Va axborot texnologiyalari 10-sinf toshkent – 2021

MAVZU YUZASIDAN SAVOLLAR
1. Arxivatorlar nima va undan qanday maqsadlarda foydalaniladi?
2. Kodeklar nima va ulardan qanday maqsadda foydalaniladi?
3. Konvertorlarni qo‘llashdan maqsad nima?
4. Audiokonvertorlarga ta’rif bering va misollar keltiring.
5. Videokonvertorlardan nima maqsadda foydalaniladi va ularning qanday turlari 
mavjud?

---

34
I BOB. 
AXBOROTLARNING KOMPYUTERDA TASVIRLANISHI
UYGA VAZIFA
1. Suratlaringizni WinRAR arxivatori yordamida arxivlang.
2. AIMP pleyerida MP3 formatdagi faylni FLAC formatiga o‘tkazing va FLAC formatini 
qayta MP3 formatiga konvertatsiya qiling. Natijalarni taqqoslang.
3. Any Video Convertor dasturida ixtiyoriy formatdagi videofaylni boshqa ixtiyoriy 
formatga konvertatsiya qiling.
4. AVS Document Converter dasturida .pdf formatli faylni .docx formatiga o‘zgartiring.

---

35
35
II bob. ELEKTRON JADVALLAR
10-dars. ELEKTRON JADVALNING VAZIFALARI VA 
IMKONIYATLARI
TAYANCH TUSHUNCHALAR
Monitoring
– atrof-muhit hamda 
jamiyatda sodir bo‘layotgan 
hodisa va jarayonlarni doimiy 
ravishda kuzatib borish tizimi.
Odamlar bajarayotgan ishlari ustidan doimo 
monitoring olib borishadi. Uning natijalari jamiyat va 
iqtisodiyot obyektlari xavfsizligini ta’minlash bo‘yicha 
takliflar hamda qarorlarni asoslash uchun xizmat 
qiladi. Monitoring olib borishda elektron jadvallardan 
foydalanish yaxshi samara beradi. Elektron jadval 
deganda, asosi jadvaldan iborat dasturiy ta’minot 
tushuniladi. Elektron jadvallarga matn va raqamli ma’lumotlarni kiritish, formulalar yordamida 
esa ushbu ma’lumotlar ustida hisob-kitoblarni amalga oshirish mumkin. Bundan tashqari, 
elektron jadvaldan grafik va diagrammalar yaratishda ham foydalaniladi. 
Jadval protsessorlari katta hajmdagi sonli ma’lumotlardan iborat turli ko‘rinishlar (statistik, 
moliyaviy va buxgalterlik hisobotlari)ni yaratish, ularni qayta ishlash imkoniyatlarini beradi. 
Odatda, bunday jadval protsessorlari 
elektron jadval
deb ataladi. Foydalanuvchi ish faoliyatini 
tashkil etishda o‘zi uchun qulay elektron jadvaldan foydalanadi. Elektron jadvallar ko‘p 
jihatdan bir-biriga juda ham o‘xshash, shuning uchun ulardan birining ishlash prinsipini 
o‘rganish orqali boshqa dasturlar bilan ishlashni o‘rganish mumkin. 
Bob yordamida MS Excel dasturida elektron jadvallar yaratish, ularni qayta ishlash bo‘yicha 
bilim va ko‘nikmalar hosil qilinadi. 
1982-yilda Microsoft kompaniyasi “Multiplan” deb nomlangan birinchi jadval protsessorini 
ishlab chiqdi. “Multiplan” CP/M operatsion tizimida qo‘llash bo‘yicha mashhur bo‘lsa-da, 
MS-DOS operatsion tizimida foydalaniladigan “Lotus 1-2-3” dasturidan sezilarli darajada 
ortda qolardi. Excelning birinchi ko‘rinishi Mac operatsion tizimi uchun 1985-yilda, Windows 
operatsion tizimi uchun esa 1987-yilning noyabr oyida ishlab chiqildi. 1993-yildan boshlab 
Excel dasturiga Visual Basicning qo‘shilishi Excel vazifalarini avtomatlashtirish imkoniyatini 
yaratdi.
Elektron jadval yaratish uchun dastlab MS Excel dasturi ishga tushiriladi.