Vazirligi b. M

Siqish kattaligiga ta‟sir etuvchi asosiy omillar

Siqish kattaligi stan samaradorligi, prokatlanayotgagan list sifati, stan uskunasidan foydalanish foydaliligini aniqlaydi. Siqishning optimal rejimini tanlash uchun prokatlash jarayoni ko„rsatkichlarga bog„liqligini o„rnatish zarur.

Qalin listli po„lat prokatlashda stan turiga ko„ra (reversiv, uzluksiz) jo„valar tezligi va prokatlanuvchi quyma o„lchamlaridagi siqish birinchi bo„shatishda tutish shartlariga ko„ra chegaralanishi mumkin.
Reversiv va uzluksiz listli stanlarda birinchi bo„shatishda prokatlash uncha katta bo„lmagan tezlikda amalga oshiriladi, shuning uchun tutish sharoitida siqish kamdan kam chegaralanadi. Chegaraviy tutish burchagi uchun birinchi bo„shatishda reversiv va uzluksiz listli stanlarda siqish 40…80 mm ni tashkil etadi, biroq boshqa omillar bunday siqishni va jo„vani butunlay tutib olishdan foydalanishga imkon beradi.
Trio stanida o„rta uzliksiz jo„vaning borligi natijasida birinchi bo„shatishda turli diametrli jo„valar siqish va prokatlash tezligiga ortish sharoitlari bilan chegaralanadi. Qamrab olingan tezlik va jo„va diametrining nisbatiga ko„ra chegaraviy siqish bu stanlarda 18…28 mm ni tashkil etadi.
Tutish sharoitiga ko„ra chegaraviy siqish kattaligi prokatlash tenglamasi bilan aniqlanadi.

∆ℎ_𝑚𝑎𝑥 = 𝐷(1 − cos 𝛼_𝑚𝑎𝑥), (5.1)

bu yerda D - jo„va diametri; 𝛼_𝑚𝑎𝑥 - tutishning chegaraviy burchagi; 𝛼_𝑚𝑎𝑥 = 𝛽₃; 𝛽₃

• 
  tebranish burchagi; 𝛽₃ = 𝑎𝑟𝑐𝑡𝑔 ƒ₃; ƒ₃ - tutishdagi tebranish koeffitsiyenti.
  

Listlarni prokatlashda jo„valar mustaxkamligi siqish kattaligini aniqlovchi asosiy omil hisoblanadi. Jo„valar mustaxkamligi duo kleti, kvarto va yakuniy bo„shatishli trio kletida prokatlashni chegaralaydi.
Jo„valar mustaxkamligidan kelib chiqib siqishni hisoblash quydagicha amalga oshiriladi, bunda prokatlash kuchi P yo„l qo„yilgan jo„va mustaxkamligidan 𝑃_дoп oshmasligi kerak.


𝑃 ≤ 𝑃_{𝑑𝑜𝑝.} (5.2)


Jo„valar mustaxkamligidan kelib chiqib yo„l qo„yilgan kuch jo„valarni yuklash sxemasini taxlili asosida aniqlanadi.
(5.3 - rasm) da jo„valar mustaxkamlik shartlaridagi egilishga ko„ra duo klet jo„valarida yuklash sxemasi keltirilgan.

^𝑃dop
₌ 0,4𝐷^z[𝜎_i]_{, (5.3)}
𝐿+𝑙−0,5𝐵

bunda D - bochka diametrik; [𝜎_i] - jo„va materiallarini egishning yo„l qo„yilgan kuchlanish; cho„yan jo„valar uchun [𝜎_i] - 70…80 МPа, legirlangan cho„yanlar uchun [𝜎_i] - 80…90 МPа quyma po„latlar [𝜎_i] - 100…120 МPа, bolg„alanuvchan po„latlar [𝜎_i] - 120…140 МPа, legirlangan bolg„alanuvchan po„latlar uchun [𝜎_i] -
140…160 МPа; L - bochka uzunligi; l - bo„yin uzunligi; a - siqish vintlari o„qi orasidagi masofa.

3. 
   - rasm. Duo kleti jo„valarining yuklanish sxemasi
   

4. 
   - rasm. Kvarto kleti jo„valarining yuklanish sxemasi
   

(5.4 - rasm) da kvarto kleti jo„valarining yuklanish sxemasi ko„rsatilgan. (5.4

• 
  rasm) ga asosan yo„l qo„yilgan kuch quydagicha hisoblanadi.
  

Tirgakli jo„va bochka mustaxkamligi-

_𝑑𝑜𝑝 ^𝑜 (5.4)
0 ,4𝐷^z[i]
𝑃 = ,
0,5𝐿+𝑙
bunda 𝐷_𝑜 - tirgakli jo„va bochkasining diametri; [𝜎_i] - tirgakli jo„va materiallarini yo„l qo„yilgan egish kuchlanishi;
Tirgakli jo„va bo„yni mustaxkamligi-

𝑝

i
𝑃_𝑑𝑜𝑝 = 0,4𝑑^𝑧[𝜎 ^]/𝑙, (5.5) bunda 𝑑_𝑜 - tirgakli jo„va bo„yni diametri;
Ishchi jo„va bo„ynini aylantirishdagi mustaxkamligi;

𝑝
𝑃_dop = 0,4𝑑^𝑧[𝜏_kr
^]/ √𝑅∆ℎ, (5.6)

bunda 𝑑_𝑝 - ishchi jo„va bo„yni diametri; R - ishchi jo„va radiusi; ∆ℎ - siqish; [𝑟_кp] -
ishchi jo„va materialini aylantirish uchun yo„l qo„yilgan kuchlanishi, ^[𝑟_𝑘𝑟^] = 0,5 ^[𝜎_i^].
Bu uchta sharoitda hisoblangan minimal kuch yo„l qo„yilgan hisoblanadi. Yo„l qo„yilgan kuch orqali chegaraviy siqish aniqlanadi.

yoki
^{𝑃𝑑𝑜𝑝 = 𝑝𝑠𝑟𝐵𝑙 = 𝑝𝑠𝑟𝐵}√^{𝑅∆ℎ𝑚𝑎𝑥 (5.7)}

∆ℎ_𝑚𝑎𝑥 =
¹ ₍^𝑃𝑑𝑜𝑝₎₂
𝑅 𝑝_𝑠r𝐵
, (5.8)

bunda 𝑝_𝑠𝑟 - prokatlash bosimi, A.I.Selikovning taniqli formulasi bilan aniqlangan. (5.8) tenglamasi chiziqsiz transtsendent xisoblanadi, shuning uchun iteratsiya
usuli bilan xisoblanadi.
Listli stanlarda bo„shatishlar bo„ylab prokatlash kuchini bir tekis taqsimlashda prokatlash quvvati, boshlang„ich bo„shatishda kata ko„rsatkichga ega prokatlash yakunida esa kamayadi.
Agar prokatlash quvvatini kuch va tezlik orqali ta‟riflasak u holda birinchi bo„shatishda 𝑁₁ = 2𝑇₁𝑣₁ , ikkinchida 𝑁₂ = 2𝑇₂𝑣₂ (bu erda 𝑇₁, va 𝑇₂ - ishqalanish kuchi). O„rnatilgan prokatlash jarayonida ƒ_𝑦 = 𝑡𝑔 𝛼/2 va Amonton qonuniga ko„ra 𝑇₁ = 𝑃₁𝑡𝑔𝛼₁/2, 𝑇₂ = 𝑃₂𝑡𝑔𝛼₂/2 (bu yerda 𝛼₁𝑣𝑎 𝛼₁ - bo„shatishda tutish burchagi).
𝑃₁ = 𝑃₂, 𝑣₁ = 𝑣₂, 𝑅₁ = 𝑅₂, bo„lgan holda
^{𝑁1/𝑁2 ≅ 𝛼1/𝛼2 =} √^{∆ℎ1∆ℎ2. (5.9)} (5.9) nisbatidan ko„rinadiki qabul qilingan ko„rsatkichlarga ko„ra prokatlash
yakunida siqishning kamayishi natijasida quvvat ham kamayadi.
Siqish rejimi quyidagi shartlarni qoldirish zarur.
𝑁_{𝑟𝑎𝑠𝑐ℎ} ≤ 𝑁_{𝑟𝑎𝑠𝑝}, (5.10)

bunda 𝑁_{𝑟𝑎𝑠𝑐ℎ} - asosiy yuritmali dvigatelning xisob quvvati; 𝑁_𝑑𝑜𝑝 - dvigatelning ruxsat etilgan quvvati.
Ba‟zan bo„shatishlardan keyingi siqish metall plastikligiga bog„liq bo„lganda ko„rib chiqiladi. Zamonaviy QPST yagona siqish 40…45 % ga yetadi, siqishning bunday kattaligi metallning plastikligi bilan chegaralanmaydi, balki tutish shartlari, jo„valar mustaxkamligi yuritma quvvati va listlarning mexanik xossalari va aniqligiga qo„yilgan talablar bilan chegaralanadi.
Quymalarni prokatlashda birinchi bo„shatishda siqish 8…14 % tashkil etadi, bu asosan tutish burchagining chegarasi va kuyundini yo„qotish zarurati bilan tushuntiriladi.
Prokatlash yakunida siqishning kamayishi asosan yakuniy bo„shatishda, geometrik o„lchamlar aniqligi oshishini aniqlaydi, list shakli va mexanik xossalarga bog„liq.
Siqish kattaligini tanlashga metall xarorati ta‟sir ko„rsatadi. QLST qoralama kletlarida prokatlash yuqori xaroratda 𝑡 = 1150 … 1280 boshlanadi, berilgan po„lat markasi uchun ruxsat etilgan metallni qizdirish xarorati chegaralanadi. Prokat yakunidagi xarorat silliqlash qalinligi, bo„shatishlar soni, talab etilgan metall xossalari va boshqalarga bog„liq. Qoralama kletda prokat yakunidagi xarorat 1000…1100 ni tashkil etadi. Juft kletli yakuniy kletda prokatlash boshlang„ich xarorati 𝑡_{𝑛𝑎𝑐ℎ} ≅ 980 , yakuniy 𝑡_к = 850 … 870 .
Shubxasiz, har bir keyingi o„tishdagi xarorat, ayniqsa oxirida sezilarli
darajada pasayadi va deformatsiya qarshiligi, aylanish kuchini oshiradi. Shuning uchun bo„shatishlar bo„yicha metall xaroratini aniq o„lcham zarurati tug„iladi.
Xaroratni bo„shatish orqali analitik aniqlash issiqlik yo„qotilishini hisobga oladi: tashqi muhitni nurlanishi, jo„valar qizishi, havoni sovutish konvektsiyasi, tasmaga bog„langan suv tushishi; plastik deformatsiya natijasida issiqlikning ortishi. Bu muammoni ruxsat etilgandek hal qilish bo„shatishlar bo„ylab xarorat tushishiga bog„liq. Masalan, Kreydlin bo„yicha u quyidagi formula orqali aniqlanadi.
∆𝑡 = 0,0021 (𝑇°/100)⁴ · 𝑟/ℎ₀, °𝐶 (5.11)

bu yerda 𝑇° = 273 + 𝑡° ; 𝑡° - avvalgi bo„shatishdagi xarorat °𝐶 ; η - keyin to„xtalishda bo„shatish vaqti, s; ℎ₀ - avvalgi bo„shatishda taxlam qalinligi, mm.

Qalin listli po„latlarni prokatlashda har bir bo„shatishdan so„ng xarorat tushishini aniqlash uchun V.A.Tyagunov quyidagi formulani taklif etgan.

∆𝑡 = (𝑡° − 400)/16 · (𝑟/𝑡₀). (5.12)

V.A.Tyagunovga ko„ra butun bo„shatish davrida aniqlangan xarorat tushishida, duch kelgan bo„shatishda metall xarorati.

𝑡_i = 𝑡_𝑜 − 𝐾/ℎ_i−1. (5.13)

bu yerda 𝑡_𝑜 va K - xarorat konstantasi, ℎ_i−1 - bo„shatishdan avval silliqlash qalinligi.

K va 𝑡_𝑜 kattaligi formula bo„yicha aniqlanadi.

0
_{𝐾 =} 𝑡₁−𝑡_{к · ℎ}
^ℎ0^−ℎк−1
^ℎк−1
; (5.14)

𝑡₀ = 𝑡₁ + 𝐾/ℎ₀, (5.15)

bu yerda 𝑡₁, 𝑡₂ - prokatlashning boshlang„ich va yakuniy xarorati, °𝐶; ℎ₀, ℎ_к−1 – birinchi va yakuniy bo„shatishda avvalgi silliqlash qalinligi, mm.

4.