Qoşma 4 Minilliyin İnkişaf Məqsədlərinə Nail Olmaq Gerçəkliyə Nə Dərəcədə Uyğundur
Minilliyin İnkişaf Məqsədi
Cari vəziyyət
Məqsədə 2015-ci ilə nail olmanın perspektivi
Gəlirlə əlaqədar yoxsulluğun yarıbayarı azaldılması
2001-ci ildə Azərbaycan əhalisinin təqribən 50 faizi yoxsulluq vəziyyətində yaşayırdı. Rəsmi hesablamalara görə, 2004-cü ildə əhalinin 42.5 faizi yoxsul idi.
Mümkündür. Neft sektorundakı bum, habelə qeyri-neft sektorunda yeni iş yerləri yaradan iqtisadi fəaliyyətlərin genişlənməsi və sosial təminat sistemi siyasətləri, güman ki, Azərbaycanın bu məqsədə 2015-ci ildən daha tez çatmasına imkan verəcəkdir.
Universal ibtidai təhsilə nail olmaq
Natamam orta təhsil sahəsində (1-9-cu siniflər) qəbulun səviyyəsi 90 faizdən xeyli yüksək olsa da, yoxsul əhali arasında təhsili yarımçıq qoyanların sayı yoxsul olmayanlarla müqayisədə daha yüksəkdir. Bu sektorla əlaqədar narahatçılıqlar daha çox keyfiyyətlə bağlıdır ki, buraya getdikcə daha da qloballaşan iqtisadiyyatın tələblərinə cavab vermək üçün zəruri bilik və bacarıqların yaradılması ehtiyacı da daxildir.
Mümkündür. Ölkəyə irs qalan təhsil sistemi universal ümumi təhsili, demək olar ki, təmin edir. Bu sektorla bağlı problemlər təhsil almaq imkanı ilə deyil, daha çox keyfiyyətlə bağlıdır.
İbtidai təhsildə gender bərabərliyinə nail olmaq
Sorğuların nəticələrinə əsasən, natamam orta təhsildə iştirak (1-9-cu siniflər) sahəsində əhəmiyyətli gender fərqləri mövcud deyildir. Lakin qızların, xüsusilə kənd yerlərində, tam orta və ali təhsil almaq imkanları daha çox narahatçılığa səbəb olur.
Mümkündür. Xüsusilə kənd yerlərində qızların orta məktəbi oğlanlara nisbətən daha erkən tərk etməsinə və qızların bundan da az hissəsinin orta məktəbdən sonra təhsilini davam etdirməsinə baxmayaraq, ibtidai təhsildə gender bərabərsizliyinə dəlalət edən hər-hansı sübutlar yoxdur.
Beş yaşa qədər uşaqlar arasında ölüm hallarının üçdə iki dəfə azaldılması
Rəsmi məlumatlara əsasən, 2002-ci ildə beş yaşa qədər uşaqlar arasında ölümün səviyyəsi hər 1000 diri doğulmuşa 23.1 nəfər, körpələr arasında ölümün səviyyəsi isə hər 1000 diri doğulmuşa 12.8 nəfər olmuşdur. Digər tərəfdən sorğulara əsaslanan hesablamalar göstərir ki, 1990-cı il üzrə MİM məqsədləri üçün istifadə edilən ilkin vəziyyət göstəriciləri, yəni 5 yaşa qədər uşaqlar arasında ölüm və körpələr arasında ölümün səviyyələri hər 1000 diri doğulmuşa 106 və 84 nəfər olmuş, 2002-ci ildə isə bu göstəricilər müvafiq olaraq 96 və 76 nəfərə enmişdir. Buna baxmayaraq, UNİCEF Səhiyyə İslahatı Layihəsinin əhatə etdiyi pilot rayonlarda körpələr arasında ölümün səviyyəsinin hər 1000 diri doğulmuşa 73.2 nəfərdən (2002) 63.7 nəfərə qədər (2004) 13% düşdüyünü məruzə etmişdir - əgər belə səviyyə saxlanılarsa və bütün ölkə üzrə əldə edilərsə, bu, Azərbaycanı 2015-ci ilə 2/3 dəfə azalmaya nail olmaq üçün tələb olunan tempə geri qaytaracaqdır.
Ehtimal azdır. Məlumatların qeyri-dəqiqliyi irəliləyişin qiymətləndirilməsini mürəkkəbləşdirir. Beş yaşa qədər uşaqlar arasında ölüm hallarını 2/3 dəfə azaltmaq üçün 1990-cı ildən 2015-ci ilədək hər il 4.4% azalma tələb olunur. Lakin 1990–2000-ci illər ərzində Azərbaycan yalnız hər il təqribən 0.9% səviyyəsində irəliləyiş etmişdir. Beləliklə, Azərbaycan ilkin səhiyyə xidmətini gücləndirmək və yoxsulların ondan istifadə imkanlarını genişləndirmək üçün razılaşdırılmış tədbirlər görməzsə, bu MİM-in gerçəkləşməməsi riski ilə üzləşəcəkdir.
Ana ölümü hallarının dörddə üç dəfə azaldılması
Çox Göstəricili Klaster Sorğusunda (UNİCEF) 1990-cı ildə ana ölümünün səviyyəsi hər 100,000 doğuşa 79 ölüm və 2000-ci ildə isə hər 100,000 doğuşa 94 ölüm müəyyən edilmişdir. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatlarına əsasən, 2002-ci ildə ana ölümü göstəricisi hər 100,000 doğuşa 19.9 ölüm səviyyəsində olmuşdur ki, bu, 2000-ci ildə olan 37.6 ölüm ilə müqayisədə 52% azalma deməkdir.
Ehtimal azdır. Müstəqil sorğulara əsasən, ana ölümü göstəricisində artımın müşahidə olunması, rəsmi məlumatlarda isə ana ölümü hallarının azaldığının göstərilməsi çaşqınlıq yaradır. İlkin səhiyyə xidmətinə ulaşımı və onun keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq üçün səhiyyə sektorunda hərtərəfli islahatların aparılmadığı bir şəraitdə, ehtimal ki, Azərbaycan bu məqsədi həyata keçirə bilməyəcəkdir. Səhiyyə ilə bağlı MİM-lərlə əlaqədar olaraq - məlumatların yığılması və konsepsiyaların izahı/təriflər sahələrində problemlər həll edilməlidir ki, hədəfləri gerçəkliyə uyğun müəyyən etmək və onların monitorinqini aparmaq mümkün olsun.
HİV/AİDS-in yayılmasının azaldılması
HİV virusuna yoluxmuş Azərbaycan vətəndaşlarının sayının regional standartlar baxımından aşağı olduğu hesab edilir, lakin 1999-cu ildən 2000-ci ilə qədər haqqında məlumat verilən yeni yoluxma hallarının sayı iki dəfə artmışdır. Serotipin üstünlük təşkil etməsi ilə bağlı məhdud araşdırmalar keçirildiyindən və davranışla əlaqədar heç bir araşdırma keçirilmədiyindən virusun gerçək yayılma dərəcəsi məlum deyildir.
Mümkündür. Virusun yayılma səviyyəsinin çox aşağı olduğu hesab edilsə də, hesablamalara görə, ölkədə 600,000 venadaxili narkotik maddə qəbul edən şəxs vardır ki, yoluxma hallarının 63%-i məhz onların payına düşür. Həm seruma nəzarət, həm də davranışla bağlı nəzarət aparılmalı, eləcə də HİV/AİDS-in profilaktikası və belə xəstələrə xidmət məsələsinə daha böyük diqqət göstərilməlidir. 2004-cü il dekabr ayının 1-də, Səhiyyə Nazirliyi AİDS, vərəm və malyariya ilə mübarizə aparmaq üçün Qlobal Fondun maliyyə dəstəyi ilə HİV/AİDS layihəsinin icrasına başlamışdır.
Vərəmin yayılmasının azaldılması
2003-ci ildə vərəmin yayılma səviyyəsi hər 100,000 nəfərə 50 xəstə, ana ölümü göstəricisi isə hər 100,000 nəfərə 12 ölüm səviyyəsində olmuşdur. Xəstəlik 14% hallarda ölümlə nəticələnir ki, bu yüksək göstəricidir. Xəstələnmə halları əvvəlki kimi təqribən 25% səviyyəsində aşkar olunur və bu, 70% səviyyəsində olan beynəlxalq standartdan xeyli aşağıdır. Eyni zamanda, xəstələnmə hallarının yalnız çox kiçik hissəsi DOTS vasitəsilə aşkar olunur. Sağalma 84% hallarda müşahidə olunur ki, bu da 85% hədəfinə yaxındır.
Mümkündür. ÜST-ün Vərəmə Nəzarət üzrə Qlobal Proqramına əsasən, 2003-cü ildə əhalinin 48%-i DOTS-la əhatə olunmuşdur. Xəstəliyin yayılmasının azaldılmasını nəzərdə tutan MİM-i həyata keçirmək üçün siyasi qətiyyət və əlavə resurslar tələb olunur ki, əhatə dairəsi hazırkı səviyyədən 100%-ə qədər genişləndirilsin.
Ekoloji davamlığı təmin etmək (təhlükəsiz sudan istifadə imkanı olmayan əhalinin sayının yarıbayarı azaldılması da daxil olmaqla).
Əldə olan hesablamalara əsasən, bütün ev təsərrüfatlarının təqribən 76%-i nisbətən yaxşı içməli su mənbəyindən istifadə edə bilir – şəhər yerlərində 93%, kənd yerlərində 58%.
Ehtimal azdır. Hökumət YAİİDP-ə uyğun olaraq kənd yerlərinin su təchizatını özünün dövlət investisiya proqramında müvafiq prioritet kimi təsbit edərsə, yalnız bu halda bu MİM-ə nail olmaq mümkün olacaqdır.
Qeyd: 1990-cı il üzrə ilkin vəziyyətə dair məlumatlar əldə olmayan hallarda, MİM hədəfini mütənasib formada hesablamaq üçün məlumatın mövcud olduğu ən yaxın ilin göstəricilərindən istifadə edilmiş və 2015-ci ilin hədəfi əldə olan baza ilinə nisbətən müəyyən olunmuşdur.
Qoşma 5 Vətəndaş Cəmiyyəti, Qeyri-Hökumət Təşkilatları ilə Ölkə Tərəfdaşlıq
Strategiyası ilə əlaqədar Məsləhətləşmələr
İctimaiyyətlə məsləhətləşmələrə həsr edilmiş iki dəyirmi masa görüşündə vətəndaş cəmiyyətinin geniş və fərqli tərkibli nümayəndələri ilə Ölkə Tərəfdaşlıq Strategiyasındakı prioritetlər müzakirə olunmuşdur. İştirakçılar ölkədə inkişaf proseslərinin perspektivlərinə dair düşüncələri və baxışları ilə bölüşmək və onları maraqlandıran sualları vermək üçün dəvət olunmuşdular.
Dəyirmi masa iştirakçıları belə görüşlərə böyük maraq göstərdiklərini bildirdilər və Bankın Azərbaycandakı fəaliyyəti ilə bağlı olan suallarını və narahatçılıqlarını səsləndirdilər, habelə öz fəaliyyətləri haqqında məlumat verdilər. Görüşlərdə Bankın ölkədəki cari və mümkün olan fəaliyyətinə dair həm ümumi, həm də spesifik sahələrlə bağlı şərhlər və rəylər dinlənildi.
Bütün iştirakçıların qənaətincə, Dünya Bankı inkişaf prosesinin irəliyə getməsinə yardım edərək mühüm bir rol oynayır və onun Azərbaycanda mövcudluğu hökumətin icra etdiyi islahatlara inamı artırır.
Eyni zamanda, qeyd olundu ki, ölkənin yol ayrıcında olduğu hazırkı vəziyyətdə və neft gəlirlərinin sürətlə artdığı bir şəraitdə, Dünya Bankı gəlirlərin və xərclərin idarə olunması sahəsində öz təcrübəsi və texniki yardımını təqdim etməyi davam etdirməlidir, çünki idarəetmə sahəsində yaxşı praktikaların tətbiqi baxımından Bankla əməkdaşlıq həlledici əhəmiyyət kəsb edir.
Bununla yanaşı, Bank QHT-lərlə daha səmərəli iş üsulları üzərində düşünməlidir. İştirakçılar QHT-ləri Bankın maliyyələşdirdiyi layihələrin hazırlanması və icrasına, həmçinin layihə nəticələrinin qiymətləndirilməsinə daha geniş cəlb etməyin vacibliyini bir daha vurğuladılar.
Vəsaitin effektiv və səmərəli istifadəsini təmin etmək üçün layihələrin yaxşı monitorinqinin aparılması hamını narahat edən bir məsələdir. Hamı arzu etdi ki, Bank Azərbaycan dilində layihə nəticələrinə və layihə qiymətləndirmələrinə dair informasiya və sosial-iqtisadi məlumatların keyfiyyətini və onlardan istifadə imkanlarını təkmilləşdirsin.
Milli QHT Koalisiyasının Mineral Ehtiyatların Hasilatı ilə Məşğul olan Sənaye Sahələrində Şəffaflıq Təşəbbüsü ilə məşğul olan nümayəndəsi vətəndaş cəmiyyətinin həlledici rol ifa edən bir tərəf kimi siyasətin hazırlanması və icrasına cəlb edilməsi yollarına dair mühüm bir məsələ qaldırdı.
Ümumiyyətlə, vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının nümayəndələri YAİİDP-in hazırlanmasına cəlb edildiklərinə görə minnətdar olduqlarını bildirdilər, lakin QHT-lərin proqramın icrasında az iştirak etməsindən şikayətləndilər. Onların zənnincə, vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları Azərbaycanda Bankın maliyyələşdirdiyi layihələrin icrasına, habelə layihə nəticələrinin monitorinqinə adekvat cəlb olunmurlar. İştirakçıların xüsusilə vurğuladılar ki, bu, ölkədə vətəndaş cəmiyyətinin inkişafı və onun potensialının artırılması baxımından dəyərli bir alət ola bilərdi. Eyni zamanda, onlar kredit götürülən vəsaitin düzgün istifadəsi üçün şəffaflıq və hesabatlılığı təmin etmək məqsədilə Azərbaycanda Bankın maliyyələşdirdiyi layihələrə hər-hansı müstəqil baxışın keçirilib-keçirilmədiyini soruşdular.
Beynəlxalq təşkilatların diqqətinə ehtiyacı olan və onların iştirakı üçün prioritetə çevrilməli olan sahələrdən, bir neçə iştirakçı ölkənin səhiyyə sektorunu ayrıca olaraq vurğuladı, belə ki, səhiyyə nəticələri narahatçılığın daha da artmasına səbəb olduğundan bu sektor problemli bir sahə kimi müəyyən edildi. Təhsil sektorunun da bir o qədər uğurlu fəaliyyət göstərmədiyi və əlavə diqqətə ehtiyacı olduğu qeyd olundu. İştirakçılar əlaqədar nazirliklərlə işləməyin və onları QHT-ləri öz sektorlarına daha çox cəlb etməyə razı salmağın çətin olduğunu bildirdilər.
Eyni zamanda, bəzi iştirakçılar yoxsulluqla mübarizə və ölkənin iqtisadi artımının təmin olunması üçün bələdiyyələri inkişaf etdirməyin və QHT-lər/bələdiyyələr və dövlət strukturları arasında əməkdaşlığı genişləndirməyin mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyini vurğuladılar.
Ekoloji sektorda fəaliyyət göstərən QHT-lərdən biri BTC-nin inşa edildiyi ərazilərdə torpaqların pisləşməsi ilə bağlı narahatçılığını ifadə etdi və bu narahatçılığı Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyasına çatdırmağı xahiş etdi.
İştirakçılar Dünya Bankına idarəetmə məsələlərinin həllinə daha çox diqqət yetirməyi təklif etdilər; bunun üçün hökuməti struktur islahatlarını həyata keçirməyə həvəsləndirmək gərəkdir – bu islahatlara nazirliklərin kommersiya və tənzimləyici funksiyalarının bir-birindən ayrılması, daha yaxşı monitorinq mexanizmlərinin təsbit edilməsi və qərarların qəbul edilməsinə iştirakçı yanaşmanın təşviqi də daxildir. Sonuncu məsələyə köməklik üçün hökumətdən QHT-lərə dəstək olaraq büdcədən adekvat ayırmalar müəyyən edilə bilərdi.
Bank yerli ticarət sahəsinə diqqət yetirməlidir.
Kənd yerlərində, xüsusilə ucqar və dağlıq ərazilərdə, infrastrukturun inkişafı icmaların iqtisadi fəaliyyətinin stimullaşdırılması üçün həlledici əhəmiyyət kəsb edir. Alternativ enerji mənbələri, məsələn, külək dəyirmanları, bioeneji, enerjinin səmərəli əldə edilməsi baxımından çıxış yolu ola bilər. Bundan başqa, görüşdə təmiz su mənbələri və irriqasiyanın təmin olunması məsələləri də vurğulandı.
İştirakçılar təklif etdilər ki, Dünya Bankı kənd yerlərində bankçılığı təşviq edərək, xüsusilə ucqar ərazilərdə filialları olan banklara dəstək verərək maliyyə sektoruna göstərdiyi yardımı davam etdirsin.
Bankın yardımına layiq olan sahələrdən kiçik və orta sahibkarlıq xüsusilə vurğulandı. Yerli sahibkarlar Bankı, hüquqi baza və korporativ idarəetmənin yaxşılaşdırılması da daxil olmaqla, institusional inkişafın köməkçisi rolunda, habelə daha yaxşı biznes, iqtisadi təhsil, tədqiqat və inkişaf sahələrini dəstəkləyən bir qurum rolunda görürlər. Bankın təhdid, korrupsiya və inhisarçılıqdan uzaq olan bir biznes mühitinə dəstək verəcəyi gözlənilir.
Enerji resurslarına malik olmasına baxmayaraq, Azərbaycan aqrar ölkədir və buna görə də iştirakçılar bu sektora investisiya yatırmanın həlledici əhəmiyyət kəsb etdiyini söylədilər. Bank öz diqqətini aqroemala dəstək sahəsinə yönəldə bilərdi, habelə Azərbaycan sahibkarlarına onların beynəlxalq bazarlara inteqrasiya səylərində kömək göstərə bilərdi.
Hökumətin geniş xərcləri və Bankın qeyri-neft sektoruna yatırdığı sərmayələrlə yanaşı, Bankın institusional idarəetmənin təkmilləşdirilməsinə və mövcud potensialın gücləndirilməsinə kömək etməsi həyati əhəmiyyət kəsb edir – bu, uğurlu dəyişikliklərin iki mühüm elementidir. Əsas sektorlarda səriştəli peşəkarlara və yaxşı idarəetmə bacarıqlarına artıq həm dövlət sektorunda, həm də özəl sektorda yüksək tələbat vardır.
Bir neçə iştirakçı müəyyən sektorların inkişafına və Bankın investisiya əməliyyatlarına hərtərəfli yanaşmanın mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyini qeyd etdi.
Sonuncu əhəmiyyətli qeyddə bildirildi ki, bütün əməliyyatlarda gender məsələsi nəzərə alınmalı və qadınlar Bankın maliyyələşdirdiyi layihələrdə vacib benefisiarlar kimi hədəf qrupu olmalıdır.
Qoşma 6 İnkişaf Sahəsində Tərəfdaşlarla Əməkdaşlıq Bank, xüsusilə struktur islahatları sahəsində, inkişaf məsələləri ilə məşğul olan digər tərəfdaşlarla yaxından əməkdaşlıq edir. Bütövlükdə islahat proqramı çərçivəsində Bankın SAK-II və Yoxsulluğun Azaldılmasına Yardım Krediti vasitəsilə göstərdiyi dəstək və BVF-in maliyyələşdirdiyi Yoxsulluğun Azaldılması və İqtisadi Artıma Dəstək Kredit Mexanizmi (PRGF) arasında sıx əlaqələndirmə aparılmışdır.2004-cü ilin dekabr ayında PRGF-in dördüncü icmalı qənaətbəxş şəkildə başa çatdırılmış və 2005-ci ildə proqram yekunlaşdırılmışdır. AİB, Avropa İttifaqı və İİB mövcud potensialın artırılması sahəsində həlledici əhəmiyyətli dəstək göstərmişlər. Avropa İttifaqının TACİS proqramı vergi sisteminin müasirləşdirilməsinə kömək etmişdir. Bank Xəzinədarlıq Sistemləri, Dövlət İnvestisiya Proqramı və kommunal islahatlar sahəsində ABŞ-ın Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi ilə vahid komanda kimi işləmiş və büdcə islahatı sahəsində ABŞ Xəzinədarlığı ilə birgə iş aparmışdır. Bank ARDNŞ-in restrukturizasiyası ilə əlaqədar AYİB və ABŞ Ticarət və İnkişaf Agentliyi ilə sıx əməkdaşlıq etmişdir. Eyni zamanda, YAİİDP-in tərtibi və icrasına dəstək vermək üçün Dünya Bankı öz səylərini AİB, İsveçrə və BMTİP ilə birləşdirmişdir. BMTİP MİM-lərin monitorinqinin YAİİDP-in icra vəziyyəti üzrə sonuncu hesabata daxil edilməsinə xüsusilə kömək etmişdir. Bank, BVF və hökumət arasında intensiv üç istiqamətli dialoq və digər donorlarla, xüsusilə Avropa İttifaqı və ABŞ-ın Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi ilə sıx əməkdaşlıq makro/maliyyə, menecment/ idarəetmə mühitində əldə edilən nailiyyətlərə dəstək vermişdir. Ölkəyə Yardım Strategiyasının davam etdiyi müddətdə bu əməkdaşlıq aşağıdakı əsas sahələri əhatə edir:
Makroiqtisadi idarəetmə və dövlət xərcləri. Bank BVF-lə sıx əməkdaşlığını davam etdirəcəkdir. Xəzinədarlığın müasirləşdirilməsi ilə əlaqədar, Bank ABŞ-ın Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi ilə birlikdə avtomatlaşdırma sahəsini maliyyələşdirir. Bundan başqa, Bank Dövlət İnvestisiya Siyasəti və onun Səmərəliliyi (DİSS) layihəsi üzrə fəaliyyətlərini ABŞ-ın Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi ilə əlaqələndirir – bu layihə çərçivəsində İqtisadi İnkişaf Nazirliyi və digər seçmə əlaqədar nazirliklərdə əsaslı xərclər büdcəsinin tərtibi, investisiya layihəsinin hazırlanması və uzunmüddətli büdcənin planlaşdırılmasının təkmilləşdirilməsinə dəstək verilir. ABŞ Xəzinədarlığı büdcənin tərtibi prosesinin təkmilləşdirilməsi və büdcənin proqram əsasında hazırlanmasına keçmək üçün Maliyyə Nazirliyi ilə uzun müddət ərzində bir sıra fəaliyyətlərin aparılmasına dəstək verir.
Maliyyə sektoru. BİA və BVF 2005-ci il üzrə Maliyyə Sektorunun Qiymətləndirilməsi üzrə Hesabatı (FSAP) hazırlamaq üçün sız əməkdaşlıq etmişdir; bu əməkdaşlıq FSAP-dakı tövsiyələrin icrasına kömək etmək üçün davam etdiriləcəkdir. ABŞ-ın Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi bank nəzarəti sahəsinə dəstək göstərir. KfW Kredit Zəmanəti Fonduna və Əmanətlərin Sığortalanmasına dəstək baxımından mühüm rol oynayır. Avropa İttifaqının çirkli pulların yuyulmasına qarşı qanunvericiliyin və institusional quruculuğun gücləndirilməsinə dəstək verəcəyi gözlənilir.
Mühasibat. Bank və BMK yekunlaşdırılmaqda olan Mühasibat və Audit üzrə sonuncu ROSC hesabatı (Standartlara və Kodlara Riayət üzrə Hesabat) çərçivəsində AİB və Avropa İttifaqı ilə sıx əməkdaşlıq etmişdir. Avropa İttifaqı, Bank (BMK da daxil olmaqla), İİB və ABŞ-ın Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi mühasibat sahəsində islahatlara və mühasibat haqqında yeni qanunun icrasına kömək etmək üçün çox sıx iş aparırlar. Bank siyasəti hazırlayan və icra edən şəxslərə, tənzimləməyə cavabdeh şəxslərə və özəl sektorun iştirakçılarına Azərbaycanda maliyyə hesabatlılığı və daxili nəzarət sistemlərinin təkmilləşdirilməsi sahəsində göstərilən yardımı genişləndirmək üçün Kanada və İsveçrənin təqdim etdiyi Məsləhət Xidmətləri üçün Trast Fondundan istifadə etmişdir.
Korrupsiya ilə mübarizə. Bank və BMK korrupsiya sahəsində Avropa Komissiyası ilə sıx əməkdaşlıq edəcəkdir, çünki korrupsiya sonuncunun Avropa Qonşuluq Siyasəti üzrə Fəaliyyət Planını durğunlaşdırır. Gözlənilir ki, Avropa Komissiyası 2005-ci ilin yanvar ayından qüvvədə olan Korrupsiya ilə Mübarizə haqqında Qanunun və korrupsiya ilə mübarizəyə dair dövlət proqramının (bu sənəd Ölkə Tərəfdaşlıq Strategiyasının dəstəklədiyi siyasət çərçivəsi ilə sıx əlaqəlidir) tətbiqini gücləndirmək, habelə təsirini və icra vəziyyətini qiymətləndirmək üçün plana xüsusi tədbirlər daxil edəcəkdir. Gömrük və vergi qanunvericiliyi və proseduralarının Aİ standartlarına və beynəlxalq standartlara uyğun şəkildə sadələşdirilməsi və optimallaşdırılması sahəsində Avropa İttifaqının aparıcı rol oynayacağı gözlənilir.
Məhkəmə islahatları. Bir sıra donorlar qanun layihələrinin hazırlanması, proseduralarda dəyişikliklərin edilməsi və hakimlər üçün təlimlərin təşkili sahələrində Ədliyyə Nazirliyi və məhkəmələrlə iş aparırlar. Avropa Şurası və Avropa İttifaqı qanun layihələrinin hazırlanması, 100 əlavə hakimin seçilməsi və işə götürülməsi və nəzarət sistemlərinin yaradılması üzərində işləyirlər. ABŞ-ın Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi və GTZ təlimlərin təşkili ilə məşğuldur. Amerika Vəkillər Assosiasiyası, Mərkəzi Avropa və Avrasiya Hüquq Təşəbbüsü (ABA CEELI) hüquqi təhsil və məlumatlandırma, hakimlər üçün etika və kommersiya hüququ sahəsində təlimlərin təşkili və mübahisələrin alternativ həlli yolları ilə bağlı iş aparır. İlkin məsləhətləşmələrdən görünür ki, donorlar son illərdə onların köməkliyi ilə gündəliyə gətirilən və təsdiq edilən bir çox qanunları və insan hüquqları ilə əlaqədar islahatları praktikada həyata keçirmək üçün ədliyyə qurumlarının institusional potensialının və ya infrastrukturunun mövcud vəziyyətindən tam razı deyillər. BİA məhkəmə islahatlarının icrası və təlimlərlə bağlı donorlarla (Niderland, Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi, ATƏT, Avrasiya Fondu və Soros Fondu da daxil olmaqla) yaxından əməkdaşlıq edəcəkdir.
Kənd təsərrüfatı. BİA kənd təsərrüfatı üzrə proqramını ABŞ-ın Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi, AİB, Kənd Təsərrüfatının İnkişafı üzrə Beynəlxalq Fond (IFAD) və GTZ ilə əlaqələndirir; bu təşkilatlar kənd təsərrüfatı sektorundakı istehsalçılara kreditlər təqdim edir, kiçik və orta sahibkarlığı dəstəkləyir və kənd yerlərindəki müəssisələrin rəqabətə davamlılığını artırmaq üçün çalışırlar. ABŞ-ın Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi kiçik və orta müəssisələrə və fermerlərə onların bazarlara çıxışını yaxşılaşdırmaq üçün kömək edən üç proqram həyata keçirir. Habelə agentlik kənd yerlərində mikrokredit təşkilatlarını gücəndirmək üçün bir proqramın icrasına başlayır. AİB şəhərdən kənar yerlərdə mikromaliyyə qurumlarına kredit xətti açaraq dəstək vermək üçün yeni bir layihə planlaşdırır. BİA Avropa İttifaqının Ərzaq Təhlükəsizliyi proqramı və TACİS ilə kənd təsərrüfatı sahəsində aparılan fəaliyyətləri əlaqələndirmək üçün birgə işləyir. Kənd yerlərinin inkişafı və əməkdaşlıq məsələləri (xüsusilə ərzaq təhlükəsizliyi sahəsində) müzakirə olunmuşdur. BİA daşınmaz əmlak və kadastrın inkişafı ilə bağlı fəaliyyətlərini AİB, KfW və İsveçrə İnkişaf və Əməkdaşlıq Agentliyi ilə əlaqələndirir. Kənd Təsərrüfatının İnkişafı və Kreditləşdirilməsi Layihəsinin ikinci mərhələsi bütün tərəflərlə onların fəaliyyət göstərdiyi sahələrə uyğun olaraq sıx əlaqələndiriləcəkdir.
Səhiyyə. BİA ailə klinikalarının və rayon səhiyyə proqramlarının yaradılması sahəsində öz fəaliyyətini BMTİP və UNİCEF ilə əlaqələndirir. GTZ milli səhiyyə monitorinqi sistemini təkmilləşdirir. ABŞ-ın Beynəlxalq İnkişaf Agentliyinin/Qafqaz-Azərbaycan $5 milyon dəyərində olan yeni başlanmış layihəsinin əsas məqsədi ilkin səhiyyə xidmətinin yenidən müəyyən olunması və restrukturizasiyasıdır ki, burada xidmətin keyfiyyətini yüksəltmək üçün maliyyələşmənin və vəsaitin ayrılmasının təkmilləşdirilməsi nəzərdə tutulur. ABŞ-ın Beynəlxalq İnkişaf Agentliyinin maliyyələşdirdiyi digər proqramlara Uşaq Dözümlüyü Proqramı (Mercy Corps) və Reproduktiv Sağlamlıq və Ailə Planlaşdırılması (ACQUIRE) aiddir. ABŞ-ın Kənd Təsərrüfatı Departamenti ilkin səhiyyə xidmətinə (ADRA vasitəsilə) və HİV/AİDS proqramına (IRD vasitəsilə) dəstək göstərir. UNİCEF təhlükəsiz analıq, yenidoğulmuşlara qulluq, qidalanma və HİV/AİDS-in profilaktikası və ona yoluxanlara xidmət sahələrində öz fəaliyyətini davam etdirməyi planlaşdırır. Eyni zamanda, UNİCEF YADİDP çərçivəsində bütövlükdə səhiyyə sektorunda islahatların aparılmasına dəstək göstərir. Azərbaycana Birgə Yardım layihəsi erkən mayinə/müalicə xidmətlərini dəstəkləyir, BMT-nin Əhali Fondu isə reproduktiv sağlamlıq proqramını həyata keçirir. AİDS, Malyariya və Vərəmlə Mübarizə üzrə Qlobal Fond Səhiyyə Nazirliyinə HİV/AİDS layihəsi üçün $6 milyon məbləğində qrant vermişdir və malyariya və vərəmlə mübarizə üçün əlavə vəsaitin ayrılması nəzərdən keçirilir. GOPA/KfW Azərbaycanda vərəmin müalicəsi üçün DOTS üsulunun tətbiqində iştirak etmişdir. İnteqrativ ilkin səhiyyə xidmətini, epidemioloji və sanitar nəzarəti gücləndirmək üçün vərəm halları daha geniş şəkildə axtarılıb aşkar edilməli və izlənilməlidir. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı Səhiyyə Nazirliyinə ilkin səhiyyə xidməti, səhiyyə siyasəti və strategiyaları, səhiyyə sektorunda maliyyələşmə, tütün, HİV/AİDS, vərəmlə əlaqədar proqramlar və immunizasiya sahələrində texniki yardım göstərəcəkdir.
Təhsil. AİB erkən uşaqlıq dövründə inkişaf layihəsinin icrasına başlamışdır. Soros Fondu erkən uşaqlıq dövründə inkişaf sahəsinə dəstək verməklə BİA-nın proqramını tamamlayır. Açıq Cəmiyyət İnstitutu və BTC/CQBK xüsusi ehtiyacları olan uşaqları adi bağçalara və ibtidai siniflərə inteqrasiya etmək üçün kənd yerlərində inkluziv/inteqrativ təhsil proqramı həyata keçirilər. Yapon hökuməti ibtidai məktəblərin inşası və təmiri üçün qrant təqdim etmişdir. Yaponiya Beynəlxalq Əməkdaşlıq Bankı orta peşə təhsilinin inkişafı üzrə layihə hazırlayır. Səudiyyə Fondu Bakıda beş orta məktəbin tikintisini maliyyələşdirmişdir. ABŞ-ın Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi orta və ali təhsillə əlaqədar qrant layihəsini nəzərdən keçirir. UNİCEF, ABŞ-ın Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi və İsveçrə İnkişaf və Əməkdaşlıq Agentliyi vətəndaş təhsili, seçicilərin maarifləndirilməsi və gənclərlə bağlı layihələrin vasitəsilə bu sektorda iştirak edirlər.
Sosial müdafiə. BİA ilə sıx əlaqələndirmə şəraitində, BMTİP Sosial Müdafiə Fonduna 2006-cı ilin sonuna qədər fərdi uçot sisteminin yaradılması üçün göstərdiyi yardımı davam etdirəcəkdir. Avropa İttifaqının TACİS və Ərzaq Təhlükəsizliyi proqramları Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinə ünvanlı sosial yardımın icrası sahəsində göstərdikləri yardımı davam etdirməyi planlaşdırırlar. Bu layihələr hələ də hazırlanmaqdadır.
Məcburi köçkünlər. BİA və AİB məcburi köçkünlərin iqtisadi imkanlarının yaxşılaşmasına və onların cəmiyyətə inteqrasiyasına kömək etmək üçün birgə iş aparırlar. Onların səyləri BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissiarlığının və Ümumdünya Ərzaq Proqramının göstərdiyi daha təcili humanitar dəstəyi (müvafiq olaraq, sığınacaqlar və ərzaq təhlükəsizliyi) tamamlayır.
İnfrastruktur. Hazırda bir sıra donorlar, o cümlədən AİB, AYİB, İİB, Küveyt Fondu, OPEK Fondu və Səudiyyə Fondu, Şimal-Cənub və Şərq-Qərb yol dəhlizinin müxtəlif hissələrinin müasirləşdirilməsini maliyyələşdirirlər. Bank bu sektorda əhəmiyyətli dərəcədə iştirak etdiyindən, AİB ilə bu yaxınlarda əldə edilən razılığa uyğun olaraq Dünya Bankı nəqliyyat sahəsində ümumi rəhbərliyi və əlaqələndirməni həyata keçirəcəkdir. AYİB və AİB-in texniki yardımları Bankın Azərbaycan Magistral Avtomobil Yolu Layihəsi ilə başlayan texniki yardım proqramı ilə əlaqələndirilir və onu davam etdirir. Bankın su sektoruna yardımı AİB və KfW-in ikinci dərəcəli şəhərlərdə və kənd yerlərində su təchizatına göstərdiyi dəstəklə tamamlanır. AİB Şəhərlər Alyansı Proqramı çərçivəsində iş aparır və özünün Şəhər İnkişafı Strategiyasında üç əyalət şəhərlərində şəhərin inteqrativ və hərtərəfli planlaşdırılması yanaşmasına mərkəzi yer verir. Enerji sektoruna gəldikdə, Bank ARDNŞ-in restrukturizasiyası və kəşfiyyat, hasilat və boru kəməri ilə bağlı əsas investisiyaları ilə əlaqədar AYİB-lə sıx iş birliyi qurmuşdur. Bank bu sektorda donorların əlaqələndirən aparıcı qurumdur.
