Urganch – 2022 O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti

 
Qisqartirish va tugatish strategiyasi 
 
Korporatsiya faoliyatining aniq yunalishi o’z jozibasini yuqotib quysa, bunday 
axvoldan omadli chiqish yuli biznesni sotish xisoblanadi. Mahsulotni sotish vaqtini va 
zaruratini aniqlashning muxim tamoyili «Agar biz mazkur faoliyat bilan 
shugullanmaganimizda, xozir shu sohada ish boshlarmidik?» degan savolga javob 
berish xisoblanadi. Agar javob salbiy bo’lsa, bunday korxonani sotish imkoniyatlarini 
xisoblab chiqish zarur. 
Bunday korxonadan kutilishning ikkita yuli bor: 
1.
«Bosh» kompaniya aktsiyalarini bir qismini saqlab qolgan xolda yoki ulardan 
butunlay qutilib, bunday biznesdan chiqib ketishi mumkin. 
2.
Korporatsiya mahsulotni bevosita tashqariga sotishi mumkin, lekin bu xolda 
xaridor topish kerak bo’ladi. Odatda sotishda «Mazkur biznesni biz kimga sotishimiz 
va buning uchun biz qancha olishimiz mumkin?» degan no’qtai nazardan qaramaslik 
kerak. Aksincha, «Kim uchun bu korxona muvaffakiyatli xarid bo’lishi va qanday 
vaziyatda ular uchun ma’qul bo’lishi mumkin?» deb so’ralsa oqilona ish bo’ladi. Qaysi 
tashkilot uchun bunday korxonani sotib olish shubxasiz foydali bo’lsa, shu tashkilot 
eng yuqori bahoda sotib olishi mumkin. 
Barcha mavjud strategik muqobil variantlar ichida tugatish ayniqsa yagona 
biznes bilan shug’ullanuvchi korxonalar uchun eng noxush va ayanchli xisoblanadi. 
CHunki ular uchun bunday vaziyat tirikchilik o’tkazishni butunlay to’xtatishni 
bildiradi. SHunga qaramay ilojsiz qolgan sharoitda erta tugatish, bankrot bo’lishga 
qaraganda aktsiyadorlar manfaatiga mos keladi. 
Qayta tarkiblashtirish strategiyasi 
 
Portfelni tiklash tejamkorlik va qayta tarkiblash strategiyasi xaridorlari 
qashshoklashayotgan korxonalarda vaziyatni o’zgartirish talab etilgan taqdirda 
qullaniladi. 
Tiklashning korporativ strategiyasi zararga ishlayotgan korxonalardan qutulishga 
emas, ularni qayta tiklashga urg’u beradi. Bunday strategiyaning maqsadi 
xaridorlarning umumiy sonini kamayishiga «katta xissa» qo’shayotgan korxonalarning 
muammolarini xal etish yo’li bilan korporatsiyani sog’lomlashtirishdan iborat. 
Tejamkorlikning korporativ strategiyasi diversifikatsiyalash miqyoslarini 
qiskartirish va korxonalar sonini kamaytirishga o’z etiborini qaratadi. 
Portfelni qayta tarkiblash strategiyasi tarkibni va korporatsiyaning ishbop 
portfelida foiz nisbatlarini tubdan qayta ko’rib chiqishni o’z ichiga oladi. Qayta 
tarkiblashga bo’lgan extiyoj quyidagi vaziyatlarda paydo bo’lishi mumkin: 
1.
Korporatsiyani strategik tahlil qilish portfelda sekin rivojlanayotgan, zarar 
bilan ishlayotgan va zaif korxonalarning katta xajmda mavjudligi natijasida 

---

81 
kompaniyaning o’zoq muddatdagi istiqbollari o’z jozibasini yo’qotib quyganligi 
to’grisida xulosa chiqarish imkoniyatini beradi. 
2.
Bir yoki bir nechta kalit yunalishlar qiyin paytlarni boshdan kechirayotgan 
paytlarida. 
3.
Kompaniyaning yangi raxbariyati korporatsiyaning strategik siyosatini qayta 
ko’rib chiqish xaqida qaror qabul qiladi. 
4.
Yangi texnologiyalar va mahsulotlar paydo bo’ladi. 
5.
Korxonada shunday katta korxonani sotib olish imkoniyati paydo bo’ladiki, 
bunday loyixani moliyalash uchun kichik korxonalarni sotish zarur bo’ladi. 
6.
Portfeldagi ko’pgina yunalishlar borgan sari jozibasizroq bo’lib boradi va 
ularni jiddiy ravishda qayta ko’rib chiqish talab etiladi.