Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi

2. Bilgi Edinme İşlemleri 
2.1.Duyum 
Duyu organlarının faaliyetiyle ilişkili sınırlı yapılardır. Dış dünyadaki 
enerjinin algılayanla ilk buluşması duyum olarak adlandırılmaktadır. Bir diğer 
deyişle duyum dış dünyadan duyu organlarına ulaşan fiziksel enerjinin sinirsel 
enerjiye dönüştürülmesi sürecidir. Uyaranların yetersiz olması veya çok fazla 
olması duyumdan algıya giden süreçte iki temel sorundur (Avant vd. 1990: 
35). 
2.1.1. Algı 
Duyuma oranla daha yüksek düzeyde bir bilişi ve daha karmaşık bir 
süreci kapsayan algı, duyusal girdilerin yorumlanma faaliyetine karşılık 
gelmektedir. Dolayısıyla duyular ile algı etkileşim ve aktarım ilişkisi içindedir 
(Avant vd. 1990: 47). İnsanın öznel tasarımları, uyaranları gruplama ve 
bütünleme eğilimi, geçmiş yaşantılardan elde edilen izlenimler, travma, 
depresyon gibi ruh sağlığı patolojilerinin varlığı algıyı şekillendirmektedir. 
Algı geçmiş deneyimlerden, inançlardan, kültürel kodlardan, öğrenilen 
bilgilerden, kurulan hipotezlerden, ön kabullerden, beynin başlangıçtaki 

---

Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 
 Uludağ University Faculty of Arts and Sciences Journal of Social Sciences 
Cilt: 19 Sayı: 35 / Volume: 19 Issue: 35 
746 
yapılanma tarzından büyük ölçüde etkilenmektedir. Yeni gelen duyusal veriler 
ve uyarıcılar ile algılama süreci yeniden yapılandırılmaktadır. Aynı zamanda 
algı öncelik/sonralık etkisi, koku gibi anlık faktörlerden de etkilenmektedir 
(Smith vd. 2017: 51). Duyu organlarından gelen bilgiler net ve sade olmasına 
karşın algılama birçok faktörü içinde barındırdığı için oldukça öznel ve 
değişken yapıya sahiptir. Farklı süzgeçlerden gelen algılama şekilleri kişilerin 
aynı konu üzerindeki düşünce çeşitliliğinin temelini oluşturmaktadır. 
2.1.2. Dikkat 
Genel bir tanım olarak dikkat zihinsel çabanın duyusal verilere veya 
zihinsel olaylara yoğunlaştırılmasıdır. Duyusal olaylara yönelme, 
odaklanılacak uyaran belirleme ve gerekli durumda dikkati sürdürme olarak 
dikkatin üç bileşeni vardır (Posner vd. 1971: 397). Bilişsel bir yaklaşımla 
bakıldığında algısal bilgilerin seçilerek dikkat edilmesi veya yok sayılması 
rastgele olmamaktadır. Dikkat algılanan uyarıcıya ve algılayana bağlı olarak 
yönlendirilmektedir. Büyüklük, renk, parlaklık, koku dikkati etkileyen dışsal 
faktörlerden bazılarıdır. Dikkat aynı zamanda ön kabullerden, kültürel 
kodlardan, deneyimlerden doğrudan etkilenmektedir. Evrimsel açıdan 
değerlendirildiğinde organizma için hayati önem taşıyan bilgilere 
organizmanın hızla ulaşabilmesi ve tepki verebilmesi dikkat sayesinde 
mümkün olmaktadır (Simith vd. 2017: 107).