Urganch davlat pedagogika instituti

Maktabgacha yoshdagi bolalarning ishini bir necha turga bo'lish mumkin:

• 
  o'z-o'ziga xizmat qilish;
  
• 
  maishiy va uy ishi;
  
• 
  o'simliklar va hayvonlarni parvarish qilish bo'yicha ishlar;
  
• 
  qo'l mehnati.
  

Maktabgacha tarbiyachilarning mehnatga o'rgatish xususiyatlari

Yosh bolaligida bolaning mehnat faoliyati munosabatlarining o'ziga xos xususiyatlari uning yakuniy natijadan ko'ra ko'proq mehnat jarayoniga jalb etilishidan iborat. Shuning uchun, ishlash va o'yin o'rtasidagi munosabat, preschooler uchun muhim ahamiyatga ega.
Mehnat ta'limi usullari va metodikasi:

• 
  bolaga mehnat maqsadini aniqlashga yordam berish;
  
• 
  Bu ishning qiymatini, nima uchun va kimga kerakligini muhokama qiling;
  
• 
  ishni bajarish bosqichlariga qanday qilib chiqarishni o'rgatadi;
  
• 
  Buning eng yaxshi yo'lini ko'rsatish va tushuntirish;
  
• 
  Ish davomida uyg'otish va qo'llab-quvvatlash uchun kelgusi ishni qiziqtiraman;
  
• 
  Oldindan amalga oshirilgan ishlarni muhokama qiling va yaxshiroq natijalarga erishish uchun yana nima qilish mumkin;
  
• 
  bolalarni qiziqtirgani va qiyinchiliklarga dosh berishga intilishi, belgilangan maqsadga erishish;
  

MAVZU: BOSHLANG‘ICH SINF O‘QUVCHILARIDA IJTIMOIY KOMPETENSIYALARNI SHAKLLANTIRISH (1-4 SINF TARBIYA DARSI)
Reja:

1. 
   O‘quvchilarni o‘rganish, kuzatish va ta’sir ko‘rsatish.
   
2. 
   O‘quvchilarda ijtimoiy kompetensiyalarni shakllantirish.
   
3. 
   Tarbiya jarayonida diagnostika va korreksion faoliyat mazmuni. Pedagogik diagnostika metodlari.
   

Tayanch tushunchalar: korreksiya, ijtimoiy, kompetensiya, ta`sir qilish, diagnostika, metod, pedagogika
Kuzatish metodi. Psixologiya fanida bu metodning obyektiv (tashqi) va subyektiv (o`zini o`zi) kuzatish turlari mavjud. Inson psixikasidagi o`zgarishlarni kuzatish uchun quyidagilar amalga oshiriladi:

• 
  kuzatishning maqsadi, vazifasi belgilanadi;
  
• 
  kuzatiladigan obyekt tanlanadi;
  
• 
  sinaluvchining yoshi, jinsi, kasbi aniklanadi;
  
• 
  tadqiqot o`tkazish vaqti rejalashtiriladi;
  
• 
  kuzatish qancha davom etishi qat`iylashtiriladi;
  
• 
  kuzatish insonning qaysi faoliyatida (o`yin, o`qish, mehnat va sportda) amalga oshirilishi tavsiya qilinadi;
  
• 
  kuzatishning shakli (yakka, guruh, jamoa bilan o`tkazilishi) ta-
  
• 
  yinlanadi;
  

kuzatilganlarni qayd qilib berish vositalari (kundalik, suhbat daftari, kuzatish varaqasi, magnitafon, videomagnitafon, videoapparat, fotoapparat va boshqalar) taxt qilinadi.
Kuzatish orqali odamlarning diqqati, his-tuyg`ulari, nerv sis-temasiningtashqi ifodalari, temperament xususiyatlari, imo-isho-ralari, sezgirligi, harakatchanligi, ishchanligi, xulq-atvori, nutq faoliyati va hokazolari o`rganiladi. Ammo o`ta murakkab ichki psixo-logik kechinmalar, yuksak hissiyotlar, tafakkur, mantiqiy xotira va aql-zakovatni tadqiq etishga bu metodning imkoni yetishmaydi. Ma-salan, go`dak bolani kuzatishda uning harakatlari, o`yinchoqlarga mu-nosabati, his-tuyg`usi, talpinishi, mayli, xohishi aniqlanadi. O`quv-chining darsdagi holatini kuzatishda esa diqqatining xususiyati, tashqi qo`zg`atuvchi bilan ta`sirlanishi, temperamenti, xatti-haraka-tining sur`ati, emotsional kechinmasining o`zgarishi to`g`risida ma`-lumotlar to`plashga imkoniyati tug`iladi. O`spirin yoshlarning sport faoliyatini kuzatish orqali ularning irodasi, ishchanligi, his-tuy-g`usiningo`zgarish xususiyatlari, g`alabaga intilishi, o`ziningharaka-tini idora qila olishi yuzasidan materiallar yig`ish mumkin. Ish-chining dastgoh yonidagi faoliyatini kuzatish natijasida uning o`z diqqatini taqsimlashi, qiyin damlarda o`zini tutishi, imo-ishora-lari, tashqi qo`zg`atuvchidan ta`sirlanish darajasi haqida keng ma`-lumotlar yig`iladi. Keksalarning muloqot jarayonini kuzatish ularning xarakteri, nutq faoliyati, his-tuyg`usi, ekstravertivligi yoki intravertivligi, qiziquvchanligi va ruhiyatining boshqa xususiyat-larini aniqlash demakdir. Tashqi kuzatishda ba`zan tafakkur bo`yicha ham ma`lumotlar olish: ish ustidagi kayfiyatini, fikrning muayyan obyektga yo`naltirilga-nini, tashqi qo`zg`atuvchilarta`siriga berilmaslikni, chehradagi tash-vish va iztirobni, ko`zdagi g`ayritabiiylikni, shuningdek, sinchkov-lik, teranlik, termulish kabi ruhiy holatlarni kuzatib, tafakkur-ning kechishidagi o`zgarishlarni aniqpash mumkin. Bulardan tashqa-ri, qo`lning titrashi, asabiylashish, nutqning buzilishi, hissiyot-ning beqarorlashuvi ham inson ruhiyatidagi o`zgarishlar bo`yicha ma`-lumot beradi. Psixologiya fanida o`zini o`zi kuzatishdan (introspeksiyadan) ham foydalaniladi. Ko`pincha tajribali psixolog yoki malakali mohir o`qituvchi, salohiyatli rahbar o`zini o`zi kuzatish orqali ilmiy xulosa chiqara biladi. Masalan, o`z tafakkurini kuzatib o`zidagi emotsional o`zgarish haqida, shuningdek, tafakkurning ichki mexanizmlari vu-judga kelishi va kechishi to`g`risida ma`lumot oladi. Natijada tafakkurning sifati, mazmuni, mohiyati va qay tarzda, qanday tezlik-da, qay shaklda ro`y berishini kuzatadi. Chet el psixologiyasida o`zini o`zi kuzatishning inson ruhiyati-ni o`rganishdagi rolini ifodalovchi ilmiy-amaliy materiallar to`plangan. Introspeksiya yo`nalishining yirik namoyandalari o`zla-rini o`zlari kuzatganlar va to`plagan materiallarini tahlil qilib, umumiy psixologik qonuniyatlarni yaratishga harakat qilganlar. Lekin inson turli vaziyatlarda o`zini bir xil boshqara olmaydi va shuning uchun bu metodning ilmiy ahamiyati unchalik katta emas. Shunday qilib, kuzatish metodining qulay va samarali jihatlari bilan birga zaif gomonlari ham mavjud. Shu sababli insonning mu-rakkab psixikasi boshqa metodlardan foydalanib tadqiq qilinadi.