Urganch davlat universiteti


Tinish belgilarining qo„llanish usuliga ko„ra tasnifi



Yüklə 1,71 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə38/51
tarix26.01.2022
ölçüsü1,71 Mb.
#51586
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   51
IMLO MAJMUA 21-22

Tinish belgilarining qo„llanish usuliga ko„ra tasnifi

Qo„llanish usuliga ko„ra tinish belgilari quyidagicha guruhlanadi:  



1. Yakka holda qo„llanuvchilar. Bunga faqat “ikki nuqta” kiradi.  

2.  Yakka  va  qoshma  holda  qo„llanuvchilar:  “so„roq”,  “undov”, 

qo„shtirnoq”,  “qavs”  kabilar  kiradi.  Tinish  belgilari  qo„sh  qo„llanganda  bir 

o„rinda ketma-ket (birgalikda) ishlatiladi: a) o„z shaklini to„liq saqlaydi (so„roq va 

undov tipida: ?!).  



Tinish belgilarining tuzilish jihatdan tasnifi. 

Tinish belgilari tuzilish jihatdan 2 turga ajraladi:  

1.Bir elementli tinish belgilari: vergul, nuqta, tire.  

2. Ko„p elementli tinish belgilari:  

a) 2 elementli tinish belgilari: ikki nuqta, nuqtali vergul, qavs kabi;  

b) 3 elementli tinish belgilari: ko„p nuqta;  

d) 4  elementli tinish belgilari;  qo„shtirnoq. Buni o„z  mohiyatiga  ko„ra  “juft 

ementli” yoki “qo„sh elementli” tinish belgisi deb ham yuritish mumkin.  

Bir  elementli  tinish  belgilari  turlarga  ajratilmaydi.  Ular  shrtli  bir  belgidan 

(bitta  grafik  shakldan)  iborat  bo„ladi.  Ular  o„z  mohiyatiga  ko„ra  sodda  tinish 

belgilari deb yuritiladi.   



46 

 

Ko„p  elementli  tinish  belgilari  birdan  ortiq  tinish  belgilarining  birikuvidan 



tashkil  topadi.  Ular  qo„shma  yoki  tarkibli  tinish  belgilari  deb  yuritiladi.  Ko„p 

elementli tinish belgilari tarixan ikki va undan ortiq shartli belgilarning birikuvidan 

tashkil topgan bo„lib, hozirgi kunda bir grafik belgi sifatida qaraladi. Masalan: ikki 

nuqta nuqtaning vertical usuldagi kombinatsiyasi asosida vujudga kelgan [:]. Ko„p 

nuqta  nuqtaning  gorizontal  usuldagi  kombinatsiyasi  asosida  vujudga  kelgan  []. 

Nuqtali  vergul  2ta  belgining  ustma-ust  qo„yilishi  natiojasida  hosil  bo„lgan  [;]. 

Qavs  ham  2  elementdan  iborat  bo„lib,  uning  birinchisi  “ochiluvchi  qavs”, 

ikkinchisi “yopiluvchi qavs” deb yuritiladi [ (  ) ].  

Ba‟zan “yopiluvchi qavs” “yarim qavs” deb ham yurtiladi va numerativlarni 

bildiruvchi raqam yoki harflardan keyin qo„llaniladi.  

So„roq,  undov  va  qo„shtirnoqlarning  tarkibi  yana  ham  nurakkabroq  bo„lib, 

aslida  so„roq  belgisi  va  undov  belgisi  ham  ikki  elementdan  iborat.  Ma‟lumki, 

“undov belgisi” lotincha [ I] undov so„zidan kelib chiqqan bo„lib, unga nuqtaning 

qo„shilishidan hosil bo„lgan.  




Yüklə 1,71 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   51




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2025
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin