Tinish belgilarining vazifasiga kora tasnifi.
Tinish belgilari o„z vazifasiga ko„ra 3 guruhga bo„linadi:
1. Chegaralovchi tinish belgilari. Bular yozma matndagi ayrim
qismlarning leksik-semantik farqlanishi va ajralishini, grammatik-uslubiy
chegaralanishni, ularning boshlanish va tugallanish nuqtasini hamda o„rinlashuv
doirasini ko„rsatadi. Bunga qo„shtirnoq, qavs (qo„sh qavs) kabi tinish belgilari
kiradi.
2. Ayiruvchi tinish belgilari. Bular yozma matnlarni yoki ularning
qismlarini bir-biridan ajratish va muayyan qismning tugallanishini ko„rsatish
uchun xizmat qiladi: bunday ajratish logik-grammatik jihatdan bo„ladi. Bularga
nuqta, so„roq, undov, nuqtali vergul kiradi.
3. Murakkab vazifali tinish belgilari. Bular yozma matn qismlarini o„rni
bilan ham ajratish, ham chegaralash, ba‟zan ham biriktirish vazifalarini bajaradi.
a) “ajratish + biriktirish” vazifasini bajaruvchilar: ikki nuqta [:];
b) “ajratish + chegaralash + biriktirish” vazifasini bajaruvchilar: vergul va
tire [ , ],[ – ];
d) fikrning bo„linishi, qisqarishi yoki turli emotsiyalarni bildiruvchilar: ko„p
nuqta […].
“O„zbek tili va adabiyoti” jumalida tilshunos olimlar prof. N.Mahmudov,
katta ilmiy xodimlar A.Madvaliyev, N.Mahkamov tomonidan chiqarilgan “O„zbek
tili punktuatsiyasining asosiy qoidalari”da tinish belgilari 2 turga ajratilgan holda
yoritiladi:
1. Tinish belgilarining gap oxirida qo„llanilishi bo„limida nuqta, so„roq,
Dostları ilə paylaş: |