Uo’K 11. 124 Kbk 5ya2+81. Lat-4 Tuzuvchilar

II turlanishdagi otlar

atrium, in
bo‘lmacha

bronchus, im
bronx

carpus, i m
qo‘lning kaft usti qismi

lobus, im
bo‘lak

lumbus, i m
bel

metacarpus, i m
qo‘l kafti

nodulus, i m
tuguncha

retinaculum, in
bog‘ich

stratum, in
qavat, qatlam

thalamus, im
ko‘ruv bo‘rtig‘i

thymus, im
ayrisimon bez

III turlanishdagi otlar

abscessus, usm
abssess

sensus, us m
sezgi; ma’no

I guruh sifatlari

arteriosus, a, um
arteriyaga oid

cardiacus, a, um
yurakka oid

membranaceus, a, um
pardali

oblongatus, a, um
uzunchoq

opticus, a, um
ko‘ruv

peron(a)eus, a, um (s. fibularis)
kichik boldir (suyagi) ga oid

pyloricus, a, um
pilorusga oid

ruber, bra, rum
qizil

sanguineus, a, um
qonga oid

spurius, a, um
soxta

urinarius, a, um
siydikka oid

II guruh sifatlari

analis, e
orqa chiqaruv teshigiga oid

biliaris, e
o‘tga oid

cerebellaris, e
miyachaga oid

generalis, e
umumiy

intermuscularis, e
mushaklararo

medullaris, e
miyaga oid

paranasalis, e
burun atrofiga oid

semilunaris, e
yarimoysimon

1.13- rasm.Yuqori va quyi nafas yo‘llari ifodasi.

Barbara A.Gylys, Regina M.Masters”Medical Terminology Simplified fourth edition “USA2010/Chapter-10.P.440

Nazorat savollari:

1. III turlanishda Masculinum, Feminum va Neutrum rodlariga tegishli otiar Nom.pl et Gen.pl. da qanday qo'shimchalariga ega bo'ladi?
2.Masculinum va Femininum rodlaridagi otlar kelishiklarda turlanganda bir xil qo'shimchalarga ega bo'ladimi?
3. III turlanishda turlanuvchi otiar sifatlar bilanNom. pluralisda qanday moslashadi ?
4. Gen. pl. da qanday qoshimchalarga ega boladi?
5. Nom. pl. da qanday qoshimchaga ega?
Optĭmum medicamentum quies est. – A’lo dori vositasi - oromdir.
Medicamenta heroĭca in manu imperīti sunt, ut gladius in dextra [manu] furiōsi. – Malakasizning qo‘lidagi kuchli dori, jinnining o‘ng [qo‘l] idagi qurol kabi.

§12. Son.

Maqsad: 1 dan 15 gacha sanoq va tartib sonlarini; lotin va yunon kelib chiqishga ega son prefikslarini bilib olish.Terminlarda son prefikslarini ajrata olish.

1 dan 15 gacha miqdor va tartib sonlari

Arab raqamlari	Sanoq sonlar	Tartib sonlar	Rim raqamlari
1	unus, a, um	primus, a, um	I
2	duo, duae, duo	secundus, a, um	II
3	tres, tria	tertius, a, um	III
4	Quattuor	quartus, a, um	IV
5	Quinque	quintus, a, um	V
6	Sex	sextus, a, um	VI
7	Septem	septimus, a, um	VII
8	Octo	octavus, a, um	VIII
9	Novem	nonus, a, um	IX
10	Decem	decimus, a, um	X
11	Undecim	undecimus, a, um	XI
12	Duodecim	duodecimus, a, um	XII
13	Tredecim	tertius decimus, a, um	XIII
14	Quattuordecim	quartus decimus, a, um	XIV
15	Quindecim	quintus decimus, a, um	XV

Sanoq sonlar orasida faqat unus, a, um; duo, duae, duo; tres, tria rod qo’shimchasiga ega. Tartib sonlar I guruh sifatlari kabi moslashadi va turlanadi.

Old qo’shimcha sifatida qo’llaniluvchi lotin va yunon sonlari.

Anatomik terminlarda kelib chiqishi lotin tilidan bo’lgan prefiks-sonlar, farmasevtik va klinik terminlarda esa kelib chiqishi yunon tilidan bo’lgan prefiks- son ustunlik qiladi.

	Lotin prefikslari	Misollar	Yunon prefikslari	Misollar
yarim	semi-	semilunaris, e yarimoysimon	hemi-	hemispherium, i n yarim palla
bir	uni-	unicornis, e bir shoxli	mono-	mononucleosis, is f mononukleoz
ikki	bi-	biceps, ipitis ikki boshli	di-	dicheilia, ae f qo‘sh lab
uch	tri-	trigeminus, a, um uch shoxli	tri-	trioxazinum, i n trioksazin
to‘rt	quadri-	quadriceps, ipitis to‘rt boshli	tetra-	tetraboras, atis m tetraborat
besh			pent-	pentaminum, i n pentamin
olti			hex-	hexenalum, i n geksenal
yetti			hept-	heptylresorcinum, i m geptilrezorsin
sakkiz			octo-	octoestrolum, i n oktestrol

Nazorat savollari:

1. Lotinvaunonsonlar anatomiyada qandayqo’llaniladi?
2. Klinikada qaysi sonlar qo’llaniladi ?
3.Sonlar old qo’shimchashaklida qaysi nomlarda ishlatiladi.
4. Sonlarni kelib chikish tarixi qanday ?

§13. I bo‘lim anatomiya va gistologiya atamashunoslik ta’limoti bo‘yicha takrorlash

Maqsad: O‘tilgan materialni tizimli qaytarish, tibbiyotterminlarini bosh va qaratqich kelishik birlik va ko‘plik sonlarida tarjima qilish mahoratini mustahkamlash.

Mashqlar

I.Berilgan so‘zlarning lotin tili lug‘at shaklini ayting:
chigal, ichak, gangliy, til, ariq, teshik, yuza, yo‘l, asab, o‘simta, mushak, halta, qirg‘oq, o‘q, shox, yoriq, qism, boylam, sinus, qovoq, suyak, tish, tizim, muguz, bronx, tomir, do‘mboqcha, yonoq.
II. Berilgan so‘z birikmalarini og‘zaki tarjima qiling:
A. margo anterior, os hyoideum, nodus lymhaticus, spina nasalis posterior, colon transversum, fissure orbitalis, radix vestibularis, foramen occipital magnum, crista tuberculi minoris, fornix pharyngis, meatus externus, incisura pancreatis, dura mater encephali, lobus hepatis dexter.
B. corpus vesicae felleae (biliaris), ampulla recti, ligamentum fibulare, cornu sacrale, musculus glut(a)eus minor, ductus hepaticus sinister.
C. nervus facialis, glandula lacrimalis, stratum cerebrale, musculus transversus menti, cavitas nasi propria, ductus sublingualis major, nervus musculi tensoris veli palatini, hiatus canalis nervi petrosi minoris, apex radices dentis.
III. Berilgan so‘z birikmalarini og’zaki tarjima qiling:
pastki kesuvchi tish, so‘rg‘ichsimon katakcha, katta qanot, tishlararo bo‘shliq, kichik tog‘ay, kesuvchi kanal, kichik til osti yo‘li, g‘alvirsimon teshik, qon tomir, kichik shox.
IV. Berilgan so‘z birikmalarini Gen. pl. ga qoyib yozing:
burun bezi, alveola teshigi, pastki bo‘g‘im o‘simtasi, tepa suyagi.
V. Lotin tiliga tarjima qiling:
A. umumiy jigar yo‘li, orqa miya gangliyi, ichki eshituv yo‘li, vena chigali, katta nog‘oraning o‘tkir qirrasi, tepa do‘mbog‘i, yuqori qoziq tish, chakka chizig‘i, tishlararo so‘rg‘ich, burun to‘sig‘ining ko‘taruvchi mushak, ko‘krak qafasining aylantiruvchi mushak, yuqori halqumning toraytiruvchi mushak, og‘iz burchagining tushiruvchi mushak, bosh mushaklari, yonbosh chigallar, kalta me’da venalari, kichik tanglay kanallari, (asab) chanoq tugunlari, tana sohalari, qattiq miya pardalarining sinuslari, tog‘ay o‘ymalari, oldingi o‘rta orqa miya venalari, og‘iz lablari, hiqildoq mushaklari, qorin mushaklari, ko‘krak mushaklari, jigar bo‘laklari, tomirlar tomirlari, ensa mushaklari, o‘ng bo‘lmacha kavak venalari sinusi, aorta qopqoqlari yetishmovchiligi, orqa serbar mushagi, kalla asablarning o‘zaklari, yuqori chig‘anoq boylami, orqa miya asablarining chigallari, jigar boylamlari, umumiy uyqu chigali, ensa shoxining piyozchasi, bel asablari, umumiy o‘t yo‘lining qisuvchi mushagi, qizil suyak ko‘migi, taloqning visseral yuzasi.
B. qo‘shimcha umurtqaga oid vena, parietal qorin parda, qo‘l bosh barmog‘ining yaqinlashtiruvchi mushak, orqa dumg‘azaga oid teshiklar, tizza boylamlari, qo‘l barmoqlarining fibroz qini, segmentga oid bronxlarning shoxlari, o‘t pufagining tanasi, siydik chiqaruv kanalining tashqi (chiqish) teshigi, siydik pufagining mushakka oid pardasi, yuqori oldingi yonbosh o‘tkir qirra, qovurg‘a boshchasining bo‘g‘imi, oyoq falangalararo bo‘g‘imi, suyak ampulalari, synovial bog‘lanmalar (bo‘g‘imlar), chot mushaklari, o‘ng o‘pka venalari, teri bog‘ichlari, nog‘ora pardasi orqa cho‘ntagi, buyrak usti bezining yuqori qirg‘og‘i.
C.yuz va chaynovchi mushaklar, tishning medial plastinkasi, tilning o‘rtancha egati, ko‘z kosasining yuqori va pastki devorlari, pastki tish yoyi, milklar, tishlar, og‘iz bezlari, kesuvchi tishlarning medial yuzasi, orqa til bezlari, burun to‘sig‘ining harakatchan qismi, kurak-til osti mushagining yuqori va pastki qornchasi, pastki milk shoxlar, pastki jag‘ning alveolaga oid qismi, pastki jag’ga oid limfa tuguni, tilning ko‘r teshigi, qo‘shimcha burun tog‘aylari, burun atrofi sinuslari.