Verska(1 128) 2017 yil p65

128-mashq. 
Uyga vazifa. «Mening orzum» mavzusida kichik hikoya
tuzing. Qaratqich kelishigidagi so‘zlarning tagiga chizing.
TUSHUM KELISHIGI SHAKLI
1-topshiriq. Nuqtalar o‘rniga mos kelishik qo‘shimchalarini
qo‘ying.
Kitob... o‘qimoq, olma... yemoq, qalam... bermoq, xat... chiroyli
yozmoq, suv.... simirib ichmoq.
2-topshiriq. Tushum kelishigi qo‘shimchasini olgan so‘z bog‘lan-
gan fe’lning o‘timli yoki o‘timsizligini aniqlang.
Tushum kelishigi shaklini olgan so‘z doimo o‘timli
fe’lga bog‘lanadi.
Tushum kelishigidagi so‘z bilan o‘timli fe’l yonma-
yon turganda, ko‘pincha tushum kelishigi qo‘shim-
chasi tushib qoladi. Masalan: Kitobni o‘qidim – Kitob
o‘qidim.
?
!

---

62
!
Tushum kelishigidagi so‘z bilan o‘timli fe’l o‘rtasida
boshqa bir so‘z ishlatilsa, tushum kelishigidagi so‘z atoqli
ot, olmosh yoki sifatdosh bo‘lsa, tushum kelishigi qo‘-
shimchasi tushib qolmaydi.
Tushum kelishigidagi so‘z gapda doimo to‘ldiruvchi
vazifasida keladi.
129-mashq.
 Nuqtalar o‘rniga qaratqich yoki tushum kelishiklari
qo‘shimchalaridan birini qo‘ying. Qaysi vaqtda qaratqich, qaysi vaqtda
tushum kelishigi ishlatilishini tushuntirib bering.
Derazam... oldi, gul... hidladi, qalam... rangi, qalam...
berdi, ertak... davomi, ertak... aytdi, farzand... burchi, kitob...
o‘qidi.
Egalik qo‘shimchasini olgan ismlarga bog‘lanuvchi
so‘z qaratqich kelishigi shaklida, o‘timli fe’llarga bog‘-
lanuvchi so‘z tushum kelishigi shaklida keladi.
 
130-mashq. 
Gaplarni o‘qing, tushum kelishigining ishlatilish o‘rin-