Узбекистон республикаси олий ва урта

8.6. Unning zichlashuvi va jipslashuvi. 

Idishda yoki uyumda saqlanayotgan unda jipslashish deb ataluvchi zichlashuv 

jarayoni yuzaga keladi. Birok un massasining strukturaviy o`zgarishini zichlashish va 

jipslashish jarayonlariga ajratsa to`g`ri bulardi. 

Unning  zichlashuvi  -  har  kanday  un  massasida  uchraydigan  tabiiy  fizikaviy 

jarayondir. U unni koplab-kadoklagandan sung dastlabki davr ichida uzining xususiy 

massasi evaziga zichlashishidan dalolat beradi. 

Zichlashuv  natijasida  un  uziga  xos  bo`lgan  okuvchanlik  xususityaini 

yukotmaydi va bushatishda haltadan yoki silosdan bemalol tukilaveradi. Saqlash joyi 

va muddatidan boglik holda unning zichlashish darajasi turlicha bulishi mumkin. 

Unning  jipslashuvi  -  nokulay  sharoitda  kechadigan  zichlashishdir.  Bunda 

unning  okuvchanligi  keskin  kamayadi.  Tuqilishi  kerak  bo`lgan  un  massasi  seprilib 

tukilmasdan,  balki  katta  parchalar  bilan  tusha  boshlaydi,  ularni  maydalash  uchun 

ma`lum miqdorda kuch sarf qilinadi. Ayrim bir nokulay saqlash sharoitida jipslashuv 

katta un harsanglarining hosil bulishi bilan yuzaga keladi. 

Jipslashish  shtabellarda  vakt-vakti  bilan  kuzgatilmasdan  uzok  saqlangan 

unlarda  paydo  bo`ladi.  Jipslashish  jarayoniga  unning  namligi  katta  ta`sir  ko`rsatadi. 

Namligi 15 % bo`lgan un tezrok va ko`prok darajada jipslashadi. Namligi 10...12 % 

bo`lgan  un  to`g`ri  saqlanganda  xatto  uzok  muddat  (olti  oydan  bir  yilgacha  bo`lgan 

vakt)da  har  shtabelning  pastki  katori  haltalaridagi  un  har  jipslashmaydi.  14...15  % 

namlikka  ega  bo`lgan  unda  jipslashish  3...4  oy  utgandan  keyin  yuzaga  keladi. 

Jipslashgan nam un biroz kuritilganda, uning bulaklari mustaxkamligi ortadi. 

Barcha teng sharoitlarda saqlangan navli un jaydari unga nisbatan tezrok 

jipslashadi. 

Jipslashish jarayoni siloslarda saqlangan unda ancha tezrok yuzaga keladi. 

Agar  boshqa  nokulay  jarayonlar  yuzaga  kelmasa,  jipslashgan  un  sindirib 

maydalangandan sung normal sifatli undan fark kilmaydi. 

Unning jipslashuvi urinsiz jarayondir, chunki uni sindirib maydalash uchun har 

ancha kuch sarf qilinadi.