Uluslararasi ekonom‹ pol‹T‹k yazar Prof. Dr. Mehmet altan (Ünite 1-8) Editör

Schumpeter’e göre, ölçek ekonomileri piyasalarda rekabetin yap›s›n› nas›l de¤ifltirmifltir?
Karfl›laflt›rmal› Üstünlükler Yaratmak 
II. Dünya Savafl›’n›n ard›ndan Japonya’n›n, daha yak›n zamanlarda da Asya Kap-
lanlar›’n›n performans›, ülkelerin yüksek katma de¤erli mallar üretiminde karfl›lafl-
t›rmal› üstünlükler yaratma kabiliyetlerini göstermektedir. Dünya ekonomisi içinde
vas›fs›z emek-yo¤un mal üreticisi olma fleklindeki rollerine raz› olmayan bu ülke-
ler, devlet ve ifl dünyas› aras›nda gelifltirilen ortakl›k sayesinde, ileri teknoloji içe-
ren mal ve hizmet üretip satmak için gerekli olan temeli oluflturmufllard›r. Bu ül-
kelerin hepsi de ileri teknoloji üretimini desteklemek için gerekli olan e¤itim alt-
yap›s›na yat›r›m yapm›fllard›r.
Bu ülkelerin baflar›s›nda geliflmifl ülkelerdeki firmalardan yap›lan teknoloji
transferi de önemli bir rol oynam›flt›r. Ayn› yolu takip etmek isteyen pek çok ge-
liflmekte olan ülkede bu modelin baflar›l› olup olmayaca¤› bilinmese de teknoloji
transferi uluslararas› ekonomi politi¤in hakim konular›ndan biri olmaya devam
edecek gibi görünmektedir.
ULUSLARARASI EKONOM‹ POL‹T‹K AÇISINDAN
TEKNOLOJ‹ VE F‹KRÎ MÜLK‹YET HAKLARI
fiimdiye kadar anlat›lanlardan teknolojinin kontrolünün ne derece önemli oldu¤u
ortaya ç›kmaktad›r. Teknoloji üretenler aç›s›ndan, baflkalar›na, gerekli ödemeyi
yapmadan bunu kullanma hakk›n›n verilmemesi ve bu flekilde teknolojik üstün-
lükten maksimum avantaj›n elde edilmesi önem tafl›rken di¤er taraftan, bilgisayar
78
Uluslararas› Ekonomi Politik
Schumpeter’e göre teknolojik
de¤iflim süreci teknolojik
yeniliklere dayal› oldu¤u için
yarat›c›d›r. Fakat yine bu
süreç, teknolojik yeniliklere
ayak uyduramayan firmalar›,
eski teknolojileri ve hatta
sektörleri de ay›klad›¤› için
ayn› zamanda y›k›c›d›r.
S O R U
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE
SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T
‹ N T E R N E T
M A K A L E
M A K A L E
7
Bugün teknolojiyi yaratma ve
kontrol etme kabiliyeti
uluslararas› rekabetin
merkezinde yer almaktad›r
ve bunun için e¤itim
altyap›s›na yat›r›m yapmak
çok önemlidir.

ve iletiflim devrimi bilginin yay›lmas›n› çok daha kolay ve h›zl› hâle getirmekte ve
teknolojinin kontrolünü giderek zorlaflt›rmaktad›r. Dolay›s›yla, enformasyonun
kontrolü, uluslararas› ekonomi politikte çok önemli bir konu hâline gelmifltir.
Uluslararas› ekonomi politikteki bu konuyla ilgili temel kavramlardan biri fikrî
mülkiyet haklar›d›r. Fikrî mülkiyet haklar›, fikrî mülkiyetin, mesela bir yenili¤in ya
da fliir veya roman gibi yarat›c› bir eserin kullan›m›n› kontrol etme hakk›d›r. Pa-
tentler, telif haklar›, markalar gibi mekanizmalar yeni fikirlere eriflimi kontrol alt›n-
da tutmak için kullan›lan bafll›ca yollard›r. Fikrî mülkiyet haklar› devlet taraf›ndan
tan›mlan›p garanti alt›na al›nd›klar›nda en etkin biçimde korunmufl olurlar. Ancak,
pek çok farkl› kurallara sahip farkl› devletlerin varl›¤› bu konuda bir problem ya-
ratmaktad›r. Yeni bir üretim süreci keflfeden bir firma, bir baflka ülkedeki bir fir-
man›n, o ülkede patent haklar› s›k› bir flekilde korunmuyorsa kendi fikrini kullan-
mas›n› engelleyemeyebilir. 
GATT görüflmelerinin Uruguay turunda, bu konuda bir anlaflmaya var›lmas› he-
deflenmiflti. Pazarl›klar sonucunda, Dünya Ticaret Örgütüne üye bütün devletler-
de fikrî mülkiyet haklar› aç›s›nda bir minimum seviyenin sa¤lanmas›n› gerektiren
bir anlaflmaya var›ld›. Doha turunda da bu konu görüflülmeye devam etti. Bu ko-
nuda ortaya ç›kan temel anlaflmazl›k noktalar›n› fakir ülkelerin patent alt›na al›n-
m›fl ilaçlara eriflimi ve yine fakir ülkelerin biyolojik kaynaklar›n ve geleneksel bil-
ginin korunmas›n›n da bu kapsama al›nmas› yönündeki istekleri oluflturmaktad›r.
Fikrî mülkiyet haklar› ile ilgili olarak uluslararas› görüflmelerde ortaya ç›kan temel anlafl-
mazl›k noktalar› nelerdir? Teknolojik geliflme ve yenilikler küresel güvenlik aç›s›ndan ne gi-
bi sonuçlar do¤urmaktad›r. Dünya bu geliflmeler sayesinde daha güvenli hâle gelmifl midir?
79
3. Ünite - Uluslararas› Ekonomi Politik ile ‹lgili Temel Yap›lar: Üretim, Finans, Güvenlik ve Bilgi
Uluslararas› ekonomi
politikte teknolojinin
kontrolü ile ilgili temel
kavramlardan biri patentler,
telif haklar› ve markalar gibi
mekanizmalar yoluyla
korunan fikrî mülkiyet
haklar›d›r.
S O R U
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE
SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T
‹ N T E R N E T
M A K A L E
M A K A L E
8

80
Uluslararas› Ekonomi Politik
Uluslararas› üretim, ticaretin ve finans yap›s›n›
aç›klamak
Üretim ve ticaret yap›s›, devletler, uluslararas› or-
ganizasyonlar, uluslararas› iflletmeler ve hükûmet
d›fl› organizasyonlar aras›ndaki, üretim ve ticaretle
ilgili uluslar aras› kurallar› etkileyen iliflkiler setidir.
Ticaret konusunda liberallerin ço¤u görüflleri
Adam Smith ve David Ricardo’nun düflüncelerin-
den kaynaklanmaktad›r. Ricardo, karfl›laflt›rmal›
üstünlük teorisi adl› çal›flmas›nda serbest ticare-
tin etkinli¤e yol açt›¤›n› ve herkesin durumunu
iyilefltirme potansiyeli tafl›d›¤›n› ileri sürmüfltür.
Pek çok neomerkantilist, geçmiflte oldu¤u gibi
bugün de ticarete kat›lan bütün taraflar›n karfl›-
laflt›rmal› üstünlükten fayda elde edece¤i fikrine
karfl› ç›kmaktad›r. Devletler, stratejik ticaret poli-
tikalar› yoluyla karfl›laflt›rmal› üstünlük durumu-
nu de¤ifltirebilmektedirler. Ayr›ca, di¤er ülkele-
re, özellikle g›da ve savunma konusunda ba¤›m-
l› olma korkusu da d›fl ticarette korumac› politi-
kalar›n uygulanmas›na yol açmaktad›r.
Yap›salc›-Marksist görüflte olanlar ilk dönemlerde-
ki merkantilizmi klasik bir emperyalizm olarak ni-
telendirmektedirler. Avrupa’daki güçlü devletler
ekonomik sebeplerle dünyan›n geliflmemifl bölge-
lerini kolonilefltirmifllerdir. Küreselleflmeyle birlikte
ortaya ç›kan geliflmeler de 19’uncu ve 20’nci yüz-
y›ldaki emperyal güçlerin sahip olduklar› ekono-
mik e¤ilimlerin devam›ndan baflka bir fley de¤ildir.
II. Dünya Savafl›’na kadar dünya ticaretine hakim
olan kurallar büyük ölçüde hakim devletlerin,
özellikle ‹ngiltere’nin ç›karlar›n› yans›tmaktayd›.
Korumac›l›k temel yaklafl›md› ve ticari kurallar
devletlere silah zoruyla dayat›lmaktayd›. II. Dün-
ya Savafl›’n›n ard›ndan, Bretton Woods konfe-
rans›nda, liberal düflüncelere dayal› yeni bir eko-
nomik düzen oluflturuldu ve Ticaret ve Gümrük
Tarifeleri Genel Anlaflmas› (GATT) adl› çok taraf-
l› bir görüflmeler sistemi gelifltirildi. Bunun sonu-
cunda, dünyada üretim ve ticaret h›zla artt›.
Fakat 1960’lar boyunca ve 1970’lerin bafl›nda, sa-
vafl sonras› Bat›l› sanayileflmifl ülkelerin büyüme
h›z›nda meydana gelen art›fl önemli ölçüde aza-
l›nca pek çok ülke bir taraftan gümrük tarifeleri-
ni azalt›rken bir taraftan da yeni ve daha sofisti-
ke korumac›l›k politikalar› gelifltirdi. 
Uluslararas› parasal ve finansal yap› karmafl›k bir
ekonomik ve politik anlaflmalar, kurumlar ve ilifl-
kiler a¤›d›r. Bugün devletler için para ve finans›
kontrol edebilmek önemli bir konu hâline gel-
mifltir. Çok fazla para ekonomide enflasyon ya-
ratmakta, buna karfl›l›k, yeterli miktarda para ol-
mazsa ekonomik büyüme ve ticaret durmaktad›r. 
19’uncu yüzy›ldan bu yana üç adet döviz kuru
sistemi geçerli olmufltur. Bunlardan birincisi, I.
Dünya Savafl›’n›n sonuna kadar devam eden ve
bir sabit kur rejimi olan Alt›n Standard›’d›r. ‹kin-
cisi, II. Dünya Savafl›’n›n ard›ndan ABD ve müt-
tefikleri taraf›ndan yarat›lan ve IMF taraf›ndan
yönetilen Bretton Woods sistemidir. Üçüncüsü
de bugün yürürlükte olan “esnek” ya da ayarla-
nabilir döviz kuru rejimidir.
Küresel güvenlik yap›s› ile bilgi ve teknolojinin
bugünkü uluslararas› ekonomi politik geliflmeler
aç›s›ndan önemini de¤erlendirmek
Küresel güvenlik yap›s› belki de uluslararas› ekono-
mi politik aç›s›ndan en önemli olan yap›d›r. Çünkü
ticaret, finans ve teknoloji yap›lar›, güvenli¤in sa¤la-
namad›¤› bir ortamda fazla bir anlam ifade etmez.
So¤uk Savafl’›n sona ermesinden sonra, güvenlik
konular› artan ölçüde uluslarüstü bir nitelik ka-
zanmaya bafllad›. Özellikle uluslarüstü terörizm,
yaln›zca ulus devlet çap›nda etkin bir flekilde
mücadele edilemeyecek olan yeni bir güvenlik
problemi olarak alg›lanmaya bafllad›. Yeni ortaya
ç›kmaya bafllayan güvenlik meselelerini etkin bir
flekilde ele al›p çözmek için geleneksel devlet
merkezli yaklafl›m ve güvenlik planlamas› art›k
uygun de¤ildi. Bunun sonucunda, bir küresel gü-
venlik yap›s›ndan bahsedilmeye baflland›.
Sanayi Devrimi küresel zenginlik ve güç düzeni-
ni de¤ifltirdi¤i için uluslararas› ekonomi politik
üzerinde büyük bir etki meydana getirmiflti. Bi-
lim ve teknolojide bugün yaflanan devrim ondan
çok daha önemli etkiler ortaya ç›karmaktad›r.
Bilgiye eriflimi kontrol eden birey, flirket ve dev-
letler, dünya piyasalar›nda rekabet avantaj› yaka-
lamakta ve politik ve ekonomik süreçler üzerin-
de hâkimiyet kurmaktad›rlar.
Bu bak›mdan, teknolojinin kontrolü son derece
önemli olup uluslararas› ekonomi politikte bu
konuyla ilgili temel kavramlardan biri fikrî mül-
kiyet haklar›d›r. Fikrî mülkiyet haklar›, patentler,
telif haklar›, markalar gibi mekanizmalarla koru-
ma alt›na al›nan, fikri mülkiyetin, mesela bir ye-
nili¤in ya da fliir veya roman gibi yarat›c› bir ese-
rin kullan›m›n› kontrol etme hakk›d›r. 
Uluslararas› görüflmelerde bu konuda ortaya ç›-
kan temel anlaflmazl›k noktalar› fakir ülkelerin
patent alt›na al›nm›fl ilaçlara eriflimi ve yine fakir
ülkelerin biyolojik kaynaklar›n ve geleneksel bil-
ginin korunmas›n›n da bu kapsama al›nmas› yö-
nündeki istekleri oluflturmaktad›r.
Özet
1
N
A M A Ç
2
N
A M A Ç

81
3. Ünite - Uluslararas› Ekonomi Politik ile ‹lgili Temel Yap›lar: Üretim, Finans, Güvenlik ve Bilgi
1.
Karfl›laflt›rmal› Üstünlük Teorisi hangi iktisatç› tara-
f›ndan ortaya at›lm›flt›r?
a. D. Ricardo
b. A. Smith
c. I. Wallerstein
d. K. Marks
e.  J. S. Mill
2.
Afla¤›daki tarihsel geliflmelerden hangisi 16’nc› yüz-
y›ldan itibaren d›fl ticarette hâkim olan merkantilist dü-
flüncenin ortaya ç›kmas›nda etkili olmufltur? 
a.  Liberal düflüncenin çökmeye bafllamas›
b. Co¤rafi keflifler
c.  Ulus devletlerin y›k›l›fl›
d. Feodalitenin do¤uflu
e.  Avrupa’ya de¤erli maden ak›fl›
3.
Afla¤›dakilerden hangisi yanl›flt›r?
a.  II. Dünya Savafl›’na kadar dünya ticaretine hâ-
kim olan kurallar büyük ölçüde hâkim devletle-
rin, ç›karlar›n› yans›tmaktayd›.
b.  II. Dünya Savafl› öncesinde, korumac›l›k temel
yaklafl›md›.
c.  II. Dünya Savafl› öncesinde, ticari kurallar dev-
letlerin karfl›l›kl› görüflme ve ikna çabalar› ile
belirlenmekteydi.
d.  II. Dünya Savafl›’n›n ard›ndan, Bretton Woods
konferans›nda, liberal düflüncelere dayal› yeni
bir ekonomik düzen oluflturuldu.
e.  Ticaret ve Gümrük Tarifeleri Genel Anlaflmas›
(GATT) Bretton Woods sisteminin bir parças›yd›.
4.
Afla¤›dakilerden hangisi GATT ilkeleri aras›nda yer
almamaktad›r?
a.  Karfl›l›kl›l›k
b.  Ayr›mc›l›¤›n olmamas›
c.  En çok kay›r›lan ülke kural›
d.  Bölgesel birlikler kurulmas›
e.  Gümrük vergilerinin azalt›lmas›
5.
Afla¤›dakilerden hangisi yanl›flt›r?
a.  1960’lar boyunca ve 1970’lerin bafl›nda, Bat›l›
sanayileflmifl ülkelerin büyüme h›z›nda meyda-
na gelen art›fl önemli ölçüde azalm›flt›.
b.  OPEC ülkelerinin 1973’te yaratt›¤› petrol krizi,
Bat›l› sanayileflmifl ülkelerde ekonomik durgun-
lu¤a yol açt›. 
c.  1970’lerde uluslararas› ticaret büyümeye devam
etmekle birlikte eski h›z›n› kaybetmiflti.
d.  1970’lerden itibaren, pek çok ülke, bir taraftan
gümrük tarifelerini azalt›rken, bir traftan da yeni
ve daha sofistike korumac›l›k politikalar› gelifltirdi.
e.  1970’lerde dünya ekonomisinde büyüme h›z›
önemli ölçüde artm›flt›.
6.
Hangisi GATT yerine kurulan uluslararas› örgüttür?
a.  Dünya Ticaret Örgütü
b.  Uluslararas› Para Fonu
c.  Dünya Bankas›
d. Birleflmifl Milletler
e. NATO
7.
Afla¤›dakilerden hangisi yanl›flt›r?
a.  Bugün sermayenin ülke s›n›rlar› aras›ndaki ha-
reketi uluslararas› ticareti aflm›flt›r.
b.  Sermaye kontrolleri küreselleflmeyle birlikte art-
m›flt›r.
c.  Ulus devletler aras›nda bugün, para ve yat›r›m
politikalar› konusunda ortak uluslararas› ilkeler
oluflturma ihtiyac› azalm›flt›r.
d.  Pek çok ülkede, art›k, seçmenler ve siyasi lider-
ler, tam olarak kontrol edemedikleri döviz ve
yat›r›m problemleri ile u¤raflmak zorunda kal-
maktad›rlar.
e.  Küreselleflme finansal piyasalar aras›nda enteg-
rasyonu art›rm›flt›r.
8.
Afla¤›dakilerden hangisi neoliberal politikalar ara-
s›nda de¤ildir?
a. Özellefltirme
b.  Vergi oranlar›n›n azalt›lmas›
c.  Finansal piyasalardaki devlet düzenlemelerinin
art›r›lmas›
d.  Döviz piyasalar›ndaki düzenlemelerin kald›r›l-
mas›
e.  D›fl ticaretin liberallefltirilmesi.
Kendimizi S›nayal›m

82
Uluslararas› Ekonomi Politik
9.
Stagflasyon problemi hangi ekonomik teorinin göz-
den düflmesine yol açm›flt›r?
a. Liberalizm
b. Merkantilizm
c. Marksizm
d. Keynesçilik
e. Monetarizm
10.
Güvenlik hangi politik faktör ile ilgili bir konu ola-
rak görülmüfltür?
a. Birey
b. S›n›f
c. Burjuva
d. Proleter
e. Devlet
Schumpeter Ça¤›...
“Evinde ve arkadafllar› taraf›ndan Jozsi olarak ça¤r›lan
Joseph Alois Schumpeter 8 fiubat 1883 tarihinde, o za-
manlar Avusturya’n›n bir eyaleti olan Moravia’ya ba¤l›
Triesch’de, Avusturyal› bir çiftin tek çocu¤u olarak dün-
yaya gelir. 1883 y›l› entelektüel tarih aç›s›ndan oldukça
önemli bir y›ld›r. Çünkü 1883, makro iktisad›n kurucu-
su kabul edilen Keynes’in do¤du¤u ve ünlü düflünür
Karl Marks’›nda öldü¤ü y›ld›r.
Schumpeter kozmopolit bir ortamda yetiflir. Aile stan-
dartlar› aç›s›ndan yukar›-orta s›n›fa mensuptur. Babas›
Alman-çek kökenli elbise imalatç›s› bir fabrikatördür.***
Annesi Johanna, Dr. Julius Grüner isimli bir fizikçinin
k›z› olarak dünyaya gelir. Babas› Alois Schumpeter, Joz-
si do¤duktan dört y›l sonra ölünce, Avusturyal› annesi
o¤lunu da yan›na alarak Graz’a yerleflir. Burada Schum-
peter 10 yafl›na kadar ortaokula devam eder. Bu s›rada
annesi, Alman-Macar kökenli ve Habsburg ordusundan
emekli bir general olan Sigismund von Keler ile evlenir.
Bu, Schumpeter için gençli¤inin belirli bir dönemini es-
ki Viyana aristokrat1ar› aras›nda geçirmek ve o zaman-
lar Avusturya’n›n en meflhur üniversitelerinden birisi
olan Viyana Üniversitesi’ne girme flans› elde etmek an-
lam›na gelmektedir. 3 May›s 1906 tarihinde Johanna’n›n
bu ikinci evlili¤i boflanmayla sonuçlan›r. Fakat bu ara-
da Jozsi lise e¤itimini tamamlam›fl, 1901 y›l›nda takdir-
lik bir ö¤renci olarak okulunu bitirmifltir.
Schumpeter 1901 y›l›nda Viyana Üniversitesi Hukuk Fa-
kültesi’ne kay›t yapt›r›r.
1901-1906 y›llar› aras›nda burada okurken Wieser, Carl
Menger, Philippovich ve Böhm Bawerk’ten dersler al›r.
Böhm-Bawerk 1904 y›l›nda Maliye Bakanl›¤›ndan istifa
edip Viyana Üniversitesi’ne dönünce bir dizi iktisat se-
minerleri verir. Schumpeter bu seminerlerin ateflli mü-
davimlerindendir. Bu seminerlerin di¤er müdavimlerin-
den olan L. Von Mises ve Felix Somaey ile olan arka-
dafll›klar› hayat boyu sürmüfltür.
Schumpeter bir Walras hayran›d›r. Marshall’›n Princip-
les’ini de¤erlendirirken Walras için ‘teorisyenlerin en
büyü¤ü’ nitelemesini kullanmaktad›r. Marks’a da büyük
sempati beslemektedir.
1906’da hukuk doktoru derecesini ald›ktan sonra bir
yaz dönemi London School of Economics’te araflt›rma
ö¤rencisi olarak çal›fl›r. 1907 y›l›nda babas› ‹ngiliz Kili-
sesinde önemli yeri olan Miss Galdys Ricarde Seaver ile
evlenir.
Okuma Parças› 1

83
3. Ünite - Uluslararas› Ekonomi Politik ile ‹lgili Temel Yap›lar: Üretim, Finans, Güvenlik ve Bilgi
Ayn› y›l 1907-1908 y›llar› aras›nda Kahire’deki Uluslara-
ras› Karma Mahkeme’de bir süre avukatl›k yapmak üze-
re M›s›r’a gider. Döndükten sonra tam zaman›n› ekono-
miye ay›rmaya karar verir.
1909’da Czernowitz’de yard›mc› profesör olur. ‹ki y›l
sonra da 1913-1914 y›llar› hariç, 1919 y›l›na kadar profe-
sörlük yapaca¤› Graz’da göreve bafllar. Fakültede tam
gün çal›flan en genç profesördür. Ondan baflka iktisatç›
da yoktur. O zamanlar iktisat, hukuk fakültesinde oku-
tulmaktayd›. Müfredata iktisat koyar ve iktisad›n tüm
alanlar›n› içeren yo¤un bir program gelifltirir. 1911 y›l›
ayn› zamanda onun meflhur The Theory of Economic
Development adl› eserini yazd›¤› y›ld›r ve yafl› 28’dir.
1913 y›l›nda misafir ö¤retim üyesi olarak bir y›ll›¤›na
Kolombiya Üniversitesi’ne gider. 31 yafl›nda olan Schum-
peter’a burada onur doktoru derecesi verilir. Birinci Dün-
ya Savafl›’ndan hemen sonra tekrar Avrupa’ya döner.
Avusturya’da kald›¤› son alt› y›lda (1919-1925) akade-
mik olmayan ifllerle u¤rafl›r. Önce 1918’de bir müddet
Alman kamulaflt›rma komisyonunda çal›fl›r. 1919 y›l›n-
da Avusturya Cumhuriyeti kuruldu¤unda Otto Bauer
kabinesinde Maliye Bakanl›¤› görevini üst1enir, baflta
enflasyon olmak üzere hiç bir konuda tam bir uygula-
ma yapmas›na imkan tan›nmadan, alt› ay sonra görev-
den ayr›lmaya zorlan›r. Bakanl›ktan ayr›ld›ktan iki y›l
sonra, Viyana’n›n sayg›n bankalar›ndan birisi olan Bie-
derman Bank’a müdür olur.
Schumpeter, giyim kuflam›na, yiyip içmesine çok özen
gösterir. Bu yönüyle tam bir aristokratt›r. Özellikle ban-
ka müdürü oldu¤u dönemlerde birçok dedikoduya ad›
kar›fl›r. 1907 y›l›nda bir ‹ngiliz kad›nla evlenir. Bu evli-
lik, bir kaç ay sonra boflanmayla sonuçlan›r. 1925 y›l›n-
da Avusturyal› bir hizmetlinin k›z› ve kendisinden 20
yafl daha küçük olan Anna Josefina Reisinger ile ikinci
evlili¤ini yapar. Kar›s›n› çok sevmektedir. Fakat talihi
kötü gidecek ve 1925 y›l› içinde Schumpeter iki olayla
oldukça sars›lacakt›r. Önce annesini, bir ay sonra da
do¤um s›ras›nda çok sevdi¤i kar›s›n› kaybeder. Bu iki
olay uzun süre hem ruhsal dengesini, hem de akade-
mik baflar›s›n› olumsuz yönde etkileyecek ve bir daha
kolay kolay toparlanamayacakt›r.
Bir ara k›sa bir süre için Japonya’ya gider. Döndü¤ün-
de Bonn Üniversitesi’nde maliye bölümünde yedi y›l
akademik hayat›na devam eder. Hitler’in iktidara gel-
mesinden k›sa bir süre önce Harvard’a gider. Orada
1937 y›l›nda Elizabeth Boody ile üçüncü evlili¤ini ya-
par ve 1932’den ölümüne kadar olan süre içinde de
Harvard Üniversitesi’nde profesör olarak çal›flmalar›n›
sürdürür.
Amerika’da bulundu¤u süre içinde Ekonometri Derne-
¤i’nin kurucular› aras›nda yer al›r ve 1937 ile 1941 y›lla-
r› aras›nda bu derne¤in baflkanl›¤›n› yürütür. 1948 y›l›n-
da da Amerikan Ekonomi Birli¤i baflkanl›¤›na seçilir.
Schumpeter, Amerika do¤umlu olmad›¤› halde Ameri-
kan Ekonomi Birli¤i baflkanl›¤›na seçilen tek kifli olmak
gibi bir ayr›cal›¤a da sahiptir
8 Ocak 1950’de Taconic’deki evinde, ayn› y›l do¤du¤u
Keynes’in ölümünden dört y›l sonra ölür.”
xxx
Bunlar› neden yaz›yorum?
Bir, 8 Ocak Schumpeter’in 61’inci ölüm y›ldönümüydü...
‹ki, bu ça¤ ‘Schumpeter Ça¤›’d›r... Onu anlamadan kri-
zi de ça¤›n dönüflümünü de anlayamazs›n›z...
Kaynak:
Mehmet Altan, Bloomberg Businessweek Tür-
kiye, 15.01.2012
Okuma Parças› 2
Piyasa Y›k›yor mu, Y›k›l›yor mu?
ABD’nin krizin vurdu¤u mali kurulufllar› kurtarmak için
Hazine’den yüz milyarlarca dolarl›k kaynak aktarmas›
tart›flma yarat›yor...
Ekonomi uzmanlar›, Bush yönetiminin devletlefltirme
operasyonlar›na dikkat çekiyorlar.
Çünkü ekonomik liberalizmin anavatan› ABD, flu gün-
lerde ekonomik felsefesine tamamen z›t geliflmelere
sahne oluyor.
Etki alan› süratle geniflleyen mali piyasalardaki kriz ne-
deniyle devletle özel sektör aras›ndaki mesafe h›zla
kapan›yor.
Neden? 
Görev süresinin sonuna yaklaflan Bush yönetimi gelifl-
melerin bask›s›yla mali piyasalara yo¤un bir flekilde
müdahale ediyor.
Mesela...
Washington yönetimi milli ekonomiyi daha fazla zarar-
dan kurtarmak umuduyla bir ay içinde ikinci kez iflas›n
efli¤ine gelen bir özel flirketi fiilen devletlefltirdi.
Üstelik...
Bu aflamada faturan›n mutlak tutar›n› kimse bilmiyor.
Bundan sonra mali kesimde ve ekonomide neler olaca-
¤›na, yani ABD ekonomisinin ve konut sektörünün ne
h›zla toparlanaca¤›na ba¤l› olarak Hazine’nin nihai yü-
kü de¤iflecek...
‹yimserler Hazine’nin uzun dönemde bu müdahaleden
zarar etmeden s›yr›labilece¤ini iddia ediyorlar.
Mant›k flöyle: Mali kriz bitecek, konut fiyatlar› yüksele-
cek, iki kurulufl alacaklar›n› tahsil edecekler. Olabilir.

84
Uluslararas› Ekonomi Politik
Ama do¤rusu ben kendimi karamsarlara daha yak›n
hissediyorum.
ABD gayrimenkul piyasas›nda devasa bir arz fazlas› var.
Küresel düzeltme ise uzun ve sanc›l› olacakt›r. Velhas›l
vergi mükellefi yüklü bir fatura ödeyecek...
Buraya kadar özetleyegeldi¤im anlat›m epeyce yayg›n...
Yani...
Amerika piyasay› unuttu, devletlefltirmelere h›z verdi...
K›sa vadede görünen de bu...
Ama bu kadar bir analiz yeterli mi, ya da ne kadar derin?
xxx 
Bundan on befl y›l önce...
Topra¤› bol olsun profesörlük takdim tezimde Schum-
peter’i anm›flt›m...
Daha sonra o çal›flmay› “Kapitalizm Bu Köye U¤rama-
d›” diye kitaplaflt›rd›m da...
fiöyle diyordum:
“Ça¤›m›z›n anlafl›lmas› aç›s›ndan en önemli kitaplardan
biri olarak nitelenen Kapitalizm, Sosyalizm ve Demok-
rasi adl› kitab›nda Joseph Schumpeter ‘Kapitalizmin Ba-
flar›s›’n› araflt›r›r.
Schumpeter bu baflar›y›, ekonomik de¤iflim sürecine
ba¤lamaktad›r. Bu süreci de ‘yarat›c› y›k›m geliflimi’ ola-
rak nitelemektedir.
fiöyle demektedir:
‘Kapitalizm, kendine has özelli¤i yüzünden ekonomik
bir de¤iflim metodu veya tipidir. Ve durgun bir durum
göstermez, hiçbir zaman da gösteremez.’
‘Yeni milli pazarlar›n veya d›fl piyasalar›n aç›lmas›; el
sanatlar› atölyelerinden, yo¤un ve büyük iflletmelere
geçifl, kapitalist sistemin durmadan, yorulmadan için-
den bir ihtilal, yenilenme havas›n› tutmakta; bütün bu
elemanlar, gene devaml› olarak eski faktörleri yok et-
mekte, yenilerini yaratmaktad›r. Bu ‘yarat›c› y›k›m geli-
flimi’ kapitalizmin esas temelidir.’
Schumpeter, Marx’›n Komünist Manifesto’da ortaya at-
t›¤› ‘yarat›c› y›k›m geliflimi’ kavram›n› yeniden ele al-
makta ve onu sistemlefltirmektedir.
Marx’›n kavram›n› zenginlefltirerek yeni bulufllar›n ka-
pitalist geliflme sürecini nas›l de¤ifltirdi¤ini, berrak bir
flekilde aç›klamaktad›r. 
Baflka bir deyiflle, genel olarak ele al›nan sorun, kapita-
lizmin mevcut yap›n›n elemanlar›n› nas›l idare etti¤idir,
hâlbuki as›l önemli olan sorun kapitalizmin yap›y› nas›l
kurup nas›l bozdu¤udur.
Bu gerçe¤i göz önünde bulundurmayan araflt›r›c› an-
lams›z bir çal›flmada bulunuyor demektir; gerçe¤i ka-
bul eden ise, kapitalist sisteme giren uygulamalarla,
bunlar›n sosyal etkileri hakk›ndaki düflüncelerini ol-
dukça de¤ifltirmektedir.
Rekabetin iflleyifline ait geleneksel düflünceler de bu fle-
kilde, ayn› darbe ile bir kenara b›rak›lm›fl olmaktad›rlar.
‹ktisatç›lar nihayet, kendilerine fiyat rekabetinden bafl-
ka hiçbir fley göstermeyen engellerden kurtulmaya bafl-
lam›fllar, kalite ve fazla sat›fl çabalar›, teorinin kutsal ya-
p›s›na kabul edilince, de¤iflken fiyat hâkim durumunu
kaybettirmifltir.
Bununla beraber doktrincinin dikkati; hareket ettirilme-
yen organizasyon tiplerinin ve üretim metotlar›n›n mey-
dana getirdi¤i bir sistemde s›k›flm›fl kalm›fl bir rekabet
tipine tak›lm›fl durumdad›r.
Oysaki kapitalist gerçekte rekabetin tipi de¤il; bir ürünün
ortaya ç›k›fl›, bir tekni¤in, kayna¤›n, yeni bir organizas-
yon fleklinde olmas›, yani masraf ve kalite bak›mlar›ndan
kesin bir üstünlü¤e dayanan ve sadece kar hadleri ile
marjinal üretime de¤il, firmalar›n varl›klar›na, temellerine
hücum eden bir noktan›n do¤uflu önemlidir.”
Schumpeter, daha sonra, giriflimciler sayesinde ‘büyük
firmalar›n’, geliflmenin en güçlü motoru haline geldi¤i-
ni belirtip, uzun vadede toplam üretimi artt›r›c› güç ola-
rak tan›mlamaktad›r.
Ona göre, bu nitelikleri ile kapitalizm insanl›¤›n hiç ta-
n›mad›¤› bir biçimde ekonomik kalk›nman›n en önem-
li ve güçlü aleti olarak kabul edilmelidir.”
xxx
fiimdi yeniden olup bitene...
Günümüze geri dönelim?
Krizi nas›l okumal›?
San›r›m yeni teknolojik bulufllar›n “mabedi” olan Silicon
Valley, Wall Street’i y›karak yeniden yap›land›racak...
ABD finansal yap›s›, yeniça¤a uyum sa¤layamad›...
Ola¤anüstü fonlar› çok daha büyük bir zenginlik olufl-
turacak yeni icatlara yönlendirmek yerine gayrimenkul
kolayc›l›¤›na sapt›...
fiimdi sistem kendine uyum sa¤layamayan finans piya-
sas›n› y›k›yor...
Sonra da yeniden infla edecek...
Schumpeter’in deyimiyle tam bir “yarat›c› y›k›m.”
Zaman›n ruhunu...
Tarihin temposunu yakalayamay›nca hayat seni tasfiye
ediyor...
xxx
K›ssadan hisse...
Piyasa y›k›lm›yor, uyumsuzu ac›mas›zca y›k›yor galiba...