Universiteti umarov b. M., Norbekova b. Sh. Bolalar psixologiyasi
Yüklə 2,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1-darajasi.
• Bilish faoliyati barcha jarayonlarining mahsuldorligi va maqsadga qaratilganligi bilan o'qishga nisbatan faol va qiziquvchan munosabat, o'zining harakatlarini nazorat qilish va erishilgan natijalarini baholash qobiliyatiga egaligi bilan farqlanadi. O'zlashtirilganlar asosida bolalar amaliy va aqliy faoliyatida qurbi yetadigan vazifalarni echa oladi. 2-darajasi • kuchsizroq. O'quv faoliyatini egallashning barcha ko'rsatkichlari yetarli rivojlanmagan. Lekin shu bilan birga bolalar ta'limidagi ba'zi bir ehtimoliy og'ishishlar ham bundan mustasno emas. 3-darajasi. • Mashg'ulotlarda tashqi intizomning o'quv faoliyati shakllanishidagi boshlang'ich davr 163 Ammo u bolaning rivojlanishiga qarab sistematik Xarakterga ega bo‘ladi. Bolalar ijtimoiy maktabgacha tarbi ya sharoitida muayyan dasturlar asosida o‘tkaziladigan mashg‘ulotlarda ta’lim oladilar. O‘yin usullari va samarali topshiriqlardan foydalanish bunday h ollarda muhim o‘rin egallaydi. Shu bilan birga mashg‘ulotlar vaqtida bolalarga tanish bo‘lgan talablar qo‘yiladi: to‘liq va sifatli bilim va ko‘ nikmalar hosil qilish, tarbiyachini tinglash va uning ko‘rsatmalarini to‘g‘ri bajarish. Mashg‘ulotlar orqali b ilim berish o‘quv faoliyatini boshlang‘ich qoidalarini egallashda muhim ahamiyatga ega. O‘quv faoliyatini boshlang‘ich qoidasi bilim olishga bo‘lgan qiziqishni shakllanishini va o‘rganish qobiliyatini o‘zlashtirishni o‘z ichiga oladi. Atrof-muhit haqida е tkazilagan xilma- xil ma’lumotlar bola da qiziquvchanlik paydo bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Kattalar to monidan gapirib berilgan va ko‘rsatilgan narsalar yoki bolaning o‘z ko‘zi bilan ko‘rganlari ham unda yangiliklarga bo‘lgan qiziqishni uyg‘otishi mumkin. Maktab yoshigacha bo‘lgan bolalarda qiziquvchanlikning o‘sishi, aksariyat hollarda ular tomondan berilayotgan savollar soni va ular turini o‘zgarishida namoyon bo‘ladi. Uch - to‘rt yoshli bolalar savollari yangi bilim olishga, tushu narsiz narsalarni aniqlashtirishga qaratilgan bo‘lsa, maktab yoshiga yaqinlashgan bolalar savollarini aksariyat qismini shunday savollar tashkil qiladigan bo‘ladi. Turli xil hodisa sabablariga, ular orasidagi bog‘liqlikka qiziqadilar. «Nimaga yomg‘ir yog‘yapti?»; «Nima uchun o‘simliklarni sug‘orish kerak?»; «Nimaga doktor kasalni urib, eshitib ko‘radi?»; «Yulduzlar qayerdan paydo bo‘ladi?»; «Traktorga kichik uyni joylashtirsa olib keta oladimi?»; «Agar barcha suvlar dengizga quyilsa, keyin ular qayerga g‘ oyib bo‘ladi?». Bu olti yoshli bolaning doim berishi mumkin bo‘lgan savollarining kichik ro‘yxatidir. Shunday bo‘lsada qiziquvchanlik bolani o‘qishga, sistematik tarzda bilim olishga hali tayyorligini ta’minlay olmaydi. U yoki bu hodisaga qiziqish bolada tez sodir bo‘ladi va shuningdek tez yo‘qoladi ham, yoki boshqa bir qiziqishga aylanadi. Yuqorida keltirilgan savollar ro‘yxatidan ko‘rinib turibdiki, bolani turli xil voqelik sohalariga oid bo‘lgan hodisalar qiziqtiradi. Rivoj topgan uslubga ko‘ra esa, hod isalarni aniq turlariga va jihatlariga bo‘lgan barqaror qiziqish ta’lim tomonidan talab qilinadi. Bunday hodisalar matematika, ona tili, biologiya kabi o‘quv fanlarining mazmunini tashkil etadi. Ayrim hollarda maktabgacha yoshdagi bolalarda aniq va barqaror qiziqish erta namoyon bo‘ladi va ular bolalarni bilim olishda hayratlanarli natijalarga erishishlariga sabab bo‘ladi. Izlanishlarga ko‘ra mashg‘ulotlar vaqtida bolalarga alohida, tarqoq ma’lumotlar emas, balki aniq tartibdagi bilimlar berilsa, barcha bolalarda matematikaga, tilga, jonli va jonsiz tabiat 164 hodisalariga bo‘lgan qiziqish kelakli me’yorda shakllanadi. Bu bi limlar bolalarga voqelikni barcha sohasiga xos bo‘lgan hodisalarni asosiy bog‘liqligini tushuntirib berishi kerak. Matematika sohasida bu o‘lchovni o‘lchanuvchiga, qismni butunga, birlikni ko‘plikga bo‘lgan bog‘liqligidir. Til sohasida esa so‘z tuzilishini uning ma’nosiga bog‘liqligi, jonli tabiat sohasida hayvonlar va o‘simliklarning tuzilish xususiyatlari hamda yashash sharoitiga bo‘lgan bog‘liqligidir va h.k.. Bunday obyektiv qonuniyatlarga asoslangan hodisalar bilan tanishuvdan so‘ng bolalar ularni ayrim hollarda namoyon bo‘lishini katta qiziqish bilan kuzatib boradilar. Bolalar ko‘z o‘ngida atrof -muhitning notanish qirralari ochiladi va ular ta’limni ajoyib kashfiyotlarga yo‘l ekanligini tushunadilar. Yüklə 2,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|