Va qarashlar
Yüklə 240,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Muzaffarov Umidjon Ismoil o’g’li, Nozima Nurillayeva
- Kalit so‘zlar
|
ICARHSE International Conference on Advance Research in Humanities, Applied Sciences and Education Hosted from New York, USA https://conferencea.org May 28 th 2022 314 QADIMGI SHARQDAGI DASTLABKI AXLOQIY G‘OYALAR VA QARASHLAR Muzaffarov Umidjon Ismoil o’g’li, Nozima Nurillayeva, Toshkent viloyat Chirchiq davlat pedagogika instituti talabalari Ilmiy rahbar: Adambayev Umidbek Xaitbayevich TVCHDPI o‘qituvchisi Anotatsiya: Ushbu maqolada Qadimgi Sharq xalqlarining axloqiy ta’limotlari, axloqiy madaniyati, o‘sha davr axloqiy madaniy tadbirlari va huquqiy me’yorlari, axloq va dinning uzviy uyg‘unliklari natijasida axloqiy g‘oyalarning o‘zgarishi va buning qanchalik darajada ahamiyatliligi to‘g‘risida fikr mulohaza yuritamiz. Kalit so‘zlar: Axloq, Qadimgi Sharqdagi axloqiy g‘oyalar, g‘oya, din, axloqiy huquqiy me’yorlar, ta’limot, sharq allomalari, e’tiqod. Ushu maqolamda qadimdan hozirgi kungacha bo‘lgan davrda Sharq xalqlarida rivojlangan va rivojlanib kelayotgan va bunga o‘z xissasini qo‘shgan allomalar haqida so‘z yuritiladi.Bu o‘z o‘zidan albatta axloq o‘zi nima degan masalani keltirib chiqaradi. “Axloq - so‘zi arab tildan olingan bo‘lib, insonning muomala va ruhiy xususiyatlari majmuyini, fe’lini tabiyatini anglatadigan xulq so‘zining ko‘plik shaklidir. Axloq-jamiyat inson, zamin ba’zan insoniyat tarixiga namuna bo‘la oladigan umumbashariy ahamiyatga ega ijobiy xatti- harakatlar yig‘indisi, inson kamoloti darajasini belgilagan ma’naviy hodisadir”[1]. Haqiqatdan ham shunday, axloqning shakillanish davri yoshligimizdan boshlanadi. Aynan yoshligida bola aqlan va ma’nan rivojlanadi, muloqot doirasi kengayadi va shaxsiy ijobiy xususiyatlarini namoyon qilishni boshlaydi. Takidlashimiz joizki biz sharq xalqlari sirasiga kiramiz. Bizning ota-bobolarimiz ham Uyat, andisha, odob-axloq hayo singari chinakam insoniy fazilatlarni ulug’lovchi va insonlardan talab qiluvchi islom diniga etiqod qilib kelganlar. Axloq esa har bir insonning go’zal fazilatidir. Qadimgi Sharq xalqlarida ham axloqiy qarashlar turli davrlarda turli ko‘rinishda bo‘lgan, axloqning rivojlanishi qadimgi sharq xalqlarida pand-o‘gitlar, maqol-matal, bitiklar va didaktik yo‘nalishlarda vujudga kelgan. Qadimgi Sharq xalqlarida xususan Somir, Bobil, Misr, keyin o‘z hududlarimizda ham axloqiy ta’limotlarining turli darajalari yuzaga keladi rivojlanadi. Axloqshunoslikning rivojlanishida “Qadimgi SHarq allomalarining izlanishlari” muhim ahamiyat kasb etadi.“Al-Xorazmiy” Sezgi orqali bilish bu qisman bilish bo‘lsa, mantiqiy bayon orqaliy bilish esa haqiqiy bilishning muhim” tomonidir.[2]Bunda quyidagi fikirlar aytilmoqda, biz sezgan hamma narsalarimizni, hodisalarimizni avvalo biz nima ekanligini tushunishimiz kerak degan fikrga kelamiz. Al-Termiziy “Insonlarni ,halolikga,adolat va e’tiqodli bo‘lishga hidoyat qiladi”[3]. AL- Termiziyning bu qarashlarida ma’lum bo‘ladiki, har bir ishni boshlayotgan inson avvalo halolikga, adolatga va albatta e’tiqodli bo‘lishga e’tibor berish, kerak. Abu Nasr Farobiyning axloqiy ma’rifiy qarashlari ahohida ajralib turadi. Uning: “Insonning kamolotga yetishishida ham aqliy, ham axloqiy tarbiyaning o‘zaro aloqasi muhim”[4] degan fikirni bayon etadi. Bunda insonlarni komil inson bo‘lib voyaga yetishida aql bilan birga axloqning o‘rni beqiyos degan fikrga kelishimiz mumkin. Aynan Farobiy komil insonni tarbiyalash haqida o‘z qarashlarini asarlarida aytib o‘tadi. Ulardan “Fozil odamlar shahri “asarida axloq-odobi yetuk inson o‘n Yüklə 240,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|