KASALLIKLARIGA QARSHI KURASHDA MIKROORGANIZM VA ANTIBIOTIKLARDAN FOYDALANISH Antibiotiklarga to`xtalishdan oldin o`simlik va foydali hasha-rotlarda kasallik qo`zg`atuvchi mikroorganizmlarga (zamburug`Ii, bakteriyali, virusli) qisqacha ta'rif berish maqsadga muvofiqdir. Chunki har bir kushandani o`rganishdan oldin ularning tabiiy yoki laboratoriya xo`jayini, morfologiyasi, biologiyasi, o`simlikka zarari, tarqalishi to`g`risida ma'Iumotga ega bo`Imasdan turib ularga qarshi kurash vositalaridan foydalanish mumkin emas.
4.1. o`simlik va hasharotlaming zamburug` va bakterial kasalliklarini izlab topish hamda ulaming tahUli Zamburug`Iar o`simliklarda paydo bo`Iadigan yuqumli kasal-liklaming asosiy sababchilaridan biri hisoblanadi. Zamburug` kasalliklari tufayli (qorakuya, zang, unshudring) sabzavot-poliz, kartoshka hamda boshqa turdagi ekinlar o`sishdan qoladi, hosili keskin kamayadi.
Zamburug`Iar sporali tuban o`simlik organizmlaridir. Tanasi-ning (mitseliyning) ipsimon tuzilganligi hamda sporalar bilan ko`payishi ulaming o`ziga xos xususiyatidir. Mitseliyda to`siqlarsiz bir va ko`p hujayralar bo`Iadi. Ular shu belgisiga ko`ra yuksak va tuban zamburug`Iarga bo`Iinadi.
Zamburug`Iar o`simliklarga kasallik og`izchasi, gidatoralar, yas-miqchilar, shikastlangan joylardan, shuningdek, bevosita kutikula orqali yuqadi.
Zamburug`larning mikroskopda ko`rinishi,o`simlikning zarar-langan a'zoIaridan preparoval ninada ehtiyotlik bilan g`ubor olinadi va buyum oynasiga bir tomchi suv quyiladi. Bunda preparatda juda xilma-xil tuzilgan o`roqsimon egik yirik qoramtir, aniq-to`siqli, bandli va bir hujayrali mayda sporalar ko`rinadi.
102
Meva tanalami o`rganishda qora nuqtali g`ubomi buyum oynasidagi bir tomchi suvga qo`yib, usti qoplag`ich oyna bilan yopiladi. Bunda oddiy o`siqchali yopiq yumaloq meva tanalar yaxshi ko`rinadi.
Viruslarni 1892-yiIda rus olimi D.I. Ivanovskiy kashf etgan. Vi-rus lotincha zahar demakdir. Viruslarning o`lchami xilma-xil bo`Iib, ularmiUimikronlarbilano`Ichanadi. ShaMi tayoqchasimon, sferasimon, ipsimon va hokazo bo`Iadi. o`simliklami kasallantiradigan viruslar fitopatogen viruslar deb ataladi va tarkibiga RNK kirishi bilan xarakterianadi. Ular, asosan, o`simliklargafaqat shikastlanganjoydan kiradi. Kasallangan o`simliklar tashqi belgisi bo`yicha luzampa (chinor) va sariq kasalligiga bo`Iinadi. Barglarda halqali dog`Iar, bargning ayrim qismlarining nobud bo`Iishi (nekroz) kuzatiladi. Bundan tashqari, o`simlik barglarining shakli o`zgaradi. Viruslar shikastlan-magan o`simliklarga og`iz apparati so`ruvchi tipda bo`Igan hasharotlar, o`simlik bitlari, chirildoq trips, qalqondoriar vositasida tarqaladi yoki zarariangan o`simlikning urug`Iari orqali ham yuqishi mumkin.
