Uygulamalari

Boşaltım  sistemi:  Kanı  süzerek  gerekli  maddelerin  vücutta  tutulması,  zararlı  olanların 

atılması görevlerini yaparak vücutta iç dengeyi korur.  

 

Boşaltım sistemi şu organlardan oluşur: 



 

İdrar borusu 



 

İdrar kesesi 



 

İdrar kanalları 



 

Böbrekler 

 

Şekil 3: İnsanda Boşaltım Sistemi 

 

 

Sindirim  sistemi:  Ağızdan  alınan  besinlerin  öğütülerek  sindirilmesi  ve  kan  dolaşımı 

vasıtasıyla vücuda dağıtılmasını sağlar.  

 

Sindirim sistemi şu organlardan oluşur: 



 

Dil ve dişler 



 

Yemek borusu 



 

Mide 



 

Safra kesesi 



 

Pankreas 



 

Bağırsaklar 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şekil 4: İnsanda Sindirim Sisteminin 

Genel Yapısı 

 

 

 

 

- 7 - 

 

Yaşam Bulguları İle İlgili Önemli Göstergeler Nelerdir? 

 

Hasta/yaralıyı  değerlendirmeden  önce  yaşam  bulgularının  anlamlarının  bilinmesi 

gerekmektedir.  Çünkü;  bu  bulguların  var  veya  yok  olması  yapılacak  müdahaleler  için 

önem taşımaktadır.Yaşam bulguları dediğimizde, hasta/yaralının; 

 

—Bilinci, 

—Solunumu, 

—Dolaşımı, 

—Vücut Isısı, 

—Kan Basıncından söz edilmektedir. 

 

Bilinç Durumunun Değerlendirilmesi: 

 

Öncelikle,  hasta/yaralının  bilinç  durumu  değerlendirilir.  Normal  bir  kişi  kendine 

yöneltilen tüm uyarılara cevap verir. Bilinç düzeyi yaralanmanın ağırlığını gösterir.  

 

Bilinç düzeyleri; 

Kişinin bilinci yerinde ise= Tüm uyarılara cevap verir. 

 

1 Derece Bilinç Kaybı = Sözlü ve gürültülü uyaranlara cevap verir. 

 

2 Derece Bilinç Kaybı = Ağrılı uyaranlara cevap verir. 

 

3 Derece Bilinç Kaybı = Tüm uyaranlara karşı tepkisizdir, cevap vermez, 

 

Solunum Değerlendirilmesi: 

 

Hasta/yaralının solunumu değerlendirilirken; 

—solunum sıklığına, 

—Solunum aralıklarının eşitliğine, 

—Solunum derinliği’ne bakılır. 

Kişinin 1 dakika içinde nefes alma ve verme sayısı solunum sıklığıdır. 

—Sağlıklı yetişkin bir kişide dakikada solunum sayısı 12–20, 

—Çocuklarda 16–22, 

—Bebeklerde 18-24’dür. 

 

Kan Basıncının Değerlendirilmesi: 

 

Hasta/yaralı  değerlendirilirken  kan  basıncı  kontrol  edilmez.  Ancak,  kan  basıncının 

anlamının  bilinmesi  önemlidir.  Kalbin  kasılma  ve  gevşeme  anında  damar  duvarına 

yaptığı  basınçtır.  Kalbin  kanı  pompalama  gücünü  gösterir.  Normal  değeri  100/50- 

140/100 mm Hg’dir. 

 

Nabız Değerlendirilmesi: 

 

Kalp atımlarının atardamar duvarına yaptığı basıncın damar duvarında parmak uçlarıyla 

hissedilmesine nabız denmektedir. 

—Yetişkin bir kişide normal nabız sayısı dakikada 60–100, 

—Çocuklarda 100–120, 

 

 

- 8 - 

 

—Bebeklerde 100-140’dır. 

 

Vücutta nabız alınabilen bölgeler nelerdir? 

 



 

Şah damarı (adem elmasının her iki yanında) 



 

Ön-kol damarı (Bileğin iç yüzü, başparmağın üst hizası) 



 

Bacak damarı (Ayak sırtının merkezinde) 



 

Kol damarı (Kolun iç yüzü, dirseğin üstü) 

Hasta/yaralıların  dolaşımını  değerlendirirken,  çocuk  ve  yetişkinlerde  şah  damarından, 

bebeklerde kol atardamarından nabız alınır. 

 

Vücut Isısının Değerlendirilmesi: 

 

İlkyardımda vücut ısısı koltuk altından ölçülmelidir. 

Normal vücut ısısı 36,5 C’dir. Normal değerin üstünde olması yüksek ateş, altında olması 

düşük ateş olarak belirtilir. 41–42 C üstü ve 34,5 C tehlike olduğunu ifade eder. 31.0 C ve 

altı ölümcüldür. 

 

Hasta/yaralının değerlendirilmesinin amacı nedir? 

 



 

Hastalık ya da yaralanmanın ciddiyetinin değerlendirmesi, 



 

İlkyardım önceliklerinin belirlenmesi, 



 

Yapılacak ilkyardım yönteminin belirlenmesi, 



 

Güvenli bir müdahale sağlanması. 

 

 

Hasta/yaralının ilk değerlendirilme aşamaları nelerdir? 

 

Hasta/yaralıya  sözlü  uyaranla  ya  da  hafifçe  omzuna  dokunarak  “iyi  misiniz?”  diye 

sorularak  bilinç  durumu  değerlendirmesi  yapılır.  Bilinç  durumunun  değerlendirilmesi 

daha  sonraki  aşamalar  için  önemlidir.  Buna  göre  hasta/yaralının  ilk  değerlendirilme 

aşamaları şunlardır: 

 

 

Şekil 5: Bilinç Kontrolünün Yapılması 

 

A.

 

Havayolu açıklığının değerlendirilmesi: 

 

 

 

- 9 - 

 



 

Özellikle bilinç kaybı olanlarda dil geri kaçarak solunum yolunu tıkayabilir ya da 

kusmuk,  yabancı  cisimlerle  solunum  yolu  tıkanabilir.  Havanın  akciğerlere 

ulaşabilmesi için hava yolunun açık olması gerekir. 



 

Hava  yolu açıklığı sağlanırken hasta/yaralı baş, boyun, gövde ekseni düz olacak 

şekilde yatırılmalıdır. 



 

Bilinç  kaybı  belirlenmiş  kişide;  ağız  içine  önce  göz  ile  bakılmalı,  eğer  yabancı 

cisim var ise işaret parmağı yandan ağız içine sokularak cisim çıkartılmalıdır. 



 

Daha  sonra  bir  el  hasta/yaralının  alnına,  diğer  elin  2  parmağı  çene  kemiğinin 

üzerine koyulur, alından bastırılıp çeneden kaldırılarak baş geriye doğru itilip Baş 

geri-Çene  yukarı  pozisyonu  verilir.  Bu  işlemler  sırasında  sert  hareketlerden 

kaçınılmalıdır. 

 

 

 

 

1.

 

 Adım                                        2 . Adım                                  3. Adım 

 

Şekil 6: Bilinci Kapalı Kişide Baş-Boyun-Çene Pozisyonu 

 

 

 

 

B.

 

Solunumun değerlendirilmesi: 

 

İlkyardımcı,  başını  hasta/yaralının  göğsüne  bakacak  şekilde  yan  çevirerek  yüzünü 

hasta/yaralının  ağzına  yaklaştırır,  Bak-Dinle-Hisset  yöntemi  ile  solunum  yapıp 

yapmadığını 10 saniye süre ile değerlendirir. 

 



 

Göğüs kafesinin solunum hareketine bakılır, 



 

Eğilip  kulağını  hastanın  ağzına  yaklaştırarak  solunum  dinlenir  ve  hastanın 

soluğunu  yanağında hissetmeye çalışılır, Solunum yoksa derhal  yapay solunuma 

başlanır. 

 

C.

 

Dolaşımın değerlendirilmesi: 

 

Dolaşımın  değerlendirilmesi  için  ilkyardımcı;  çocuk  ve  yetişkinlerde  şah  damarından, 

bebeklerde  kol  atardamarından  3  parmakla  5  saniye  süre  ile  nabız  almaya  çalışılır.  İlk 

değerlendirme sonucu hasta/yaralının bilinci kapalı fakat solunum ve nabzı varsa derhal 

koma pozisyonuna getirerek diğer yaralılar değerlendirilir. 

 

Hasta/yaralının ikinci değerlendirmesi nasıl olmalıdır? 

 

İlk muayene ile hasta/yaralının yaşam belirtilerinin varlığı güvence altına alındıktan sonra 

ilkyardımcı ikinci muayene aşamasına geçerek baştan aşağı muayene yapar. 

 

 

- 10 - 

 

İkinci değerlendirme aşamaları şunlardır: 

 

Görüşerek bilgi edinme: 

 



 

Kendini tanıtır, 



 

Hasta/yaralının ismini öğrenir ve adıyla hitap eder, 



 

Hoşgörülü ve nazik davranarak güven sağlar, 



 

Hasta/yaralının endişelerini gidererek rahatlatır, 



 

Olayın  mahiyeti,  koşulları,  kişisel  özgeçmişleri,  sonuç  olarak  ne  yedikleri, 

kullanılan ilaçlar ve alerjinin varlığı sorularak öğrenilir. 

 

Baştan aşağı kontrol yapılır: 

 



 

Bilinç düzeyi, anlama, algılama, 



 

Solunum sayısı, ritmi, derinliği, 



 

Nabız sayısı, ritmi, şiddeti, 



 

Vücut veya cilt ısısı, nemi, rengi 

 

Baş:  Saç,  saçlı  deri,  baş  ve  yüzde  yaralanma,  morluk  olup  olmadığı,  kulak  ya  da 

burundan sıvı veya kan gelip gelmediği değerlendirilir, ağız içi kontrol edilir. 

 

Boyun:  Ağrı,  hassasiyet,  şişlik,  şekil  bozukluğu  araştırılır.  Aksi  ispat  edilinceye  kadar 

boyun zedelenmesi ihtimali göz ardı edilmemelidir. 

 

Göğüs kafesi: Saplanmış cisim, açık yara, şekil bozukluğu ya da morarma olup olmadığı, 

hafif baskı ile ağrı oluşup oluşmadığı, kanama olup olmadığı değerlendirilmelidir. Göğüs 

kafesi  genişlemesinin  normal  olup  olmadığı  araştırılmalıdır.  Göğüs  muayenesinde  eller 

arkaya kaydırılarak hasta/yaralının sırtı da kontrol edilmelidir. 

 

Karın boşluğu: Saplanmış cisim, açık yara, şekil bozukluğu, şişlik, morarma, ağrı ya da 

duyarlılık olup olmadığı ve karnın yumuşaklığı değerlendirilmelidir. Eller bel tarafına 

kaydırılarak muayene edilmeli, ardından kalça kemiklerinde de aynı araştırma yapılarak 

kırık veya yara olup olmadığı araştırılmalıdır. 

 

Kol  ve bacaklar:  Kuvvet,  his  kaybı  varlığı,  ağrı, şişlik, şekil bozukluğu, işlev kaybı  ve 

kırık olup olmadığı, nabız noktalarından nabız alınıp alınmadığı değerlendirilmelidir. 

İkinci değerlendirmeden sonra mevcut duruma göre yapılacak müdahale yöntemi seçilir. 

 

Olay yerini değerlendirmenin amacı nedir? 

 



 

Olay yerinde tekrar kaza olma riskinin ortadan kaldırılması, 



 

Olay yerindeki hasta/yaralı sayısının ve türlerinin belirlenmesidir. 

 

Olay  yerinin  hızlı  bir  şekilde  değerlendirilmesinin  ardından  yapılacak  müdahaleler 

planlanır. 

 

Olay yerinin değerlendirilmesinde yapılacak işler nelerdir? 

 

Herhangi bir olay yerinin değerlendirilmesinde aşağıdakiler mutlaka yapılmalıdır: 

 

 

 

- 11 - 

 



 

Kazaya  uğrayan  araç  mümkünse  yolun  dışına  ve  güvenli  bir  alana  alınmalı, 

kontağı 



 

kapatılmalı,  el  freni  çekilmeli,  araç  LPG’li  ise  aracın  bagajında  bulunan  tüpün 

vanası 



 

kapatılmalıdır, 



 

Olay  yeri  yeterince  görünebilir  biçimde  işaretlenmelidir.  Kaza  noktasının  önüne 

ve 



 

arkasına  gelebilecek  araç  sürücülerini  yavaşlatmak  ve  olası  bir  kaza  tehlikesini 

önlemek 



 

için uyarı işaretleri yerleştirilmeli; bunun için üçgen reflektörler kullanılmalıdır, 



 

Olay  yerinde  hasta/yaralıya  yapılacak  yardımı  güçleştirebilecek  veya 

engelleyebilecek 



 

meraklı kişiler olay yerinden uzaklaştırılmalıdır, 



 

Olası patlama ve yangın riskini önlemek için olay yerinde sigara içilmemelidir, 



 

Gaz  varlığı  söz  konusu  ise  oluşabilecek  zehirlenmelerin  önlenmesi  için  gerekli 

önlemler alınmalıdır, 



 

Ortam havalandırılmalıdır, 



 

Kıvılcım oluşturabilecek ışıklandırma veya çağrı araçlarının kullanılmasına izin 



 

verilmemelidir, 



 

Hasta/yaralı yerinden oynatılmamalıdır, 



 

Hasta/yaralı hızla yaşam bulguları yönünden (ABC) değerlendirilmelidir, 



 

Hasta/yaralı kırık ve kanama yönünden değerlendirilmelidir, 



 

Hasta/yaralı sıcak tutulmalıdır, 



 

Hasta/yaralının bilinci kapalı ise ağızdan hiçbir şey verilmemelidir, 



 

Tıbbi yardım istenmelidir (112), 



 

Hasta/yaralının endişeleri giderilmeli, nazik ve hoşgörülü olmalıdır, 



 

Hasta/yaralının paniğe kapılmasını engellemek için yarasını görmesine izin 



 

verilmemelidir, 



 

Hasta/yaralı ve olay hakkındaki bilgiler kaydedilmelidir, 



 

Yardım ekibi gelene kadar olay yerinde kalınmalıdır. 

 

 

 

 

Resim 1: Kaza alanındaki ilgisiz kişiler uzaklaştırılmalıdır. 

 

 

 

- 12 - 

 

(3) 

TEMEL YAŞAM DESTEĞİ 

 

Solunum ve kalp durması nedir? 

 

Solunum  durması:  Solunum  hareketlerinin  durması  nedeniyle  vücudun  yaşamak  için 

ihtiyacı  olan  oksijenden  yoksun  kalmasıdır.  Hemen  yapay  solunuma  başlanmaz  ise  bir 

süre sonra kalp durması meydana gelir. 

 

Kalp durması: Bilinci kapalı kişide kalp atımının olmaması durumudur. Kalp durmasına 

en kısa sürede müdahale edilmezse dokuların oksijenlenmesi bozulacağı için beyin hasarı 

oluşur.  Kişide  solunumun  olmaması,  bilincin  kapalı  olması,  hiç  hareket  etmemesi  ve 

uyaranlara cevap vermemesi kalp durmasının belirtisidir. 

 

Temel Yaşam Desteği nedir? 

 

Yaşam  kurtarmak  amacı  ile  hava  yolu  açıklığı  sağlandıktan  sonra,  solunumu  ve/veya 

kalbi durmuş kişiye yapay solunum ile akciğerlerine oksijen gitmesini, dış kalp masajı ile 

de kalpten kan pompalanmasını sağlamak üzere yapılan ilaçsız müdahalelerdir. 

 

Hava yolunu açmak için baş geri çene yukarı pozisyonu nasıl verilir? 

 

Bilinci kapalı bütün hasta/yaralılarda solunum yolu kontrol edilmelidir. Çünkü dil geriye 

kayabilir ya da herhangi bir yabancı madde solunum yolunu tıkayabilir. Önce ağız içine 

gözle bakılır, eğer yabancı cisim var ise çıkarıldıktan sonra hastaya baş geri çene yukarı 

pozisyonu verilir. 

 

Bunun için; 



 

Bir el alına yerleştirilir, 



 

Diğer elin iki parmağı çene kemiğinin üzerine yerleştirilir, 



 

Alından bastırılıp, çeneden kaldırılarak baş geriye doğru itilir, 



 

Böylece dil yerinden oynatılarak hava yolu açıklığı sağlanmış olur. 

 

 

 

Şekil 7: Baş-Çene Pozisyonu: Bilinci kapalı kişide çenenin kaldırılması ve başın 

arkaya atılması ile hava yolunun açılması 

 

 

 

 

 

 

- 13 - 

 

Yapay solunum nasıl yapılır? 

 



 

Hasta/yaralının  hava  yolu  açıldıktan  sonra,  solunum  Bak-Dinle-Hisset  yöntemi 

ile değerlendirilir, 



 

Normal  solunum  yoksa(  solunum  yoksa  veya  yetersiz  ve  düzensiz  ise)  hemen 

yapay solunuma başlanır. 

 

   

 

 

 

Şekil 8: Bak-Dinle-Hisset: Solunumun olup olmadığının değerlendirilmesi 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şekil 9: Yapay  solunum 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

- 14 - 

 

YETİŞKİNLERDE DIŞ KALP MASAJI VE YAPAY SOLUNUMUN BİRLİKTE 

UYGULANMASI 

 

1- Kendisinin ve hasta/yaralının güvenliğinden emin 

olunur, 

2- 

Hasta/yaralının  omuzlarına  dokunup  “iyi 

misiniz?” diye sorularak bilinci kontrol    

    edilir; eğer bilinci yok ise:  

3-  Çevreden  yüksek  sesle  yardım  çağrılır;  112 

aratılır; 

4-  Hasta/yaralı  sert  bir  zemin  üzerine  sırt  üstü 

yatırılır, 

5- Hasta/yaralının yanına diz çökülür, 

6-  Hasta/yaralının  boynunu  ve  göğsünü  saran 

giysiler açılır, 

7-  Hasta/yaralının  ağız  içi  kontrol  edilir;  görünen 

yabancı cisim var ise çıkartılır, 

8- Hava yolunu açmak için bir el hasta/yaralının alnına, diğer elin 

iki parmağı çene kemiğinin üzerine yerleştirilir, 

9-  Çene  kemiğinin  uzun  kenarı  yere  dik  gelecek  şekilde  alından 

bastırılıp, çeneden kaldırılarak baş geriye doğru itilir; hastaya baş 

geri çene yukarı pozisyonu verilir,  

10-  Hasta/yaralının  solunum  yapıp  yapmadığı  bak-dinle-hisset 

yöntemiyle  10  saniye  süre  ile 

kontrol edilir: 



 

Göğüs 

kafesinin 

solunum  hareketlerine 

bakılır, 



 

Eğilip, 

kulağını 

hastanın 

ağzına 

yaklaştırarak  solunum 

dinlenirken  diğer  el 

göğüs  üzerine  hafifçe 

yerleştirilerek hissedilir. 

11- Hasta/ yaralının solunumu yok ise, 

12- 

Çevrede  başka  kimse  yok  ve 

ilkyardımcı yalnız ise, kendisi 112’yi arar, 

13-  Kalp  basısı  uygulamak  için  göğüs 

kemiğinin  alt  ve  üst  ucu  tespit  edilerek  alt 

yarısına bir elin topuğu yerleştirilir, 

14- Diğer el bu elin üzerine yerleştirilir, 

15-  Her  iki  elin  parmakları  birbirine 

kenetlenir, 

16-  Ellerin  parmakları  göğüs  kafesiyle 

temas  ettirilmeden,  dirsekler  bükülmeden, 

göğüs  kemiği  üzerine  vücuda  dik  olacak 

şekilde tutulur, 

 

 

 

 

 

- 15 - 

 

 

17-  Göğüs  kemiği  5  cm  aşağı  inecek  şekilde  ( 

yandan  bakıldığında  göğüs  yüksekliğinin  1/3’ü 

kadar)  30  kalp  basısı  uygulanır,  bu  işlemin  hızı 

dakikada 100 bası olacak şekilde ayarlanır, 

18-  Baş  geri çene  yukarı pozisyonu tekrar verilerek 

hava yolu açıklığı sağlanır, 

19-  Alnın  üzerine  konulan  elin  baş  ve  işaret 

parmağını  kullanarak  hasta/  yaralının  burnu 

kapatılır, 

20-  Normal  bir  soluk  alınır,  baş  geri  çene  yukarı 

pozisyonunda  iken  hasta/yaralının  ağzını  içine 

alacak şekilde ağız yerleştirilir, 

21- 

Hasta  /yaralının  göğsünü  yükseltmeye 

yarayacak  kadar  her  biri  1  saniye  süren  2  kurtarıcı 

nefes  verilir,  havanın  geriye  çıkması  için  zaman 

verilir, 

22-  Hasta/  yaralıya  30  kalp  masajından  sonra  2 

solunum yaptırılır, (30;2) 

23-  Temel  yaşam  desteğine  hasta/yaralının  yaşamsal 

refleksleri  veya  tıbbi  yardım  gelene  kadar  kesintisiz 

devam edilir. 

 

 

 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şekil 11: 30 kalp masajından sonra 2 solunum yapmak (30:2) 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

- 16 - 

 

ÇOCUKLARDA (1-8 YAŞ) DIŞ KALP MASAJI VE YAPAY SOLUNUMUN 

BİRLİKTE UYGULANMASI 

 

1- Kendisinin ve çocuğun güvenliğinden emin olunur, 

2- Çocuğun omuzlarına dokunup “iyi misiniz?” diye sorularak bilinci kontrol edilir; eğer 

bilinci yok ise: 

3- Çevreden yüksek sesle yardım çağrılır; 112 aratılır;