Urganch davlat universiteti

MUNDARIJA  

 

 

 

 

O„QUV MATERIALLARI ...........................................................  

 

 

MUSTAQIL TA‟LIM MASHG„ULOTLARI ..........................  

 

 

GLOSSARIY ...............................................................................  

 

 

ILOVALAR ................................................................................. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

4 

 

1-MA‟RUZA 

Mavzu: “Imlo muammolari” fanining predmeti, maqsad va vazifalari. 

Reja: 

1. Til va yozuvning o„zaro munosabati.  

2. Yozuvning inson ruhiyati bilan bog„liqligi.  

3. Mukammal alifbo yaratish uchun harakatlar. 

 

Imlo  muammolari fani  oliy  o„quv  yurtlarining  yuqori kurslarida  tanlov  fani 

sifdatida  belgilangan  bo„lib,  uning  predmeti  o„zbek  yozuvlari  grafikasi  va 

orfografiyasidagi  muammolar    hisoblanadi.  Fanning  maqsadi  esa  hozirgi  o„zbek 

adabiy  tilining  yozuv  tizimlarida,  xususan,  grafikasi  va  imlosida  shu  vaqtgacha 

yuzaga  kelgan  turli  muammoli  holatlar  bilan  talabalarni  tanishtirish,  ularda 

imlodagi 

munozarali 

masalalarga 

ijodiy 

munosabat 

ko„nikmalarini 

shakllantirishdan iborat. 

Imlo  muamnmolari  fanini  o„rganish  davomida  quyidagi  vazifalarni  amalga 

oshirish ko„zda tutiladi: 

1.  XX  asrning  birinchi  choragidan  (hozirgi  o„zbek  adabiy  tilining 

shakllanishidagi  ilk  bosqichdan)  to  XXI  asr  boshlarigacha  bo„lgan  davrda 

mamlakatimizda amalga oshirilgan yozuv islohotlari xususida talabalarga umumiy 

ma‟lumot berish;  

2.  Hozirgi  ikkiyozuvlilikka  olib  kelgan  ijtimoiy-tarixiy  omillarni,  amalda 

qo„llanib  turgan  rus-o„zbek  va  lotin-o„zbek  yozuvlari  grafikasini  qiyosan 

o„rganish;  

3.  Bu  ikki  yozuv  grafikasi  va  imlosidagi  o„ziga  xos  jihatlarni,  munozarali 

holatlarni  aniqlash,  shu  orqali  talabalarni  yozuv  amaliyotiga  tayyorlash  kabi  bir 

qancha vazifalarni o„z ichiga oladi. . 

Istiqlol  tufayli  milliy  o„zlik,  milliy  iftixor,  milliy  ma‟naviyat,  milliy 

an‟analarimiz o„zining asl ma‟nosiga, qadriga ega bo„ldi. Tilimizni har tomonlama 

taraqqiy  ettirish  davlat  siyosati  darajasiga  ko„tarildi.  O„zbek  tili,  adabiy  tilimiz 

o„zbek xalqi madaniyati va ma‟naviyatining ajralmas qismi, millatning mavjudligi 

va birligini, yuksalishini ta‟minlovchi buyuk kuch sifatida uzil-kesil tan olindi.  

Sho„rolar  hokimiyatining  umri  tugab  borayotgan  davrida  O„zbek  tiliga 

davlat  tili  maqomining  berilishi  Mustaqillikka  qo„yilgan  birinchi  qadam  bo„lgan 

bo„lsa, istiqlol yillarida bir paytlari kamsitilgan ona tilimiz har tomonlama taraqqiy 

topa boshladi.  

Navbatdagi vazifa sifatida – milliy tilimizga mos alifbo va imlo qabul qilish 

kun  tartibiga  chiqdi.  1993-yilning  2-sentabrida  lotin  yozuviga  asoslangan  yangi 

o„zbek alifbosini joriy etish bo„yicha qabul qilingan  Respublika Qonuni 1995-yil 

---

5 

 

6-mayda  bu  qonunga  kiritilgan  o„zgartishlar  bilan  rasman  kuchga  kirdi  va  amal 

qilmoqda.  

Biz  yangi  alifboga  o„tdik.  O„zbekistonning  Birinchi  Prezidentining  chuqur 

hayotiy  haqiqat  mujassam  ushbu  fikrlari  bu  boradagi  hal  qiluvchi  va  maqsad  sari 

yetaklovchi omil bo„lib xizmat qilmoqda: “O„tgan davr mobaynida ana shu qonun 

ijrosini ta‟minlash bo„yicha juda katta ishlar amalga oshirilganini ta‟kidlash lozim. 

Avvalo,  o„zbek  tilining  lotin  yozuvi  asosidagi  imlo  qoidalari  ishlab  chiqildi  va 

hayotga tatbiq etildi.  

Bugungi  kunda  mamlakatimizda  ta‟limning  barcha  bosqichlarida  ana  shu 

alifbo  asosida  bilim  berilmoqda.  Lotin  yozuvida  chop  etilayotgan  kitob  va 

darsliklar,  o„quv  qo„llanmalari,  gazeta-jurnallar,  reklama  va  e‟lonlar,  davlat 

hujjatlari hozirgi vaqtda bu imlo madaniy hayotimizning ajralmas qismiga aylanib 

borayotganini ko„rsatadi” 

1.  Lekin  alohida  shuni  ta‟kidlash  kerakki,  Respublikamizda  o„zbek  tilini 

yangi yozuvga to„liq o„tkazishning muddatlari rasmiy hujjatlarda dastlab 2005-yil, 

keyin  esa  2010-yil  etib  ko„rsatilgan  bo„lsa-da,  shu  paytgacha  bunga  erishib 

bo„lmadi.  

Keyingi  ikki  yil  ichida  ijtimoiy  tarmoqlarda,  matbuotda  ushbu  masala 

qizg„in  muhokama  qilinmoqda.  O„zbekiston  Prezidenti  vertual  qabulxonasiga 

kelibtushayotgan  xatlarda  bu  o„z  aksini  topmoqda.  Muhokama  ishtirokchilari 

yurtimiz aholisinning turli qatlam vakillari bo„lib ayniqsa, ziyolilar,  o„qituvchilar, 

talabalar ko„proq faol bo„lishmoqda.  

Ular tomonidan bildirilayotgan fikr-mulohazalarga ko„ra, o„tgan davr ichida 

yozuv  amaliyoti  shuni  ko„rsatmoqdaki,  yangi  alifbo  va  imloda  islohga  muhtoj 

o„rinlar  mavjud.  Ular  bartaraf  qilinishi  lozimligi  bildirilmoqda.  Mazkur  dolzarb 

masalalar  O„zbekiston  Respublikasi  Birinchi  Prezidentining  2016-yil  13-maydagi 

“Alisher  Navoiy  nomidagi  Toshkent  davlat  o„zbek  tili  va  adabiyoti  universitetini 

tashkil  etish  to„g„risi”dagi  Farmonida  o„z  aksini  topdi.  Farmonda  universitet 

jamoasi  oldidagi  vazifalar  sifatida:  “...o„zbek  tilining  asl  tabiati  va