Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi

4. Olfaktör İşlemlerin İşlevinin Evrimsel Perspektifle Açıklanması 
Beyin organizmanın karşılaştığı etkileşimleri yansıtacak şekilde bugünkü 
şekline kavuşmuştur. Beynin kimyasal özellikleri organizmanın hayatta 
kalması için gereken bilgileri almaya doğal olarak hazırdır. Dolayısıyla beyin, 
hayatta kalmak ve organizmanın türünün devamını sağlamak için gerekli 
ihtiyaçların bilgisini güncel tutmaktadır. Ayrıca gelecekteki koşulların net 
tahmin unsurları olan çevresel sinyallere karşı oldukça duyarlıdır. Çevresel 
sinyaller bir organizmada gelişimsel değişikliklere sebep olduğunda bu 
değişiklikler yüksek üreme ve daha uzun süre hayatta kalma ile 
sonuçlanıyorsa bu yetenekler doğal seçme tarafından ayrıcalıklı hâle 

---

Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 
 Uludağ University Faculty of Arts and Sciences Journal of Social Sciences 
Cilt: 19 Sayı: 35 / Volume: 19 Issue: 35 
749 
gelmektedir. Bir organizmanın çevresel koşullara uygun olarak gelişimini 
değiştirebilmesi yeteneği organizmanın kendi biçimini yaşadığı ortama 
uydurabilmesini sağlamaktadır. Dolayısıyla bazı sistemler canlılar için 
özelleşmiş üst yapılar olarak evrimleşmiştir. 
Farklı çevresel işlemleri yerine getirmek için uyarlanmış farklı bellek 
sistemlerine sahip olmanın evrimsel avantajlar (Sherry vd. 1987: 441) 
sağladığı ve tüm insan öncesi memeli türlerinde olfaktör işlemenin biyolojik 
olarak önemli roller üstlenmek üzere evrimleştiği açıktır (Herz vd. 1996: 300). 
Ayrıca koku alma duyusunun evrimsel açıdan korunduğu insanın sahip olduğu 
en eski sistem olduğu düşünülmektedir (Eisthen 1997: 225).
Koku sisteminin biyolojik sadeliği ve üst bilişle kurduğu anatomik 
bağlar sayesinde koku duyusu çevre hakkında bilgi toplamak için oldukça 
hızlı bir araçtır. Koku sistemi feromonları türler arası iletişimi sağlayarak 
hormonal değişiklikler, uygun eş seçme, saldırganlık gibi içgüdüsel 
davranışları uyararak (Malnic vd. 2004: 2585) türlerin duruma, çevreye uygun 
karar vermesini ve davranış sergilemesini sağlamaktadır.
Pek çok çalışma kokulu ortamı kokusuz ortama tercih ettiğimizi ve 
hoş kokulu bir yerde daha fazla zaman geçirmeye eğilimli olduğumuzu 
göstermektedir (Teller vd. 2012: 18). Dolayısıyla koku deneyimi öncelikle 
hedonik veya estetik, diğer bir deyişle beğenme-beğenmeme, olarak 
deneyimlenmektedir (Livesey 1986: 14). Bu hedonik başlayan deneyim savaş-
kaç seçeneklerinden birini seçmede oldukça hızlı bir yol göstericidir.
Kişinin sevmediği ona zarar verme ihtimali olan koku aldığında 
uzaklaşma, sevdiği ve güven veren ihtiyacına ulaştıracak kokuya ise yaklaşma 
eğilimi göstermektedir. Bu durumda organizma bilinen ve hoş bir deneyimle 
kodlanmış koku algıladığında, bilinmeyen yani tehlike riski taşıyan koku 
algılandığından daha farklı reaksiyon geliştirmektedir. Örneğin, amigdala 
bilinmeyen kokuya daha yüksek aktivasyon göstermektedir (Anderson vd. 
2003: 198). Bu durum bilinmeyen kokunun tehlikeli olma ihtimaline yönelik 
organizmanın tetikte olduğu şeklinde yorumlanmaktadır.