54._Theileria annulata o`rganish tarixi, ularning keltirib chiqaradigan kasalliklar, qarshi kurash va profilaktik chora-tadbirlar.Teyleridalar (Theileriidae) oilasining vakillaridan – Theileria annulatadastlab qoramollarning limfa hujayralarida, keyinchalik esa eritrositlarida parazitlikqiladi va teylerioz kasalligini qo‘zg‘atadi. Teylerioz uy va yovvoyi kavsh qaytaruvchi hayvonlarning obligat transmissiv kasalligi hisoblanadi va chorvachilik xo‘jaliklariga katta zarar etkazadi.Teylerioz ham eng xavfli, o‘limga olib keladigan kasalliklardan hisoblanadi. Kasallangan hayvonlarning 40-80 % o‘ladi. Bu kasallik issiq iqlimli mamlakatlarda, shu jumladan, O‘zbekistonda ham chorva mollariga, birinchi navbatda, qoramollarga katta zarar etkazadi. Teyleriya ko‘pga bo‘linib, ya’ni shizogoniya usulida ko‘payadi, natijada shizontlar - anor donachalari hosil bo‘ladi. Teylerioz qo‘zg‘atuvchisining shakli har xil eritrositlar ichida tayoqchasimon, halqasimon, oval, yumaloq, noksimon, vergulsimon, nuqtasimon (anor doniga o‘xshash) bo‘ladi. Har bir eritrosit ichida 1 dan 7 tagacha parazit bo‘ladi (13-pacm). Teyleriyalar xo‘jayin almashinish bilan rivojlanib, kanalar organizmida ko‘plab bo‘linish (gametogoniya) yo‘li bilan ko‘payadi. Teyleriya kanalardan issiq qonli hayvonlar organizmiga tushganda, dastlab limfa tizimida shizogoniya yo‘li bilan ko‘payadi, anor donachalarini hosil qiladi, keyin esa eritrositlarga o‘tib oladi. Kasallik qo‘zg‘atuvchisini asosan voyaga etgan yaylov kanalari tarqatadi. Tabiiy muhitda eng ko‘p kasallangan hayvonlar asosaniyun , iyul va avgust oylariga to‘g‘ri keladi. Yosh mollarda teylerioz og‘irkechadi. 55._Myxobolus pfeifferi o`rganish tarixi, ularning keltirib chiqaradigan kasalliklar, qarshi kurash va profilaktik chora-tadbirlar.Miksosporalilar shizogoniya, jinsiy jarayon, sporogoniya davrlari va nasllargallanishining yo'qligi bilan sporalilardan farq qiladi. Shilimshiq sporalilardan Myxobolus pfeifferi turi baliqlarning har xil to'qima va organlarida (jabralari, terisi, o't pufagi va muskullarida) parazitlik qiladi. Baliqlarning terisida shishlar paydo bo'lib, ko'plab, ayniqsa, yosh baliqlar qirilib ketadi (15-rasm).Organlar bo'shlig'ida uchraydigan voyaga yetgan miksosporalilar ko'p yadroli amyobaga o'xshash bo'ladi. To'qimalarda miksosporalilar 1 -2 sm va undan ham yirikrok shishlar hosil qiladi. Sistalari ko'p yadroli bo'lib, plazmodiy tanasi bilan to'lgan. Yadrolari vegetativ va generativ yadrolarga bo'linadi. Vegetativ yadrolari o'sish va moddalar almashinuvi, generativ yadrolar esa ko'payish funksiyasini bajaradi. Generativ yadrolar atrofiga sitoplazma ajralishi natijasida juda ko'p generativ hujayralar hosil bo'ladi. Bu hujayralar plazmodiy tanasida harakatlanish xususiyatiga ega bo'ladi. Generativ hujayralar yadrosining bir necha marta bo'linishi bilan ko'p yadroli sporoblastlar shakllanadi. Har bir sporoblast ichida 2 tadan ko'p yadroli spora hosil bo'ladi. Miksosporalilar sporasi juda xilma-xil va murakkab tuzilgan; ko'pincha ikki,ba'zan 3-6 tavaqali bo'ladi. Spora ichida otuvchi kapsulasi va ikki yadroli amyobasimon murtak, kapsula ichida esa otiluvchi ip o'rami joylashgan. Shu sababdan bunday sporani dafatan ko'p yadroli deyish mumkin. Sporalar tashqi tomondan qattiq po'st bilan qoplangan, ko'pincha uzun o'simtalari bo'ladi. Baliq tanasidan suvga tushgan sporalarni boshqa baliqlar yutishi mumkin. Ichakda ovqat hazm qilish shirasi ta’sirida otiluvchi ipchalar kapsuladan otilib chiqib, ichak devoriga sanchiladi.
