Uluslararasi ekonom‹ pol‹T‹k yazar Prof. Dr. Mehmet altan (Ünite 1-8) Editör

“Çifte boyunduruktan kurtulma düflleri”
Tetikçi Gavrilo Princip ile alt› arkadafl›, “Mlada Bosna-
Genç Bosna” adl› hareketin mensubuydu. Bu harekete
dâhil olanlar aras›nda S›rp, H›rvat ve Boflnak ö¤renci ve
ayd›nlar›n yan›s›ra sonradan Nobel Bar›fl ödülünü alan
‹vo Andriç de bulunuyordu. Hepsi ulusal özgürlüklerine
bir an önce kavuflmay›, yüzy›llard›r bask›s›n› yaflad›kla-
r›, Avusturya-Macaristan, Osmanl› çifte boyunduru¤un-
dan nihayet kurtulmay› düfllüyordu. Benzeri özgürlük
hareketlerine Avrupa’n›n birçok baflka ülkesinde de rast-
land›¤›n› belirten Profesör Sundhausen, bu ulusal öz-
gürlükçü paralel ak›m›n zaman zaman afl›r› milliyetçi bir
harekete dönüfltü¤ünün saptand›¤›n› belirtiyor.
Genç Bosnal›lar, S›rbistan’›n, Avusturya-Macaristan ‹m-
paratorlu¤u’na karfl› son derece dengeci, p›s›r›k bir po-
litika izledi¤i kan›s›ndayd›. Yine de Belgrad’la iplerin
kopmamas›na özen gösteriyor, S›rplar›n yeralt› milliyet-
çi örgütü “Kara El” ile temas› sürdürüyorlard›. Tetikçi
Princip ve iki arkadafl›, silah e¤itimini “Kara El” kamp-
lar›nda alm›flt›.
Okuma Parças› 3

113
4. Ünite - Dünya Ekonomisinin Ortaya Ç›k›fl› ve ‹ngiliz Hegemonyas›
Gavrilo ile iki yoldafl›, militan e¤itimi görürken, gecele-
ri de mum ›fl›¤›nda, gizli gizli Dostoyevski, Gorki ve Ba-
kunin gibi Rus ediplerin eserlerini okuyordu. Nihilistle-
rin düflmanlar›n› katledifl öyküleri, 1905 y›l›ndaki ilk
Rus devriminin oluflumuyla ilgili anlat›lar onlar› yo¤un
biçimde etkiliyordu.
Tetikçi Gavrilo Princip, üniversite ö¤rencisi Bogdan fie-
raiç’in, Avusturya’n›n Bosna’daki genel valisine düzen-
ledi¤i suikastla ilgili öyküyü ilk iflitti¤inde henüz 16 ya-
fl›ndayd›. Bu suikast baflar›s›z kal›nca, çareyi intiharda
bulan fieraiç’in mezar›n› defalarca ziyaret eden Princip,
günün birinde onun öcünü almaya ant içmiflti. Profesör
Sundhausen, Gavrilo Princip’in kiflili¤i ve yaflam çizgi-
siyle ilgili araflt›rmalar›yla tan›n›yor.
Bir suikastçinin profili
“Yoksul, toprakla u¤raflan bir aileden gelmesine ra¤-
men liseye girmeyi baflaran Gavrilo, önce Saraybos-
na’da sonra Belgrad’da okula gidiyor. Arkadafllar›, zay›f
ve çelimsiz görünümü nedeniyle silahl› S›rp birliklerine
kabul edilmeyiflini bir türlü içine sindiremedi¤ini an›m-
s›yor. Bunun üzerine hep ad›ndan söz ettirecek büyük
bir olaya giriflmenin hayaliyle yaflad›¤› anlat›l›yor. Bu
do¤ru olmasa bile, ruh halinin, gençli¤inin, öç alma az-
minin ve ona bu imkân› yaratacak bir ak›m›n, ulusal öz-
gürlük hareketinin içinde yer al›yor olmas›n›n bu ey-
lemdeki pay› yads›namaz.”
Grandük Ferdinand’›n özel treni 28 Haziran 1914 günü
sabah› Saraybosna istasyonuna vard›¤›nda yüzlerce Bofl-
nak’›n sevinç gösterileriyle karfl›lan›yor. Hava aç›k, gök-
yüzü güneflli. Gavrilo ile alt› suikastç› arkadafl› da kala-
bal›¤›n aras›nda. Avusturya taht›n›n varisi ile efli aç›k bir
arabaya biniyor ve konvoy istasyondan hükümet kona-
¤›na do¤ru hareket ediyor. 
‹lk sald›r›
Tam bu s›rada tetikçilerden mürettip ç›ra¤› Nedeliko
Çabrinoviç el bombas›n›n pimini çekip bunu Grandük
ile eflinin içinde bulundu¤u üstü aç›k arabaya do¤ru f›r-
lat›yor. Ferdinand’›n refleks bir hareketle kald›rd›¤› ko-
luna çarp›p araban›n arkas›na, yola düflen bomba patl›-
yor, ancak konuk çifte bir fley olmuyor. Çabrinoviç ace-
le derdest edilip tutuklan›yor. Bunun üzerine cesaretini
iyice yitiren suikastç›lar›n befli olay yerinden h›zla uzak-
lafl›rken Gavrilo tek bafl›na kalabal›¤›n aras›nda kal›p
yeni bir flans kollamay› sürdürüyor.
Ucuz atlat›lan bu olaydan sonra Ferdinand ve konvoyu
yeniden hükümet kona¤› yönüne hareket ediyor. Bele-
diye reisinin coflkulu çabalar›na ra¤men ziyarete olduk-
ça gergin bir atmosfer hakim.
Franz Ferdinand ans›z›n program›n› de¤ifltiriyor ve ilk
bombal› sald›r›da hafif yaralan›p hastaneye kald›r›lan
yaverini ziyaret etmek istedi¤ini söyleyerek o yöne sa-
p›yor. Konvoya öncülük eden birinci araç, bu de¤iflik-
likten haberli olmad›¤›ndan, önceden planlanan güzer-
gâhta yoluna devam ediyor. Olay›n gerisini Jörg von
Uthmann’›n “Suikast” adl› kitab›ndan ö¤reniyoruz...
...Ve suikast an›
“Ferdinand’›n peflinden dümdüz ilerleyecek yerde baz›
araçlar yan›larak Latin Köprüsü’nden sa¤a dönüyor.
Oluflan karmafla nedeniyle trafik bir anda yavafll›yor ve
Gavrilo Princip, Grandük ile eflinin içinde bulundu¤u,
kaplumba¤a h›z›yla ilerleyen üstü aç›k arac› bir anda
tam iki metre önünde buluyor. Ferdinand ve efli Sofi ile
gözgöze gelen tetikçi, bir an bomba atmakla kurflun
s›kma aras›nda bocal›yor. Ard›ndan tabancal› elini kal-
d›r›p iki el atefl ediyor. ‹ki kurflun da hedefine tam isa-
betle öldürücü etkisini yap›yor. Avusturya-Macaristan
‹mparatorlu¤u taht›n›n varisi Franz Josef Ferdinand ve
efli Prenses Sofi, böylece Saraybosna’ya var›fllar›n›n üze-
rinden henüz bir saat bile geçmeden, saatler tam 10:50’yi
gösterirken birlikte yaflamlar›n› yitiriyorlar.”
Bu olaydan tam bir ay sonra, 28 Temmuz 1914’de Avus-
turya-Macaristan ‹mparatorlu¤u, S›rbistan’a savafl ilan
ediyor.
Almanya’n›n deste¤ini almadan tek bafl›na savafla gir-
meyi Viyana’n›n gözü kesmiyor. Çünkü S›rbistan’›n ar-
kas›nda Rusya’n›n oldu¤u, Rusya’n›n ise Fransa ve ‹n-
giltere’den gelen dayan›flma vaadlerine güvendi¤i s›r
de¤il.
Alman Kayzeri 2’nci Wilhelm 5 Temmuz, Alman hükü-
meti ise 6 Temmuz tarihinde Viyana’dan gelen destek
talebinin kay›ts›z flarts›z kabul edildi¤ini aç›kl›yor. Al-
manya, Avusturya-Macaristan ‹mparatorlu¤u taraf›ndan
giriflilecek tüm yapt›r›mlara katk›da bulunmay› koflul-
suz onaylarken Rusya da müttefiki S›rbistan’›n yan›nda
yer ald›¤›n› bildiriyor. ‹ngiltere’nin savafl› önleme yo-
lunda giriflti¤i çabalar ise sonuç vermiyor.
“Bo¤az’daki hasta adam”
Ard›ndan olaylar bafl döndürücü bir h›zla biribirini izli-
yor. S›rp yönetiminin, hiç beklenmedik biçimde, Viya-
na’n›n iletti¤i muht›ra koflullar›n›n önemli bir bölümü-
nü kabul etmesine karfl›n Avusturya sald›r›y› bafllat›yor.
Rusya bunun üzerine seferberlik ilan ediyor. Buna tep-
ki olarak Almanya 1 A¤ustos’ta Rusya’ya, iki gün sonra
da Fransa’ya savafl ilan ediyor. Almanya, Fransa’n›n sa-
vunma hatlar›n› afl›p o zamana kadar tarafs›z kalan Bel-
çika topraklar›nda ilerlemeye bafllay›nca bu kez ‹ngilte-

114
Uluslararas› Ekonomi Politik
re de ittifaka kat›l›nca I. Dünya Savafl› bafllam›fl oluyor.
O zaman›n ‹ngiliz D›fliflleri Bakan› Grey, bu günleri,
“Avrupa’n›n Karar›fl›” sözleriyle tan›ml›yor.
‹fllerin nas›l bir anda bu noktaya geldi¤i hala bilinmi-
yor. 20’nci yüzy›l›n bafl›nda beliren onca büyük savafl
tehlikesi güç bela atlat›l›yordu. Fransa’n›n Kuzey Afri-
ka’daki yay›l›fl›n› önleme gibi, Osmanl›’n›n y›k›l›fl›ndan
pay ve parsa kapma giriflimleri de baflar›ya ulaflam›yor-
du. Oysa “Bo¤aziçi’ndeki hasta adam” can çekiflirken,
kimi Avrupa devleti, ellerini o¤uflturarak düfltü¤ü günü
beklemekteydi. 
Kayzer’in endiflesi
Avusturya-Macaristan ‹mparatorlu¤u, 1908’de durup
dururken Bosna-Hersek topraklar›n› ilhak ediyordu.
Bu geliflme Ruslar›, S›rplar› ve Boflnaklar› galeyana ge-
tirmeye yetmiflti. Almanya ile ‹ngiltere’nin ortak çaba-
lar› sayesinde bu aflamada bir savafl›n patlak vermesi
önleniyordu. 1912 ve 1913 y›llar›nda ise Berlin ve Vi-
yana, Osmanl›’ya karfl› savaflan S›rplar›n, Balkanlarda
topraklar›n› iki kat›na ç›kartarak güçlenmesinden ra-
hats›zl›k duyarak S›rbistan’› mimliyor, ancak müdahe-
leye yeltenemiyordu.
Çok uluslu bir devlet olan Avusturya-Macaristan ‹mpa-
ratorlu¤u, bu iki halk›n yan›nda Leh, Çek, Slovak, Slo-
ven, H›rvat, Ukrayna ve S›rp halklar›n› da bünyesinde
bar›nd›rmakta, buna ra¤men sadece Avusturya ve Ma-
caristan halklar›n›n borusu ötmekteydi. Geri kalanlar›n
kendi kaderlerini tayin hakk› taleplerine kulak t›kayan
Kayzer Franz Josef, hakl› olarak ‹mparatorlu¤unun da-
¤›lmas›ndan endifle duymaktayd›.
Rusya’n›n ‹stanbul’u fethetme hülyas›
Bremen Üniversitesinden tarih profesörü ‹manuel Ge-
iss, 1914 y›l›na gelindi¤inde Avusturya’n›n çöküfl süre-
cinin bafllad›¤›n› an›ms›yor.
“Avrupa’n›n ikinci hasta adam› durumuna düflen Avus-
turya-Macaristan ‹mparatorlu¤u, Habsburg hanedan›
mensubu yafll› kayzer Franz Josef’in çabalar›yla ayakta
kalmay› baflar›yordu. Ölümünden sonra çifte monarfli-
nin miras› için k›ran k›rana bir savafl›n ç›kaca¤›ndan
herkes gözü kadar emindi.”
Dikkatle incelendi¤inde, 1914 y›l›nda Avrupa’daki güç
dengesinin, I. Dünya Savafl› için yeterli gerekçeyi sun-
du¤u dikkat çekiyor. Bir yanda Berlin-Viyana, di¤er
yanda Moskova-Paris-Londra ittifak›, yaln›z Balkanlarda
de¤il, Avrupa’n›n bir çok ülkesinde palazlanan milliyet-
çilik ak›m›, strateji ve ç›kar iliflkilerinin çat›flmas› bunla-
r›n bafl›nda yer al›yor. Buna bir de Rusya’n›n ‹stanbul’u
fethetme hülyas›n› eklemek gerekiyor. Rus Çar›’n›n
Habsburg hanedan›n güney Avrupa yönüne yay›l›fl›n›
önlemek için S›rbistan’› desteklemesi bofluna de¤il. 
Almanya-‹ngiltere rekabetinin etkisi
Savafl› haz›rlayan süreçte Almanya ile ‹ngiltere aras›n-
daki silahlanma yar›fl›n›n da pay› büyük. Tarihçi ‹ma-
nuel Geiss, Kayzer 2’nci Wilhelm’in kurmaylar›yla bir-
likte yeni askeri rotay› tayin etti¤i ünlü “savafl konse-
yi”nde al›nan kararlar›, bu sürecin kilit olaylar›ndan bi-
ri olarak tan›ml›yor.
“Rusya ve Fransa’ya karfl› sürdürülecek, en az›ndan s›-
n›rl› bir k›talararas› savafl için haz›rl›k amac›yla bir yan-
dan ulusal silahlanmaya h›z verilecek, ayr›ca halk›n psi-
kolojik aç›dan böyle bir savafla haz›rlanmas› sa¤lana-
cakt›r. Bunun yan›nda Alman donanmas›, gerekti¤inde
‹ngiltere ile âfl›k atabilecek bir düzeye ulaflt›r›lacakt›r.
Alman Reich’› donanmas›n›n komutan› Amiral Alfred
von Tirpitz ise Almanya’n›n bu büyük savafla çoktan
haz›rl›kl› oldu¤unu söyleyerek, Helgoland adas›ndaki
denizalt› liman›yla, Kayzer Wilhelm Kanal› yap›m çal›fl-
malar›n›n, Saraybosna suikast›n›n tam iki hafta öncesin-
de, 14 Haziran tarihinde bitti¤ini an›msat›yor.
Savafl›n sonu 
Avrupa’da 28 Temmuz 1914 tarihinde bafllayan savafl,
dünyan›n dört bir yan›ndan ülkelerin kat›lmas› ve sö-
mürgelere de yay›lmas› nedeniyle “Dünya Savafl›” ola-
rak adland›r›ld›. 1914’te bafllayan savafl 1918 y›l›nda so-
na erdi. Bu savafl, Avrupa’da dört merkezi devlete kar-
fl›, Avrupa ve di¤er k›talardan yirmi befl devletin giriflti-
¤i, o tarihe kadar görülmemifl ilk dünya savafl› oldu.
I. Dünya Savafl› s›ras›nda Fransa’da çarp›flan ABD askerleri.
I. Dünya Savafl› Avrupa’da ‹ttifak veya merkezi devlet-
ler diye adland›r›lan Almanya, Avusturya-Macaristan,
Osmanl› Devleti ile ‹tilaf devletleri diye adland›r›lan ‹n-
giltere, Fransa, Rusya ve ABD önderli¤indeki baflka dev-

115
4. Ünite - Dünya Ekonomisinin Ortaya Ç›k›fl› ve ‹ngiliz Hegemonyas›
letler aras›nda oldu. Savafla sonradan Japonya, Yuna-
nistan, S›rbistan ve Romanya da kat›ld›.
Avrupa haritas›n› yeniden çizen I. Dünya Savafl›’nda
yaklafl›k 20 milyon kiflinin hayat›n› kaybetti¤i san›l›yor.
Savaflta, Almanya yaklafl›k 2 milyon, Fransa 1 milyon
500 bin kay›p vermiflti.
Kaynak:
Deutsche Welle, 26.06.2004, http://www.
dw.de/dw/article/0,,2524469,00.html.
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›
1. a
Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hegemonya ve Uluslarara-
s› ‹stikrar” bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 
2. b
Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hegemonya ve Uluslarara-
s› ‹stikrar” bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 
3. c
Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hegemonya ve Uluslarara-
s› ‹stikrar” bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 
4. d
Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hegemonya ve Uluslarara-
s› ‹stikrar” bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 
5. e
Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sanayileflme ve Uluslarara-
s› Ticaret” bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 
6. a
Yan›t›n›z yanl›fl ise “Dünya Ekonomisinde Ya-
flanan Dönüflüm ve Karfl›l›kl› ba¤›ml›l›k: 1873-
1914” bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 
7. b
Yan›t›n›z yanl›fl ise “Dünya Ekonomisinde Ya-
flanan Dönüflüm ve Karfl›l›kl› Ba¤›ml›l›k: 1873-
1914” bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 
8. c
Yan›t›n›z yanl›fl ise “I. Dünya Savafl›’na Gidilir-
ken Dünya Ekonomisi” bölümünü yeniden göz-
den geçiriniz. 
9. d
Yan›t›n›z yanl›fl ise “I. Dünya Savafl›’na Gidilir-
ken Dünya Ekonomisi” bölümünü yeniden göz-
den geçiriniz.
10. e
Yan›t›n›z yanl›fl ise “I. Dünya Savafl› ve Sonras›”
bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
S›ra Sizde 1 
Hegemonya kavram› genel olarak bir gücün uluslarara-
s› sistemdeki üstün durumunu belirtmektedir. Bir dev-
let, belirli bir co¤rafi alanda ya da bir faaliyet alan›nda
di¤er devletler üzerinde hâkimiyet kurmakta ve bu hâ-
kimiyet ekonomik ve/veya askeri güce dayanmaktad›r. 
S›ra Sizde 2 
Gramsci geleneksel yaklafl›mlar›, özellikle hegemonun
meydana getirilmesinde di¤er aktörlerin r›zas›n› ve sivil
toplumu dikkate almad›klar› için eksik olarak görmek-
tedir. Gramsci’ye göre hegemon amaçlar›na ulaflmak
için yaln›zca bask› ve zor kullanmaz, ayn› zamanda sis-
temdeki di¤er aktörlerin r›zas›n› da elde etmeye çal›fl›r.
S›ra Sizde 3 
Sanayi Devrimi sonras›nda ortaya ç›kan uluslararas› sis-
temin temel özellikleri; dünya ticaretinde bütün taraflar
için potansiyel kazanç imkân›, uluslararas› ticarette ma-
mul mallar›n giderek artmakta olan önemi ve ülkeler
aras›ndaki karfl›l›kl› ba¤›ml›l›¤›n derecesindeki ola¤a-
nüstü art›fl idi. 
S›ra Sizde 4
Küresel bir ekonominin, esas olarak Sanayi Devrimi’nin
ard›ndan ortaya ç›kt›¤›n› göz önüne al›rsak bunu söyle-
yemeyiz. Hegemon güç hem siyasi hem de ekonomik
bir güçtür ve bu gücün dünya çap›nda olmas› gerekir.
Osmanl› Devleti klasik sömürgeci bir devlet de¤ildir.
Asl›nda sömürgecilik Bat› Avrupa’da ortaya ç›kan güçlü
ve sanayileflmifl devletlerin bir uygulamas› olarak görü-
lebilir. Bu devletlerde bir anavatan ve bir de koloni kav-
ram› vard›r. Kolonilerdeki kaynaklar anavatana aktar›-
l›r. Bunun için koloniler üzerinde siyasi ve ekonomik
hâkimiyet sürekli olarak kurulmal›d›r. Bu sömürü iliflki-
siyle koloniler de Bat› Avrupa’daki ekonomik yap›yla,
eflitsiz bir biçimde de olsa bütünleflmekte ve bir dünya
ekonomisi ortaya ç›kmaktad›r. Osmanl› Devleti’nde ise
anavatan ve koloni kavramlar› yoktur. Tek bir vatan
kavram› vard›r ve fethedilen bütün topraklar da vatana
dâhildir. Mesela, bu topraklar aras›nda bulunan Maca-
ristan’›n bütçesi sürekli aç›k verince, bu aç›k, fazla ve-
ren M›s›r bütçesinden aktar›lan fonlarla kapat›lm›flt›r.
Ayr›ca Osmanl› Devleti, fethetti¤i topraklar› siyasi ola-
rak kendisine ba¤lamakla yetinmifl, buralardaki üretim
iliflkisine dokunmam›flt›r. Bunda elbette Sanayi Devrimi
gibi bir de¤iflimin ve bunun ortaya ç›kard›¤› devasa
kaynak ihtiyac›n›n olmamas› etkili olmufltur.
S›ra Sizde Yan›t Anahtar›

116
Uluslararas› Ekonomi Politik
S›ra Sizde 5
I. Dünya Savafl› öncesindeki yüzy›lda dünya ekonomi-
sinde büyüme önemli ölçüde azalm›fl, üretim süreci ve
üretilen mallar›n özellikleri farkl›laflm›fl ve dünya eko-
nomisinde karfl›l›kl› ba¤›ml›l›k düzeyi hiç olmad›¤› ka-
dar artm›flt›. Sanayileflme az say›daki Bat›l› ülke ve Ja-
ponya ile s›n›rl› kalm›fl, ekonomik geliflmifllik aç›s›ndan
ülkeler aras›nda büyük farkl›l›klar oluflmufltu.
S›ra Sizde 6
Asl›nda ‹ngiltere’yi tek hegemon güç olarak nitelendir-
mek do¤ru olmaz; belki büyük güçlerden en büyü¤ü
denilebilir. Dünya bu anlamda hiçbir zaman tek kutup-
lu olmam›flt›r. Yeni bir hâkim güç olmaya aday Alman-
ya’n›n yükselifli hâkim güçlerden ‹ngiltere, Fransa ve
Rusya’n›n menfaatleriyle çeliflince I. Dünya Savafl› orta-
ya ç›km›flt›r. Bu bak›mdan hegemon kavram› fazla id-
dial› bir kavramd›r. Asl›nda bir dünya sistemi varsa bu,
Bat› Avrupa’da ortaya ç›kan kapitalist sistemin di¤er
bölgelere yay›lmas› fleklindedir. Bu sistemi temsil eden
güçlü devletler vard›r ve I. Dünya Savafl› öncesinde ‹n-
giltere bunlar aras›nda en etkilisi idi. 
Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek
Kaynaklar
Aka, Asiye. (2009). Antonio Gramsci ve “Hegemonik
Okul”. Bal›kesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü-
sü Dergisi. 12 (21). 329 - 338.
Bedirhano¤lu, Gamze N. (2006). Uluslararas› Ekono-
mik Örgütlerin Amerikan Hegemonyas›ndaki Rolle-
ri. (Yay›mlanmam›fl Yüksek Lisans Tezi). Ankara
Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Carnoy, Martin. (2001). Gramsci ve Devlet. Mehmet Ye-
tifl (Çev.). Praksis (3). http://www.praksis.org/wp-
content/uploads/2011/07/003-Carnoy.pdf.
Daldal, fiule. (2006). Neoliberal Politikalar ve Hege-
monya Krizi. Marmara Üniversitesi ‹‹BF Dergisi. XXI
(1). 163 - 181.
Embel, Ersin. (2004). Hegemonya ve Meflruiyet Kavram-
lar› Çerçevesinde Amerikan Müdahalecili¤i: Kore ve
Kosova Örnekleri. (Yay›mlanmam›fl Yüksek Lisans
Tezi). Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Ankara.
Frieden, J. A. & Lake, D. A. (2000). International Po-
litical Economy: Perspectives on Global Power and
Wealth (4. Bask›).  Boston/New York: Bedford/St.
Martin’s.
Kaymak, Muammer (2010), 1873-1896 Kriz Mit mi Ger-
çeklik mi? Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65/2,
s.166-194.
Karacasulu, N. (2009). Hegemonik Düzen Tart›flmalar›
ve Elefltirel Görüfller. Dokuz Eylül Üniversitesi Sos-
yal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 11 (4). 53-71.
Keyman, E. F. (2006). Küreselleflme, Uluslararas› ‹liflki-
ler ve Hegemonya. Uluslararas› ‹liflkiler. 3 (9). 1-20.
Lairson, T. & Skidmore, D. (2003). International Politi-
cal Economy: The Struggle for Power and Wealth.
(3. Bask›). Canada: Thomson/Wadsworth.
O’Brien, P. K. & Pigman, G. A. (1992). Free Trade, Bri-
tish Hegemony and tha International Economic Or-
der in the Nineteenth Century. Review of Internatio-
nal Studies. 18 (2). 89-113.
Spiezio, K. E. (1990). British Hegemony and Major Po-
wer War, 1815-1939: An Emprical Test of Gilpin’s
Model of Hegemonic Governance. International
Studies Quarterly. 34 (2). 165-181.

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;
II. Dünya Savafl›’n›n ard›ndan dünya ekonomisinde meydana gelen geliflme-
leri aç›klayabilecek.
ABD hegemonyas›n›n yükselifl ve düflüflünü etkileyen de¤iflim ve dönüflüm-
ler uluslararas› ekonomi politik çerçevesinde ifade edebileceksiniz.
‹çindekiler
• Amerikan Hegemonyas›
• Bretton Woods
• Truman Doktrini
• Marshall Plan›
• Askerî Keynesçilik
• Do¤rudan Yabanc› Yat›r›m
• Çok Uluslu fiirketler
• Petrol fioku
Anahtar Kavramlar
Amaçlar›m›z
N
N
Uluslararas› Ekonomi
Politik
• II. DÜNYA SAVAfiI SONRASINDA
DÜNYA EKONOM‹S‹
• DÜNYA EKONOM‹S‹NDE BÜYÜME
• ULUSLARARASI KURULUfiLAR
• AMER‹KAN HEGEMONYASI VE DÜNYA
EKONOM‹S‹
• II. DÜNYA SAVAfiI’NIN EKONOM‹K
SONUÇLARI
• ABD VE DÜNYA DÜZEN‹
• ABD HEGEMONYASININ SONUÇLARI
• AMER‹KAN HEGEMONYASININ
YÜKSEL‹fi DÖNEM‹: 1958-1970
• AVRUPA EKONOM‹K TOPLULU⁄U
• ASKERÎ KEYNESÇ‹L‹K VE DIfi YARDIM
• DOLAR BOLLU⁄U
• EKONOM‹ POL‹T‹K VE HEGEMONYA
• ÇOK ULUSLU fi‹RKETLER‹N ORTAYA
ÇIKIfiI
• PETROL VE ULUSLARARASI PARASAL
AKIMLAR: 1971-1973
• BRETTON WOODS S‹STEM‹N‹N
ÇÖKÜfiÜ
• PETROL ÜZER‹NDEK‹ KONTROLÜN
KAYBOLMASI
• ABD HEGEMONYASININ GER‹LEY‹fi‹
Amerikan
Hegemonyas›n›n
Ortaya Ç›k›fl›
5
ULUSLARARASI EKONOM‹ POL‹T‹K
       

II. DÜNYA SAVAfiI SONRASINDA DÜNYA EKONOM‹S‹
‹kinci Dünya Savafl› sonras›nda dünya ekonomisinde daha önce görülmemifl çok
önemli geliflmeler meydana geldi. Ola¤anüstü bir refah döneminin ortaya ç›kmas›,
yeni uluslararas› ekonomik kurumlar›n gelifltirilmesi, dünya ticaretinde patlama ve
yüksek düzeyde uluslararas› ifl birli¤i yeni ortaya ç›kan ekonomik düzenin temel
özelliklerini oluflturmaktayd›.
Bu geliflmelerde özellikle ABD’nin tavr› önemli etkiye sahipti. Daha önce de
ifade edildi¤i gibi iki dünya savafl› aras›ndaki dönemde ABD, dünya ekonomisin-
de ve uluslararas› politik sistemde düzenleyici bir rol oynamaktan kaç›nm›flt›. So-
nuç fliddetli bir depresyon ve nihayetinde savafl olmufltu. Fakat II. Dünya Sava-
fl›’n›n ard›ndan ABD, sahip oldu¤u gücü kullanarak dünya ekonomisini yeniden
infla etmeye giriflti.
Amerikan Hegemonyas›n›n
Ortaya Ç›k›fl›
Resim 5.1
Hitler geçit töreninde. 
General Douglas, MacArthur ve General Erwin Rommel’den Mareflal Bernard Montgomery’ye kadar savafl›n gidiflat›n› belirleyen komutanlarla; Winston
Churchill, Charles de Gaulle, Jozef Stalin, Adolf Hitler ve Franklin D. Roosevelt gibi siyasi liderler II. Dünya Savafl›'n›n temel aktörleriydiler.

DÜNYA EKONOM‹S‹NDE BÜYÜME
II. Dünya Savafl›’n›n ard›ndan uluslararas› ticaret ve yat›r›mda daha önce görülme-
mifl bir art›fl yafland›. Ço¤u sanayileflmifl ülkede büyüme oranlar›, 1950-1960 y›llar›
aras›nda, 1913-1950 dönemine göre neredeyse ikiye katland›. Bu büyümede ulus-
lararas› ticaret en önemli faktördü. Dünyadaki mamul mal ticareti bu mallar›n üre-
timine k›yasla daha h›zl› büyüyordu.
Yukar›daki tablodadan da aç›kça görülece¤i üzere, 1938 y›l›nda 21 milyar dolar
olan dünya ihracat›n›n de¤eri on y›l içinde iki buçuk kat art›fl göstermifl, sonraki on
y›lda da yine neredeyse iki kata yak›n bir art›fl yaflanm›flt›r. Devam eden on y›llar-
da da katlayarak giden ihracat rakamlar› tablodan net bir flekilde görülmektedir. 
Bat› Avrupa ülkeleriyle Japonya’da yaflanan ekonomik toparlanma da bu eko-
nomik büyümenin ve dolay›s›yla ticaret art›fl›n›n ard›ndaki itici güçlerden biriydi.
Dünya ticaretindeki bu art›fl ayr›ca gümrük tarifelerinde meydana gelen düflüflle-
rin, konvertibil paralar›n ve d›fla aç›k ekonomik yap›lar›n bir sonucudur. Bu sonu-
cu gene sanayileflmifl ülkelerin ihracatlar›nda yaflanan art›fllara bakarak görmek de
mümkündür.
Dünyadaki ortalama gümrük tarifelerinin yer ald›¤› tablo, gümrük oranlar›nda-
ki önemli düflüflleri göstermekle, dünya ticaretindeki art›fl›n kayna¤›n› da iflaret et-
mifl oluyor. 1940 y›l›nda dünyadaki ortalama gümrük tarifesi oran› % 40 iken, bu
oran on y›l sonra 1950 y›l›nda neredeyse yar›ya düflmüfl ve % 25 olarak gerçeklefl-
mifl. 1990 y›l›nda ulafl›lan % 5’lik oran ise dünya ticaretinin ne ölçüde serbestleflti-
¤ini ve bütünleflti¤ini hiçbir yoruma ihtiyaç b›rakmayacak flekilde bütün aç›kl›¤›y-
la sergiliyor.