Umumiy psixologiya

Nutqturlari


Мулоқот

Оғзаки



Ўз фикрини баён этиш

Ички нутқ





Нутқ

Ташқи нутқ

Ёзма



Оғзаки нутқниидрок этиш





Ўзгаларнутқини идрокэтиш

Ташқи ўқиш





Ёзма нутқни идрок этиш

Ички ўқиш


BukabirasmlarorqalikichikmaktabYoshidagio‘quvchilarningso‘zboyliklarini, jumladanso‘zturkumlaridanqanchaliko‘rinlifoydalanaolishlarinianiqlashmumkin.

6-11 Yoshlio‘quvchilarningbilishjarayonlaridagiixtiyoriylikirodaviyzo‘riqishasosidagina, Shuningdek, bolao‘ziniatrofdagilarningtalabinibajarishgayokishaxsiyharakatqilishgaintilgandaginayuzagakelishimumkin.

KichikmaktabYoshidagibolapsixikasiningsog‘lomligida, uningbilishfaolligidatafakkurninghamrivojlanishiniko‘rishmumkin. Bolaningqiziquvchanligi, asosan, atrof-olamnibilish, o‘rganishgaqaratilganbo‘ladi. Boshlang‘ichsinfo‘quvchisio‘ynabturib, olamsir-sinoatlari, sabab-hodisalarivabog‘liqlaridanxabardorbo‘lishgaintiladi. Masalan, uo‘zimustaqilravishdaqandaypredmetlarsuvdacho‘kishi, qaysilariesasuzishinitadqiqqilaoladi. Bolaaqliymunosabatlardafaolbo‘lsa, ushunchalikko‘psavolberadivabusavollar, asosan, xilma-xilbo‘ladi. Bolaniqor, yomg‘irqandayyog‘ishi, quYoshkechasiqaerdabo‘lishi, mashinaqandayqilibyurishi, erdanosmongachabo‘lganmasofanibilishjudaqiziqtiradi. Buularning«Nimauchun?», «Qandaykilib?», «Nimaorqali?» kabisavollarigajavobolishgaqaratilganbo‘ladi. BuYoshdagibolalarasosano‘zlariko‘ribturgannarsalarhaqidachuqurroqfikryuritaoladilar. BuYoshdagibolalartafakkuriningasosiyturiobrazlitafakkurdir.Bolalargaberiladiganvaasosanmaktabdaamalgaoshiriladiganta’limbolalartafakkuriningo‘sishiuchung‘oyatkattaahamiyatgaegadirMasalan, psixologolimPiajetadqiqotlarida 6-7 Yoshlibolalardanbir-biribilantengbo‘lganidishlardagisuvmiqdoriso‘ralgan. Bolalar “Idishlardagisuvmiqdoriteng”,-debjavobberishgan. Aynanshumiqdordagisuvbolalarko‘zo‘ngidaturlixilbalandlikdagiidishlargaquyilib, so‘ngraqaysiidishdagisuvmiqdoriko‘pliginiso‘ralganidabolalaringichka, lekinbalandidishdagisuvningmiqdoriko‘pliginiaytishgan. Bolalaraynano‘shasuvmiqdoriniyanabir-biribilantengbo‘lganidishlardako‘rganlaridanso‘ngginao‘zjavoblarinoto‘g‘riliginibilganlar. Aynanshundaytajribabirxilkattalikdagiplastilinshakllario‘zgartirilganidahamdatengmiqdordagitugmachalarorasiochiqroqqilibqo‘yilganqatordagitugmachalarbilansolishtirilganidahamxuddishundayjavoblarbo‘lgan.

Butajriba 6-7 Yoshlibolalarasosanko‘rganlaribo‘yichafikrlashlariniisbotlabberadi. Bolalargaberiladiganvaasosanmaktabdaamalgaoshiriladiganta’limbolalartafakkuriningo‘sishiuchung‘oyatkattaahamiyatgaegadir.Ta’limvamaktabdaberiladiganbilimlarnio‘zlashtirishjarayonida, kuzatuvchanlik, xotiravahayolo‘sibborishibilankichikmaktabYoshidagibolalartafakkurigamaterialbo‘ladigannarsalardoirasikengayaboradi, bolalardamantiqiytafakkurvatanqidiyfikrlasho‘sibboradi. Ta’limjarayonidabolaningtafakkurikattao‘sishyo‘lni — konkrettafakkurdanabst­rakt - nazariytafakkurgao‘sishyo‘linibosibo‘tadi.

KichikmaktabYoshidagibolalarningtafakkurihalihamamaliy, qonkrettafakkurbo‘ladi, lekinta’limjarayonidabolalarningbundayqonkrettafakkuri, maktabgachatarbiyaYoshidagibolalarningqonkrettafakkurigaqaraganda, murakkabrokvamazmunliroqbo‘libqoladi, ulardagifikrlashjarayonlarininghammasitakomillashaboradi. Maktabdao‘quvchibolatoboramurakkabroqnarsalarnivao‘ziidrokqilayotgannarsalarnihamdahodisalarniginaemas, balkishubilanbirga, tasavvurqilayotgannarsalarvahodisalarnihambir-birigatakqoslashni, analizvasintezqilishnio‘rganiboladi.

Bolaningmaktabdagio‘qishijarayonidaundaabstraksiyalashqobiliyatio‘saboshlaydi. Matematikadarslaridaamaliyqonkretsanashdanabstrakthisoblashgao‘tilganvaqtda, Shuningdek, onatilidarslaridavomidabuqobiliyatayniqsasezilarlisuratdao‘sadi. Boshqafanlarnio‘qishjarayonidabuqobiliyatyanadao‘sadi. Bolaanalizqilish, abstraksiyalashvataqqoslashni, mashqqilishyo‘libilannarsalarningmuhimbelgilaribilanahamiyatsizbelgilarinibir-biridanfarqqilishni, predmet, voqea-hodisalarningmuhimbelgilarigaqarabturibxulosalarchiqarishnio‘rganadi.KichikmaktabYoshidagio‘quvchilarningtafakkurimantiqiyfikrlash, mulohazayuritish, hukmvaxulosachiqarish, taqqoslashtahlilqilishningturliusullariniqo‘llashdao‘zigaxosxususiyatlaribilanmaktabgachaYoshdagibolalarvao‘smirlardanfarqqiladi. Ta’limjarayonidatafakkuroperatsiyalariga, mustaqilfikrlashgao‘rgatishkichikmaktabYoshdagio‘quvchilarnibarkamollikkaerishtirishninggarovidir.6-11 Yoshlibolamantiqiyfikrlayoladi, lekinbuYoshasosanko‘rganlarigatayanib, ta’limolishgasenzitivbo‘lgandavrhisoblanadi,

Boshlang‘ichmaktabningo‘zidayokbolalarbirinchisinfdanboshlabko‘pmiqdordaxilma-xiltushunchalarni — grammatikaga, arifmetikaga, tabiatgadoir, Shuningdek, ijtimoiy-siyosiytushunchalarnio‘zlashtiriboladilar. O‘quvchilaro‘zlashtiriboladigantushunchalardoirasi, asosan, harqaysisinfuchunturlifanlaryuzasidantuzilgano‘quvdasturibilanbelgilanadi. Muayyanilmiymazmungaegabo‘lgantushunchalaro‘quvchilargamantiqiyifodalanganshakldabayonqilibberiladi. O‘quvchilaro‘zlarininghamtushunchalarinimazmuninita’riflab, ularningjinsvaturlarigadoirbelgilariniko‘rsatib, aytibberishnio‘rganadilar. O‘quvchilartushunchavaqoidalarnita’riflabberolmayqolganlaridayokita’riflashmumkinbo‘lmaganpaytlardatasvirlab, taqqoslab, xarakterlab, misollarbilanko‘rsatibberadilar.N.S.Leytesmulohazalarigako‘ra, insonYoshiulg‘aygansariaqliyrivojlanishdarajasibirmunchako‘tariladi, uquvchanlikxususiyatiesabirmunchapasayadi. KichikmaktabYoshidagibolalarninguquvchanligi, albatta, o‘smirvao‘spirinlarganisbatanyuqori, lekino‘smirvao‘spirinlarningaqliyrivojlanganligiboshlang‘ichsinfo‘quvchilariganisbatanyuqoridir. BuholatkichikmaktabYoshidagio‘quvchilarningetakchifaoliyati – o‘qishbo‘lishibilan, lekinbilishjarayonlarihalihammatomonlamarivojlanibbo‘lmaganligibilanbog‘liqhisoblanadi.

Kichikmaktabdavridagibolalarningaqliyrivojlanishiijtimoiyomillarbilanbelgilanadi. Individijtimoiymunosabatlarta’siridao‘zgaradi. Bolaningmaktabdamuntazamravishdao‘qishgao‘tishiuningbarchabilishjarayonlarinirivojlanishigavao‘z-o‘zidanatrof-hayotdaginarsa-hodisalarganisbatanfikrini, munosabatlarinio‘zgarishigaolibkeladi.