Və vasiTƏLƏRİ fənnindən mühazirələr toplusu hazirladi qaim cəFƏrov metrologiya haqqında ümumi məlumat

RABİTƏ DÖVRƏSİNİN PARAMETRLƏRİNİN DƏYİŞƏN CƏRƏYANLA ÖLÇÜLMƏSİ

Dördqütblülərdə ölçülən sönmələr

Rabitə zamanı siqnalın para­metrləri xəttin parametrlərindən asılı olaraq dəyişir, yəni siqnal zəifləyir. Rabitədə bu zəifləməyə sönmə deyilir. Başqa sözlə sönmə ötürülən hormonik siqnalın dördqütblüdən keçdikdə energetik ölçüsünü xarakterizə edən loqarifmik kəmiyyət olub dördqütblünün çıxı­şındakı gücün girişindəki gücə nisbətən azalmasıdır. Sön­mənin vahidi siqnalın səviyyəsinin ölçü vahidi kimi onluq loqarifma ilə ölçüldükdə desibel, natural loqarifma ilə ölçül­dükdə Neper ilə ifadə olunur. Bu vahid ilk dəfə natural loqarif­manı kəşf etmiş ingilis alimi Con Neperin şərəfinə adlan­dırılmışdır. Sönmə Neper və desibellə ifadə edildikdə aşağıdakı kimi təyin olunur:

  (14.7 )
Burada P₁ - dördqütblünün giriş gücü, P₂ – dördqütblünün çıxışında əmələ gələn gücdür.
Rabitə texnikasında informasiya ötürən dördqütblüləri xarakterizə edən aşağıdakı sönmə növləri ölçülür:

• 
  Təsir sönməsi;
  
• 
  İşçi sönmə;
  

• 
  Xüsusi ( xarakteristik ) sönmə.
  

Lakin sönmə anlayışı dördqütblülərdə təsadüfi və parazit müqavimətlər nəticəsində əmələ gəlib maneə yaradaraq rabitənin keyfiyyətinə pis təsir edən bəzi parametrləri də xarakterizə edir. Bu zaman sönmə termini maneə siqnalının mənbəyini xarakterizə edir. Rabitə texnikasında işçi sönmə və güclənmə, xüsusi sönmə, təsir sönməsi, keçid sönməsi, qalıq sönməsi, əks olunma, balans sönməsi, asimmetriya sönməsi və s. ölçülür.
Sönmənin əksi güclənmədir. Sönmə və güclənmə kanalda normada olmalıdır və istismar vaxtı buna nəzarət edilir. Güclənmə normadan az olduqda maneə siqnalının təsiri çoxalır.

Təsir sönməsinin ölçülməsi

Təsir sönməsi xəttin girişinə verilən gücün onun çıxışına qoşulmuş yükdə ayrılan gücə nisbətinin loqarifmidir:

 ( 14.8 )
Təsir sönməsini ölçmək üçün dördqütblünün Z_yük yük müqavimətini generatorun çıxışı­na qoşub onun üzərində ayrılan P₁ gücü ölçülür və sonra generatoru dördqütblünün girişinə, yük müqavimətini isə dördqütblünün çıxışına qoşub, üzərində ayrılan P₂ gücü ölçülərsə, onların nisbətinin loqarifmindən alınan kəmiyyət hesablanır ( şəkil 14.1 ).