Vazirligi b. M

- jadval. Ichki klet tuzilishiga ko„ra quydagi juft klet stan sxemalari

farqlanadi

Qoralama klet	Yakuniy klet
trio	trio
duo	trio
duo	kvarto
trio	kvarto
kvarto	kvarto

Juft kletli stanlarning yakuniy sxemasi bir muncha zamonaviy xisoblanadi, biroq ayrim hollarda qoralama kletdan avval qo„shimcha ravishda vertikal jo„vali kuyindi keskich o„rnatiladi va yakuniy klet universalga bo„linadi.

Juft kletli stanlarda qoralama kletning ishchi jo„valarining diametri 1130 mm gacha, tirgak 2030 mm gacha, yakuniy klet ishchi jo„va diametri 1030 mm, tirgakli esa 2160 mm bo„ladi. Juft kletli stanlarda jo„va bochka uzunligi 2300…3600 mm.
Qalin listli po„latlarni prokatlash uchun bundan tashqari yarimuzluksiz va yirik tasmali uzluksiz stanlar qo„llaniladi.
Qalin listli po„latlarni prokatlashda stan konstruktsiyasi, zagotovka va tayyor list o„lchami list sifatiga qo„yilgan talablarga ko„ra turli prokatlash sxemalari qo„llaniladi. Ularning asosiylarini ko„rib chiqamiz. Bunda slyab yoki quyma o„qi atrofini prokatlash bo„ylama prokatlash, slyab yoki quyma o„qini perpendikulyar prokatlash ko„ndalang deb ataladi.
Qalin listli po„latlar quymalarni prokatlash sxemasi quydagi operatsiyalarni o„z ichiga oladi.

1. 
   3…4 bo„shatishda bo„ylama prokatlash yo„li bilan qiyshayishlarni bartaraf etish.
   
2. 
   Ko„ndalang prokatlash yo„li bilan zarur, kenglikni olish zarur va bo„shatishlar soniga ko„ra siqish rejimi bilan xisoblanadi. Bu operatsiya tayyor list kengligi quyma kengligidan sezilarli kata bo„lganda qo„llaniladi. Zarur kenglikni olish burchak gorizontal tekisligini silliqlab kontovkalash (trio stanlarida) yoki to„g„ri burchak ostida amalga oshiriladi.
   

Burchakni prokatlashda list qolipi yeyiladi, bu kesmani ortishiga olib keladi, biroq stan detallarining dinamik kuchi kamayadi, chunki deformatsiya o„chog„i kengligi sekin asta ortadi.

3. 
   Zaruriy qalinlik va uzunlikni bo„ylama prokatlash yo„li bilan zaruriy bo„shatishlar soniga ko„ra siqish rejimi hisoblanadi. Bo„ylama prokatlashda avval 90º da kantovkalash amalga oshiriladi.
   

Qalin listli po„lat slyablarni prokatlashda bir necha prokatlash sxemalari mavjud, bunda asosan tayyor list va slyab kengligi birligiga ko„ra aniqlanadi.

2. 
   - rasm. Burchak kengligini silliqlash sxemasi Prokatlashning bir nechta sxemasini ko„rib chiqamiz.
   

1. 
   slyab kengligi list kengligiga kata yoki teng (𝐵_𝑠𝑙 ≥ 𝐵_л) holatda uzunlik va qalinlikni olish zarur miqdorda bo„shatishli bilan amalga oshiriladi.
   
2. 
   Slyab kengligi list kengligidan kichik (𝐵_𝑠𝑙 < 𝐵_𝑙 ). Ko„rilgan holat uchun prokatlash sxemasi quydagilardan iborat: silliqlash uzunligi bo„ylab bo„ylama prokatlash,o„rtacha jo„va bochka uzunligiga teng; silliqlash kengligiga erishish uchun ko„ndalang prokatlash zarur bo„shatishlar zarur bo„shatishlar soniga ko„ra
   

list kengligiga teng; bunda prokatlash burchakda amalga oshiriladi; belgilangan qalinlik va list uzunligini olish uchun bo„ylama prokatlanadi;

3. 
   Slyab kengligi list kengligidan kam ( 𝐵_𝑠𝑙 < 𝐵_𝑙 ) va slyab uzunligi list kengligidan kichik (𝑙_𝑠𝑙 < 𝐵_𝑙). Prokatlash sxemasi bo„ylama prokatlashdan iborat, ko„pincha list kengligiga teng silliqlash uzunligini olish maqsadida bitta bo„shatishli va belgilangan list kengligi va uzunligini olish uchun ko„ndalang prokatlashdan iborat.
   
4. 
   Slyab kengligi list kengligidan kichik ( 𝐵_𝑠𝑙 < 𝐵_𝑙 ) va slyab uzunligi list kengligidan katta yoki teng (taxmin 100 mm) ( 𝑙_𝑠𝑙 ≥ 𝐵_𝑙 ). Bu holatda faqat ko„ndalang prokat amalga oshiriladi.
   

Prokatlash ratsional sxemasini tanlash ko„pgina omillarni analiz qilishni talab etadi: stan samarodirligi, tayyor list va zagotovka o„lchami, metall sarfi, mexanik hossalar va boshqalar. Masalan, 2800 stan samaradorligi ko„ndalang prokatlash sxemasida bitta kontovka yo„qligi xisobiga va siqishning bir maromda taqsimlanishi hisobiga 8…10 % ga ortadi. Bundan tashqari ingichka listlarni prokatlashda ko„ndalang sxema ratsional, chunki slyablar kichik uzunlikda va katta qalinlikda bo„ladi, shu sababli 2800 standa ko„ndalang prokatlash kengligi 1800 mm dan yuqori listlar uchun tavsiya etiladi.

3.