Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi

Key words: odor, odor perception, sense of smell, evolutionary psychology, olfaction 
 
1. Giriş 
Zihnin, duyular olmadan fiziksel dünyaya yönelik bilgi üretmesi 
mümkün değildir. Dünyayı anlamak ve çevreyi yapılandırmak üzere bir 
nesnenin “ne” ve “nerede” olduğu bilgisine ulaşmak duyuların muazzam 
sayıda bilgiden bir kısmını seçmesi ve kodlanması ile mümkündür (Solso vd. 
2007: 53). Beyin çevreden gelen ve birbiriyle yarışan verilerden en doğru 
sonucu elde etmek için bu duyusal kayıtları kullanmaktadır. Duyusal girdiler 
kortekse görme, işitme, dokunma, tat alma ve koklama olmak üzere beş temel 
sistem ile belirli bir temsil oluşturmak üzere ulaşmaktadır. Bu sistemler 
fiziksel dünyanın algısında vazgeçilmez ve ayrı ayrı öneme sahip olup her 
yeni uyarıcı yeni semboller oluşturarak organizmanın dış dünyaya yönelik 
veriler elde etmesini sağlamaktadır (Craik 1947: 57). Girdiler analiz edilerek 
kodlanmakta, geçmiş yargı ve öğretilerden beslenmekte sonuç olarak dış 
dünya ile ilgili yorumlar dizini ortaya çıkmaktadır. Bu süreç oldukça karmaşık 
bir dizi işlem gerektirmektedir (Smith vd. 2017: 192). 

---

Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 
 Uludağ University Faculty of Arts and Sciences Journal of Social Sciences 
Cilt: 19 Sayı: 35 / Volume: 19 Issue: 35 
745 
Duyular olaylara, kişilere, nesnelere ve dış dünyaya yönelik algı ve 
tutum geliştirmede ekonomik (Boring 1946: 103) bir araçtır. İnsanın çevreyle 
uyumunu kolaylaştırmakta ve hayatta kalmasını sağlamaktadır. Özellikle 
hayatta kalmaya yardımcı olacak kritik bilgileri seçerek belleğe daha güçlü 
şekilde kaydettiği (Nairne vd. 2007: 263) için hayati önem taşıyan bilgiye 
organizma hızla cevap verme olanağına sahiptir. Atalarımız duyuların belleği 
sayesinde hayatta kalma mücadelesinde karşılaştıkları problemleri 
aşabilmişlerdir (Pinker 1997: 548).
Dış dünyanın çetrefilli bilgi akışına duyular eşit miktarda yanıt 
vermezler. Fiziksel dünyanın değişen yapısına uygun ve organizmanın değişen 
ihtiyaçlarını gözetecek biçimde bazı sistemlerin öne çıktığı görülmektedir. Bu 
bağlamda koku duyusunun hayatta kalma şansını artırmak üzere evrimleştiği 
ve günümüze dek büyük oranda gelişmiş yapısını koruduğuna yönelik önemli 
işaretlerle karşılaşmaktayız. Bu çalışmanın hedefi bilgi edinme süreçlerinde 
duyuların ve koku duyusunun işlevi ile diğer duyulardan ayıran özelleşmiş 
anatomik yapısını incelemektir.