Urganch davlat universiteti I. S. Abdullayev

Oligopoliya 
- tarmoqda u qadar ko‘p boim ag an korxonalaming 
mavjud b o iish i va hukmronlik qilishidir. Bu oligopoliyaning eng m u­
him belgisidir. Qaysi tovarlar va xizmatlar bozorida nisbatan kam sonli
45 У зб екистан янги конунлари туплам и № 15-сон. - Тош кент: А долат, 3-модда.
1 5 5

---

ishlab chiqaruvchilar hukmronlik qilsa, shu tarmoq oligopolistik tarmoq 
hisoblanadi.
Oligopolistik tarmoq bir xil yoki tabaqalashgan mahsulot ishlab 
chiqarishi mumkin, ko ‘pchilik sanoat mahsulotlari: p o ia t, mis, alyumi- 
niy, qo ‘rg ‘oshin, temir va shu k a b ila r- fizik m a’noda bir turdagi m ahsu­
lotlar hisoblanadi va oligopoliya sharoitida ishlab chiqariladi. Iste’mol- 
chilik tovarlari: avtomobillar, yuvuvchi vositalar, sigaretalar, maishiy 
elektr buyumlari va shu kabilami ishlab chiqaruvchi tarmoqlar tabaqa­
lashgan oligopoliya hisoblanadi.
Oligopoliya sharoitida korxonalar o ‘rtasidagi raqobat o ‘zaro bog‘liq 
b o ia d i. Oligopolistik tarmoqda hech qaysi firma o'zining baho siyosa­
tini mustaqil o ‘zgartirishga botina olmaydi.
Oligopolistlar narxsiz raqobatga asosiy o ‘rin beradi, chunki 
birinchidan, raqobatchilarga reklama va mahsulotni o'zgartirish ancha 
murakkab, ikkinchidan, oligopolistlar kamdan-kam holda narxsiz 
raqobatni moliyalashtirish uchun yetarli moliyaviy resurslarga ega 
b o ia d i.
Biz qarab chiqqan raqobatning to ‘rtta shaklining har biri milliy 
iqtisodiyotda alohida-alohida, ya’ni so f holda uchramaydi. Iqtisodiyot 
sohalarini batafsil o ‘matish, cheksiz k o ‘p har xil raqobatli vaziyatlar 
mavjudligi sharoitida, ikkita bir xil tarmoqni topish qiyinligini ko‘rsa- 
tadi.
Shu sababli erkin raqobatli bozoming xarakterli belgilari bilan, 
erkin 
monopoliya, 
monopolistik 
raqobat 
va 
oligopoliyaning 
xususiyatlari o ‘rtasidagi farqlami k o ‘rsatib berish foydali. Bunday 
taqqoslashni yengillashtirish uchun bozoming keyingi uchta modelini 
bildirish uchun «takomillashmagan» yoki «nomukammal» raqobat 
degan umumiy nomdan foydalaniladi.
Bozor iqtisodiyotiga o ‘tish bizga nisbatan ancha oldin boshlangan 
mamlakatlarda raqobat munosabatlarini rivojlantirish ancha murakkab 
va uzoq davmi oladigan jarayon ekanligini ko ‘rsatadi.
Bozor tizimida raqobatni