Umumiy ma'lumoti tayyori. Doc

3.3.Ehtiyojlarni qondirishning optimal darajasi 
Resurslarni ko’proq ishlatish hisobidan-ehtiyojlarni qondirish vaqtinchalik, 
chunki, resurslar tugab boravergani sayin kishilar uni kamroq sarflash yo’lini
qidiradilar, resurslarni tejovchi texnologiya yaratilib, keng qo’llaniladi.
Natijada resurs birligini ishlatishdan olingan mahsulot ko’payadi. Umuman 
olganda cheksiz ehtiyojni kamyob resurs bilan ta’minlash uchun 2 narsa amalga 
oshishi shart: 
1.Ehtiyojlar ko’p bo’lganidan ularning hammasini birdaniga qondirish mumkin 
emas, shu boisdan ularniig eng muhimi ajratib olinadi va ishlab chiqarish ularni 
qondirishga 
karatiladi, 
Masalan, 
hozir 
O’zbekiston 
uchun 
neft

mahsulotlari va donga bo’lgan ehtiyoj eng zarur ehtiyojlardan 
hisoblanadi va resurslar eng avval shularni qondirishga qaratilgan. Shu sababli 2002 
yil O’zbekistonda qishloq xo’jaligi 6 foiz, sanoat –2.5 foiz, iste’mol tovarlar ishlab 
chiqarish 11,8 foiz ko’paydi va 5 million 400 ming tonna don etishtirildi. 
2. Resurslar kamyob bo’lganidan ishlab chiqarishning’ eng zarur 
sohalariga ustivorlik beriladi. Muqobil mahsulotlardan eng maqbuli tanlab 
olinadi. Bir mahsulot uchun resurs ko’proq ketsa, tabiiy ravishda boshqasiga kamroq 
qoladi. Hadisi sharifda aytilganidek “tejamkorlar muxtoj bo’lmaslar” 
Shuning uchun resurslar sarfining eng tejamli usuli tanlanadi, shunda shu resurs 
birligi hisobiga ko’proq mahsulot olinadi ehtiyojni to’laroq kondirish mumkin 
bo’ladi (ilova) 
Egri chiziqda avtomashina va traktor muqobil mahsulot, deb olingan. Ularni 
ishlab chiqarish uchun ikkalasiga ham bir xil 1 tonnadan metall sarflanadi deb olsak, 
metall resursi esa jami 10 tonna bo’lsa, traktorni ko’proq chiqarish uchun 
avtomashinani kamroq ishlab chiqarish zarur bo’ladi. Traktorni uch dona chiqarish 
uchun avtomashinani 10 ta o’rniga 7 ta chiqarish kerak. Buni boshqacha tasvirlasak 
ham bo’ladi (ilova 2.3). Kamyob resurslar sharoitida ehtiyojlarni qondirishning 
optimal darajasi tanlab olinadi. Bunda kam resurs bilan ko’proq ehtiyoj qondiriladi. 
Bu qoidaga binoan mahsulot birligini yaratish uchun ketgan resurs sarfi 
qisqarishi shart, aks holda ehtiyoj to’la qondirilmaydi. Masalan, donga bo’lgan 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

28 
ehtiyojni to’la qondirish uchun don hosildorligini muttasil oshirib borgan holda, har 
tonna don olish uchun ketgan resurs sarfini qisqartirib borish talab qilinadi.