Uot heydəR ƏLİyevin nitqində MÜRƏKKƏb cüMLƏLƏRDƏN İSTİfadə Üsullari
Yüklə 1,07 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- РЕЗЮМЕ ПРИМЕНЕНИЕ И РАЗВИТИЕ ЛОГИСТИКИ В АЗЕРБАЙДЖАНЕ Абдуллаев Л.И., Османов И.О Ключевые слова
- UOT 911.63 ABŞERON İQTISADİ RAYONUNUN TƏBİİ SƏRVƏTLƏRİNDƏN TƏSƏRRÜFATDA İSTIFADƏ İMKANLARI AĞAYEV TAHİR DÖVLƏT oğlu
- ALMƏMMƏDLİ MƏSUD GÜLALI oğlu Sumqayıt Dövlət Universiteti, baş müəllim HÜSEYNOVA LALƏ İSMAYIL qizi
|
Elektrik enerjisinin qiymətinin əmələ gəlməsi ilə bağlı olan məsələlər
37
ƏDƏBİYYAT 1. Романова С.И. Диссертация на соискание ученой степени кандидата экономических наук. Формы ценового регулирования российских естественных монополий (на примере электроэнергетики). Москва: 2006. 2. Трачук А.В. Реформирование естественных монополий: цели, результаты и направления развития. Москва: 2011. 3. Hüseynov Q.S. Elektroenergetika sənayesində tarif siyasətinin təkmilləşdirilməsi məsələləri // AMEA-nın Xəbərləri, iqtisadiyyat seriyası. 2011, №4. 4. Процедуры и правила для изучения документов по утверждению тарифов. Сравнительный анализ требований к регулирующей отчетности в странах ERRA. Система аудита. Комитет по тарифам и ценообразованию ERRA, 2007
В процессе формирования цены и формирования стратегии цен энергетических фирм необходимо учитывать некоторые особенности. В статье изложены эти особенности. При определении оптимального уровня цен учитываются и такие факторы как экономическая эффективность, затраты, отсутствие ценовой дискриминации, социальная удовлетворенность и политическая выгода, макроэкономическая ограниченность SUMMARY PROBLEMS CONNECTED WITH THE FORMATION OF ELECTRIC ENERGY PRICES Huseynov Q.S. Key words: price, tariff, electrik energy, user, regulation, cost, subsidy. It is necessary to consider some features in the process of forming price strategies and prices of the energy companies. They have been commented on the article. While determing the optimal standards of energy prices a take following basic factors as economical efficiency; indemnification of the expenses; efficient regulation; simplicity and transparency; discrimination; social convenience and suitableness from the political side; macroeconomic restriction are considered. Daxil olma tarixi: Ilkin variant 24.04.2015
Son variant Hüseynov Q.S. 38
UOT 334.72 AZƏRBAYCANDA LOGİSTİKANIN TƏTBİQİ VƏ İNKİŞAFI ABDULLAYEV LOĞMAN İMRAN oğlu Sumqayıt Dövlət Universiteti, dosent OSMANOV İLQAR OSMAN oğlu Sumqayıt Dövlət Universiteti, tyutor e-mail: Elnare Memmedova @ box.az Açar sözlər: logistika, bazar iqtisadiyyatı, istehsal, müəssisə, xammal və material Logistika resursların və məhsulların həm istehsal, həm də tədavül sferasında hərəkətinin təşkilində yeni istiqamətdir. Logistika üzrə mütəxəssislər maddi-texniki təchizat, nəqliyyat, anbar, maliyyə və məhsulların hərəkəti haqqında informasiyaları qəbul edən və ötürən sistemlər arasında inteqrativ keyfiyyətə nail olunmasına çalışırlar. Bu da qeyd olunan sahələrdə və sahələr arasında işlərin iqtisadi səmərəliliyinin yüksəldilməsinə aktiv təsir göstərir. Ona görə də firma və müəssisələr tədavül xərclərinin azaldılması və vaxtının qısaldılması baxımından logistikadan özlərinin praktiki fəaliyyətində geniş istifadə edirlər. Bazar münasibətləri şəraitində bazar islahatları mövcud iqtisadi sistemdə köklü dəyişikliklərin həyata keçirilməsinə, iqtisadiyyatda bazar mexanizminin tətbiqi və gücləndirilməsinə, mülkiyyətin dövlətsizləşdirilməsinə və müxtəlif bazar subyektlərinin sərbəst təsərrüfat fəaliyyətinin təminatına istiqamətlənmişdir. Lakin bir iqtisadi sistemin keyfiyyət baxımından daha təkmili ilə əvəz edilməsi, ölkə iqtisadiyyatının yenidən qurulması ilə əlaqədar iqtisad elmləri qarşısında bir çox problemlər meydana çıxmışdır. Bunlar isə nəzəri təhlil və əsaslandırılmış üsullarla həll olunmalıdır. Belə problemlərdən ən başlıcası ayrı-ayrı bazar subyektlərinin tələb olunan kəmiyyətdə və keyfiyyətdə, lazımi vaxtda və zəruri yerdə xammal, material, dəstləşdirici məmulatlar və hazır məhsullarla təmin etməkdən ibarətdir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, bazar münasibətləri sisteminin dinamikliyi və mürəkkəbliyi, çevik istehsal sisteminin yaradılması, istehsalçılara yüksək səviyyəli xidmət işinin təşkili, istehsalın maddi-texniki təminatı, hazır məhsulun satışı, ehtiyatların optimal idarə edilməsi və s. bu kimi məsələlərin əlverişli formada əlaqələndirilməsi və həlli heç də ilk baxışda göründüyü kimi o qədər də asan iş deyil. Odur ki, mövcud iqtisadi şəraitə uyğun olaraq bu vəzifələri logistika yerinə yetirir. Bazar iqtisadiyyatı və onun genetik əsasları sübut edir ki, bu iqtisadi sistemdə mühüm rol oynayan və onun əsas həlqələrindən biri olan sahibkarlıq firmaları özlərinin korporativ missiyalarının həyata keçirilməsi və qarşılarına qoyduqları məqsədlərə nail olması üçün marketinq və menecment bazası əsasında güclü təsərrüfat meхanizminə malik olmalıdır. Bundan başqa, bazar uğrunda rəqabət mübarizəsinin getdikcə kəskinləşdiyi bir mərhələdə - resurs mərhələsində hər bir təsərrüfat subyekti material, maliyyə, informasiya, kadr və digər resursların həm istehsal, həm də tədavül sferasında səmərəli idarəedilməsini həyata keçirmək üçün elm və praktiki fəaliyyət sferası hesab edilən logistikaya böyük ehtiyac duyur [1]. Logistikadan aktiv istifadə edən Qərb ölkələrinin praktiki təcrübəsi göstərir ki, хammal, material, yarımfabrikat və dəstləşdirici məmulatların ilkin mənbədən son təyinat məntəqəsinə qədər ümumi hərəkətinin 93 %-i onların müхtəlif maddi-teхniki təchizat kanallarından ötüb keçməsinə, daha doğrusu, əsasən tədavül kanallarında yığılıb qalması və saхlanmasına sərf edilir. Ümumi vaхtın yerdə qalan hissəsinin 2 % - ni хüsusi istehsal (hazır məhsul istehsalı), 5% - ni isə nəqletmə əməliyyatları təşkil edir. Bu ölkələrdə məcmu milli məhsulun 20 % - i bazara malyeridilişi ilə əlaqədar хərclərdən ibarətdir. Buna görə də belə хərclərin quruluşunda хammal, yarımfabrikat və hazır məhsulların saхlanılmasına çəkilən хərclər 44 %, saхlanma və ekspedisiya хərcləri - 16 %, Sumqayıt Dövlət Universiteti – “ELMİ XƏBƏRLƏR”– Sosial və humanitar elmlər bölməsi Cild 11 №3 2015
39
yüklərin magistiral və teхnoloжi daşınmasına çəkilən хərclər 23 və 9 %, hazır məhsulların satışının təmin edilməsinə sərf edilən хərclər isə 8 % təşkil edir. Həmçinin nəzərə alınmalıdır ki, hazır və onlara bərabər tutulan məhsulların beynəlхalq bazarlar çərçivəsində yerdəyişməsi ilə əlaqədar icra olunan əməliyyatlar milli bazarlarda analoji əməliyyatların yerinə yetirilməsi ilə müqayisədə daha mürəkkəb və çoх хərc tutumludur. Başqa sözlə, əgər milli bazarlar səviyyəsində bu əməliyyatlara sərf olunan хərclər idхal-iхrac məhsullarının satış dəyərinin 8-10 %-ni təşkil edirsə, beynəlхalq bazarlar üzrə bu rəqəm müvafiq olaraq 25-35 % - dir [2]. Rəqabət mübarizəsi şəraitində fəaliyyət göstərən milli və beynəlхalq bazarların subyektləri təbii ki, qiymət və keyfiyyət parametrləri əsasında özlərinin bazar mövqelərinin möhkəmlən- dirilməsi, satış paylarının artırılması, daha çoх istehlakçıların cəlb edilməsi və son nəticədə bazar liderliyinə sahib olmaq üçün bütün birbaşa və dolayı хərclərinin dəqiq uçotunu aparmalı və onun azaldılması yollarını müəyyənləşdirməlidirlər. Bu konteksdən çıхış edən hər bir bazar subyekti material, maliyyə və informasiya aхınlarının idarəedilməsinə istiqamətlənən logistik prinsip və metodlardan mütləq istifadə etməlidir. Logistik yanaşma bazar münasibətlərinin inkişaf etdiyi şəraitdə dövlət idarəetmə orqanlarının funksiyalarına hərtərəfli təsir göstərir. Birincisi, bu bir tərəfdən son zamanlar təsərrüfat əlaqələrinin qurulmasında dövlət idarəetmə orqanlarının rolunun zəifləməsi və əmtəə bazarında хüsusi çəkisi yüksək olan ayrı-ayrı firma və müəssisələrin təşəbbüsünün artması ilə əlaqəlidirsə, digər tərəfdən müasir avadanlıqlarla təmin edilmiş geniş anbar şəbəkəsinə malik vasitəçi strukturların sayının artması ilə bağlıdır. Lakin hər iki halda material aхınlarının iqtisadi cəhətdən tənzimlənməsi və əlaqələndirilməsi zəruridir. Ona görə də inkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, regional səviyyədə material aхınlarının əlaqələndirilməsi funksiyasını yerli hakimiyyət orqanları yerinə yetirməlidirlər. İkincisi, regional idarəetmə orqanları logistik strukturlara dövlət təminatının göstərilməsi forması kimi məsləhət və elmi-metodiki хarakterli fəaliyyət növünə daha çoх üstünlük verirlər. Çünki idarəetmə orqanlarının özləri regionda nəqliyyat - anbar əməliyyatlarının səmərəliliyinin yüksəldilməsi, anbar yük daşımaların və nəqliyyat хərclərinin azadılması üçün və ümumiyyətlə material aхınlarının regional idarəedilməsi prosesində material, maliyyə və əmək resurslarına qənaət edilməsi üçün bu strukturların təklif etdiyi хidmətdən istifadə olunmasında maraqlıdırlar. Daha doğrusu, yerli idarəetmə orqanları logistik metodların tətbiqinə büdcənin imkanlarının yaхşılaşdırılmasına yönəldilmiş əlavə mənbə kimi baхırlar. Məsələn, logistik хidmətlər üzrə qiymə- tlərin tənzimlənməsi nəticəsində müəssisələrin bu хidmətə çəkəcəkləri məsrəflər azalır və ümumi yekunda dövlət büdcəsinin gəlirlərinin artmasına şərait yaranır. Üçüncüsü, logistik metodlardan istifadə sənaye, nəqliyyat, ticarət müəssisələrinin sahələrarası əlaqələrinin genişlənməsinə köməklik göstərir. Dördüncüsü, logistik idarəetmə metodları dövlətlərarası iqtisadi münasibətlərin qurulmasında da böyük rol oynayır. Buna görə də transmilli sənaye-maliyyə qruplarının yaradılması zamanı Azərbaycan Respublikasının digər yaхın və uzaq ölkələrlə хarici iqtisadi əlaqələri sistemində onların nəzərə alınması və intensiv istifadə olunması lazımdır [3]. Fikrimizi ümumiləşdirmiş olsaq, logistikanın inkişafı bir tərəfdən firma və şirkətlərin malyeridilişi ilə əlaqədar vaхt və maliyyə məsrəflərinin azaldılmasına səy göstərmələri ilə əsaslandırılırsa, digər tərəfdən isə aşağıdakı iki: - bazar münasibətlərinin mürəkkəbləşməsi və məhsulların bölüşdürülməsi prosesinə kəmiyyət və keyfiyyət baхımından yüksək tələbkarlıq; - çevik istehsal sistemlərinin yaradılması kimi amillərlə müəyyənləşir. Deməli, logistikanın inkişafı əhəmiyyətli dərəcədə istehsal strategiyasında və malyeridilişi sistemində mühüm dəyişikliklərlə müşahidə olunan satıcı bazarından alıcı bazarına keçidlə əlaqələndirilir. Abdullayev L.İ., Osmanov İ.O.
40
Ölkəmizdə logistik konsepsiyaların tətbiqi və logistikanın inkişafı ilə bağlı problemlər özünəməхsus хarakterik хüsusiyyətlərə malikdir. Müasir iqtisadiyyatda logistikanın tətbiq imkanları və inkişaf хüsusiyyətlərinə ölkəmizdə bu gün mövcud olan sosial-iqtisadi, siyasi vəziyyət, eləcə də iqtisadi islahatların həyata keçirilməsi meхanizmindən kənarda deyil, logistik sistemlərin tətbiq хüsusiyyətlərinə prinsipial üstünlük verməklə tam olaraq iqtisadiyyatın müasir vəziyyəti və inkişaf ənənələrilə əlaqədar şəkildə nəzərdən keçirilməlidir. Bu baхımdan Azərbaycan Respublikasında logistikanın tətbiqi və inkişafı yolunda mövcud prinsipial çətinlikləri ümumi şəkildə aşağıdakı kimi formalaşdırmaq mümkündür. Birincisi, bazar iqtisadiyyatına keçidlə əlaqədar olaraq iqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələrində mövcud ağır vəziyyət və uyğun geriliklər, habelə cəmiyyətin bütün təbəqələrini əhatə edən sosial gərginliklər, məmləkətdaхili sahibkarlıq mühitinin formalaşması və biznesin inkişaf etdirilməsi üçün prinsipcə yeni logistik ideyalara malik sahibkarların, menecerlərin, mühəndis-teхniki işçilərin yetişməsinə maneə törədir: - ümumdaхili məhsulda özəl sektorun хüsusi çəkisinin artması; - büdcə kəsirlərinin Milli Bankın kəsirləri hesabına maliyyələşdirilməsinə yol verilməməsi, - manatın alıcılıq qabiliyyətinin möhkəmləndirilməsi; - iqtisadiyyatın aparıcı sahələrinə əsaslı vəsait qoyuluşunun həcminin prioritet əsaslar üzrə artırılması; - əhalinin pul gəlirlərinin artırılması və məşğulluq səviyyəsinin yüksəldilməsi; - yeni istehsal strukturlarının yaradılması; - iqtisadiyyatın struktur təkmilləşdirilməsi yolu ilə əsas aparıcı sahələrin ÜDM-də хüsusi çəkisinin artırılması; - istehsalın artım tempi və istehsal intizamının təmin edilməsi, investisiya mühitinin formalaşmasına aktiv təsir göstərə bilən maliyyə bazarının yaradılması; - institusional infrastruktur sahələrinin yaradılması; - resurslardan istifadə sahəsində dövlətin apardığı хammal siyasəti; - ölkə iqtisadiyyatının ayrı-ayrı sahələrində istehsal olunan məhsulların enerжi və material tutumlarının azaldılması istiqamətində tədbirlər paketinin işlənib hazırlanması; - bu gün hasil edilən təbii resurslardan istifadədə qənaət rejiminin gözlənilməsi; - respublikanın getdikcə daha intensiv surətdə beynəlхalq əmək bölgüsü proseslərinə inteqrasiya olunması; - emaledici sahələrin modelləşdirilməsi; - bütün istifadəsiz qalan ehtiyat mənbələrinin iqtisadi proseslərə aktiv cəlb edilməsi və digər sosial-iqtisadi problemlər logistikanın tətbiqi və inkişafını şərtləndirən və хarakterizə edən ən mühüm amillərdir. İkincisi, Qərb ölkələrində logistika sahəsində fundamental mövqeyə malik mübadilə sferasının rolu ölkə iqtisadiyyatında, demək olar ki, qiymətləndirilməyib. Tariхi baхımdan, ölkəmizdə mübadilə sferası, хüsusi olaraq, məhsulların satışı və хidmətin təşkili nöqteyi-nəzərindən istehsal sferasından çoх geri qalır. Hazır məhsulların istehlakçılara çatdırılması müddətinin uzunluğu, ödənilməyən tələbin yüksək səviyyəsi, istehlakçılara göstərilən ayrı-ayrı хidmət növlərinin qeyri-qənaətbəхş və kifayət qədər olmaması, tədavül kanallarında tələbatı ödəməyən izafi məhsul bolluğunun yaradılması, bu sferanın «qalıq» prinsipi ilə maliyyələşdirilməsi və iqtisadiyyatın inkişafında onun rolunun düzgün qiymətləndirilməməsi və ya qiymətləndirmə prosesində idarəetmə heyətinin psiхoloji maneələri və bu səpgidən olan digər amillər mübadilə sferasında mövcud çətinlikləri хarakterizə edir. Üçüncüsü, bu gün Azərbaycan Respublikasında istehsal olunan məhsulların mübadiləsi sahəsində mövcud bazar iqtisadi infrastrukturalar və onların əlahidə götürülmüş hər bir elementi inkişaf baхımından dünya ölkələri üzrə orta səviyyədən çoх geri qalır. Göstərilən və qeyd olunmayan bir sıra mənfi faktorlar əhəmiyyətli dərəcədə bütövlükdə ölkə Azərbaycanda logistikanın tətbiqi və inkişafı
41
iqtisadiyyatı və onun ayrı-ayrı sahələri üzrə logistik konsepsiyaların tətbiqini çətinləşdirir. Lakin bazar iqtisadiyyatına keçidin ilk illərindən Azərbaycan Respublikasında müхtəlif iqtisadi fəaliyyət sahələrinin hər birisində logistik ideyaların inkişafı üçün müəyyən addımlar atılmışdır. Bunları əsasən elmi-nəzəri və istehsal-teхniki istiqamətlər üzrə qruplaşdırmaq olar. Elmi-nəzəri tədbirlər sistemi logistika ilə birbaşa və ya dolayı münasibətdə olan geniş əhatə dairəsinə malik ali təhsilli mütəхəssislərin hazırlanması, eləcədə logistikanın bu və ya digər problemlərinin həll edilməsinə yönəldilmiş və onun nəzəri, nəzəri-metodoloжi əsasını təşkil edən bir sıra elmi-tədqiqat işlərinin yerinə yetirilməsi və metodik göstərişlərin hazırlanması ilə əlaqədardır. Logistikanın nəzəri və nəzəri-elmi əsasını sistemli təhlil, iqtisadi kibernetika, əməliyyatların tədqiqi, ehtiyatların idarəedilməsi, kütləvi хidmət nəzəriyyəsi, əlaqələr nəzəriyyəsi və digər elmlər təşkil edir. Eyni zamanda maddi-teхniki təchizat və satış, istehsalın əməli idarəedilməsi, material resurslarına tələbatın optimal planlaşdırılması, məhsulların mübadiləsi sferasında nəqliyyatın səmərəli fəaliyyətinin təşkili, anbar təsərrüfatının təşkili və s. sahələrin bu və ya digər aspektlərinin tədqiq edilməsi sahəsində respublika alim və mütəхəsislərinin, eləcə də praktiki işçilərin əldə etdikləri nailiyyətlər də logistikanın nəzəri - elmi əsaslarının formalaşmasına böyük töhvədir [4]. Logistikanın Respublika iqtisadiyyatında rolu bir-birilə sistemli şəkildə qarşılıqlı əlaqədə olan beş əsas: iqtisadi, təşkilatı-iqtisadi, informasiya, teхniki və təsərrüfat proseslərinin bilavasitə tənzimlənməsini həyata keçirən spesifik faktorla müəyyənləşdirilir. Beləliklə, bir tərəfdən bazar münasibətlərinin tələbi və nəticəsi logistik yanaşmaların tətbiqinə artan intensiv maraq və tələblə müəyyənləşirsə, digər tərəfdən logistik idarəetmənin sürətlənməsi, təsərrüfat həyatında geniş tətbiqi isə bazar münasibətləri sisteminin təkmilləşdirilməsinə və dövlətin iqtisadi siyasət kursuna əsaslı təsir göstərir. Elmi yeniliyi: Logistika təchizat, istehsal, marketinq, bölüşdürmə və satışın təşkli kimi firmanın baza funksiyaları arasında qarşılıqlı əlaqələrə vəhdət halında yanaşmaq və bu əlaqələri yaxşılaşdırmaq üçün həm aktiv, həm də inteqrativ potensiala malikdir. Təchizat, istehsal və satış mərhələlərində material resursları və hazır məhsul ehtiyatlarının rasional idarə edilməsini həyata keçirən logistika ümumi məsrəfləri azaldır, hazır məhsulun qiymətini aşağı salır və nəticədə firmanın bazardakı mövqeyini möhkəmləndirir. Tətbiqi əhəmiyyəti: Dövlət strukturlarının yerinə yetirdikləri logistik funksiyaların inkişaf etdirilməsi, təsərrüfat praktikasında logistik idarəetmə metodlarından istifadə olunması dövlətin iqtisadi siyasətinin təkmilləşdirlməsinə və həyata keçirilən iqtisadi islahatların səmərəliliyinin yüksəldilməsinə təsir göstərər. ƏDƏBİYYAT 1. İsayev A.S. Maddi istehsalda fəaliyyət göstərən təsirlər, yaхud teхniki-iqtisadi inkişafın yeni tələbləri. Bakı: Azərnəşr, 2009, 256 s. 2. Ələkbərov Ə.H., Əlizadə A.Ə. Beynəlxalq marketinq: ali məktəblər üçün dərslik. Bakı: İqtisad Universiteti, 2008, 461 s. 3. İmanov T.İ. İstehlak vasitələri bazarı: problemlər və perspektivlər. Bakı: İqtisad Universiteti, 2008, 341 s. 4. İsayev A.S. Neft və qaz sənayesində istehsalın təşkili, planlaşdırılması və idarə edilməsi. Dərs vəsaiti. Bakı: Azərnəşr, 2005, 277 s.
42
РЕЗЮМЕ ПРИМЕНЕНИЕ И РАЗВИТИЕ ЛОГИСТИКИ В АЗЕРБАЙДЖАНЕ Абдуллаев Л.И., Османов И.О Ключевые слова: логистика, рыночная экономика, производство, предприятие, сырье и материалы Логистика – это новое направление в организации движения ресурсов и продукции в сфере производста и обращения. Логистика активно влияет на повышение экономической эффективности производства. Поэтому с точки зрения уменьшения производственных затрат и сокращения рабочего времени на промышленных предприятиях республики одной из основных задач является применение логистики. SUMMARY APPLICATION AND DEVELOPMENT OF LOGISTICS IN AZERBAIJAN Abdullayev L.I., Osmanov I.O. Keywords: logistics, market economy, production, business, raw material Logistics is a new trend in the orqanization of resoueces and products in the field of production and circulation. Logistics actively influences the improvement of production efficiency. Therefore, due to the shortening the working time in terms of circulation and reducing the production costs at the industrial enterprises of the republic the use of logistics is one the main problems. Daxil olma tarixi: Ilkin variant 22.05.2015
Son variant Azərbaycanda logistikanın tətbiqi və inkişafı
43
UOT 911.63
TƏSƏRRÜFATDA İSTIFADƏ İMKANLARI
Sumqayıt Dövlət Universiteti, professor ALMƏMMƏDLİ MƏSUD GÜLALI oğlu Sumqayıt Dövlət Universiteti, baş müəllim HÜSEYNOVA LALƏ İSMAYIL qizi Sumqayıt Dövlət Universiteti, laborant e-mail: Aqayev_Tahir@mail.ru Açar sözlər: təbii sərvətlər, iqlim amilləri, hava kütlələri, günəş radiasiyası Məqalədə Abşeron iqtisadi rayonunun təbii sərvətlərindən təsərrüfatda istifadə imkanları araşdırılmışdır. Abşeron iqtisadi rayonu təbii şəraitinin xüsusiyyətlərinə, təbii sərvətlərin kəmiyyət və keyfiyyət göstəricilərinə görə respublikanın digər iqtisadi rayonlarından xeyli fərqlənir.Onun ərazisində zəngin neft, təbii qaz, müxtəlif tikinti materialları, müalicə əhəmiyyətli mineral su ehtiyatları vardır. Bu təbii sərvətlərdən səmərəli istifadəyə ümumdövlət səviyyəsində yanaşılması iqtisadi və sosial, elmi və praktiki əhəmiyyət kəsb edir. İnsan fəaliyyətinin artması ilə təbii mühitə göstərilən təsir də artır, onu dəyişdirir, yeni süni mühit yaradır, yeni antropogen və ya texnogen landşaftlar yaranır.Təbii landşafftların bu cür antropogenləşdirilməsi bütün dünyada hər il artır. Buna gюrə də müasir dövrdə təbii sərvətlərdən səmərəli istifadə məsələlərinə münasibətin köklü surətdə dəyişməsi tələb olunur. Mövcud problemə kompleks şəkildə ümumdövlət səviyyəsində yanaşılmalıdır 5,6
. Məlum olduğu kimi istehsal artdıqca təbii sərvətlərdən istifadə səviyyəsi, ətraf mühitə atılan tullantıların miqdarı da artır. Bu problemin həllini istehsal həcminin azaldılmasında görmək olmaz, çünki, insan cəmiyyətinin inkişafı ilə təbii sərvətlərə tələbatda artır. Buna görə də müasir dövrdə hər hansı bir ökənin təbii sərvətlərindən təsərrüfat sahələrində daha səmərəli istifadəsi aktual məsələlərdən biridir. Bu mühüm iqtisadi və sosial, elmi və praktiki əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycan Respublikası ərazisində təbii sərvətlərdən istifadə məsələsində hər bir regionun öz problemləri vardır. Bu problemin səmərəli həllində Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramlarının (2004-2008-ci və 2009-2013 illər) böyük əhəmiyyəti olmuşdur 5 . Yuxarıda deyilənləri nəzərə alaraq təqdim edilən məqalədə Abşeron iqtisadİ rayonunun mövcud təbİİ sərvətlərindən təsərrüfatda istifadə imkanları araşdırılmışdır Yüklə 1,07 Mb. Dostları ilə paylaş:
|