Urganch davlat universiteti I. S. Abdullayev

insofsiz (g‘irrom) va halol
raqobat 
b o ‘lishi mumkin.
Insofsiz raqobat bozorda firmalar, korxonalar o ‘z raqobatdoshi 
bo‘lgan subyektlarga nisbatan zarar keltiradigan, uning tadbirkorlik 
obro'siga putur yetkazadigan yolg‘on, noaniq yoki buzib ko‘rsatilgan 
m a’lumotlami tarqatishi, ulam ing intellektual boyliklaridan noqonuniy 
foydalanishlari, tovam i tayyorlash usuli, xususiyati va joyi, iste’mol 
xossalari, sifati xususida iste’molchilami chalg‘itishlari, josuslik, qo‘po- 
m vchilik va o ‘g irlik kabi usullardan foydalanishlari tushuniladi.
Halol raqobat esa buning aksi b o ‘lib, asosan, ikki usulda, ya’ni narx 
va sifat orqali olib borilishi mumkin. Narx orqali raqobatlashuv usuli 
tanlanganda narxni tushirish va k o ‘tarish orqali raqobatlashiladi. Bunda 
raqobatlashadigan firmaning narxni ko'tarish yoki pasaytirish chegarasi
157

---

asos qilib olinadi. Ammo shuni unutmaslik zarurki, narx bilan raqobat- 
lashish haraisha ham q o i kelavermaydi. Shuning uchun iqtisodiyotda 
tovam ing sifati orqali raqobatlashish alohida o ‘rin tutadi. Jumladan, agar 
ikki firma tomonidan taqdim etilayotgan mahsulot yoki tovam ing narxi 
bir xil b o ‘lsa, xaridor o‘z-o‘zidan uning sifatiga, afzalligiga e ’tibomi 
qaratadi va sifati yuqori b o ‘lgan tovarni sotib olishga intiladi.
Raqobatni subyektlariga qarab asosan uchta guruhga bo'lish
mumkin.
1. 
Bozorda 
ishlab chiqaruvchilar 
yoki xizmat k o ‘rsatuvchilar 
orasidagi raqobat muhim hisoblanib, uni ham uch turga ya’ni, tarmoq 
ichidagi, tarmoqlararo va mintaqaviy raqobatga b o iis h mumkin.
a) 
tarmoq ichidagi raqobat.Bu, 
asosan, bir xil mahsulot ishlab 
chiqaruvchilar o ‘rtasidagi raqobat hisoblanib, 
u 
asosan tovarlar sifati, 
narxi, tovaming ko'rinishi, korxona foydasi miqdori va xuddi shunday 
tovarlar ishlab chiqarayotgan boshqa ishlab chiqaruvchilar faoliyatiga 
bog‘liqlikni taqozo etadi. Ishlab chiqaruvchilarga ichki va tashqi 
sharoitlaming har xil ta’siri tufayli ular bozorda turlicha ulushga ega 
b o ia d ila r va turli mavqeni egallaydilar;
b)