaliq protsess sipatinda ha`reket etpeydi, ol basqa barliq biliw 
protsesslerinde- qabil etiw, diqqat, ko`z aldina keltiriw, este saqlaw, so`ylewde ko`zge ko`rinbey 
ha`reket etedi. Bul protsesslerdin` joqarg`i formasi a`lbette oylaw menen baylanisli ha`m olardin` bul 
biliw protsessinde qatnasiw da`rejesi olardin` rawajlaniw da`rejesin belgileydi. 
Oylaw- zatlardin` negizin aniqlawshi ideyalar ha`reketi. Onin` juwmag`i obraz emes, al oy, ideya 
esaplanadi. Oylawdin` spetsifikaliq na`tiyjesi sipatinda tu`siniw- predmetler klassinin` olardin` uliwma 
ha`m ayriqsha o`zgesheliklerinde uliwmalasqan sa`wleleniwi shig`iwi mu`mkin.
Oylaw-ayriqsha tu`rdegi teoriyaliq ha`m praktikaliq is-ha`reket. Oylawdin` teoriyaliq tu`sinigi- bul 
sonday oylaw, adam bunin` menen paydalana otirip, ma`seleni sheshiw protsessinde tu`sinikke 
mu`ra`jat etedi, oyinda ha`reketlerdi orinlaydi, ta`jiriybe menen tikkeley isi bolmay, seziw organlari 
ja`rdeminde aling`an. Ol tu`sinik, talqilaw, oy juwmag`i tu`rinde basqa adamlar ta`repinen aling`an 
tayar bilimlerden paydalana otirip ma`seleni basinan aqirina shekem yadta talqilaydi ha`m sheshimin 
izleydi Teoriyaliq ayqinliq (ug`imliliq) oylaw ilimiy teoriyaliq izertlewler ushin xarakterli.