Ümumi histologiya

Qığırdağın inkişafı və histogenezi
Qığırdaq inkişafında iki mə rhələ keçirir; ilk qığırdaq toxuması, ya prexondral toxuma mə rhələsi və əsil qığırdaq. Prexondral toxuma mezenximdən inkişaf edir. Mezenximdə sıxlaşma prosesi baş verir. Bu zaman mezenxim hüceyrələri çı xıntılarını itirib girdələşir, bir-birinə yaxınlaşır və mitoz üsulu ilə bölünüb artır. Belə nahiyələr skeletogen maya və ya skeletogen toxuma adlanır.

Skeletogen mayanın ilk qığırdağa çevrilməsi xondroblastları n meydana çı xması ilə əlaqədardır, bunlar skeletogen toxumanı təşkil edən mezenxim hüceyrələrindən diferensiasiya edir. Sonra mərkə zdə yerləşən xondrablastların arasında kollagen fibrillər tədricən nazik təbəqələr əmələ gətirir, buna ilk qığırdaq toxuması, ya prexondral toxuma deyilir.

Əsl qığırdağın inkişafı xondrablastları n fəaliyyəti ilə başlayır. Bunlar hüceyrəarası maddənin lifli zülallarını və qlikozaminoqlikanlar sintez edərək hüceyrələrin arasına ifraz edir. Beləliklə, həmin hüceyrələr ətrafında bazofil məntəqə lər yaranır. Sonra qlikozaminoqlikanlar zülallarla birləşərək proteoqlikanları əmələ gətirir ki, bunlar da əsas maddəyə və kollagen liflərə hopur. Nəticədə sonuncular adi preparatlarda görünmür. Daha sonra sitoplazma ətrafındakı hüceyrə arası maddədən qığırdaq hüceyrələ rinin kapsulları əmələ gəlir. Kapsulun inkişafı ilə yanaşı hüceyrəarası maddə getdikcə çoxalır və yeni-yeni kollagen liflə r yaranmağa başlayır. Bu mərhələdə qığırdaq hüceyrələ ri hələ bölünə bilir və bu proses həm mitoz, həm də amitoz üsul ilə gedir. Meydana çıxan iki qız hüceyrə ə vvəlcə ümumi boş luqda yerləşir, sonra hər birinin öz kapsulu əmələ gəlir. Əgər belə hüceyrələr ümumi boşluqda qalarsa, onda izogen qruplar ə mələ gəlir. İzogen qrupların getdikcə artması nəticə sində qığırdaq daxildən böyüməyə başlayı r; bu növ böyüməyə interstisial böyümə ya intussussepsiya üsulu ilə böyümə deyilir (latınca intus – “daxildə”, suscipio – “saxlamaq”). Qığırdağın belə böyüməsi erkən yaşlar üçün daha səciyyəvidir.
Bununla yanaşı, skeletogen mayanı əhatə edən mezenximdən yeni qığırdaq toxuması inkiş af etməyə başlayır, nəticədə qığırdaq xaricdən böyüyür. Belə böyümə xondroblastları n hesabına baş verir və appozision böyümə (latınca appositio – “üstünə gəlmə”) adlanır. Appozision böyümə bütün embrional dövrdə, regenerasiya zamanı müşahidə olunur. Əmələ gələn qığırdağın xarici səthində qalan mezenximdən qığırdaqüstlüyü inkişaf edir.