SO‘ZLARNING MUNOSABAT SHAKLLARI ISMLARNING MUNOSABAT SHAKLLARI 1-topshiriq. Matnni o‘qing. Mazmunini so‘zlab bering.
ISMLAR HAQIDA So‘zlarni turkumlarga ajratish masalasi eng qadimgi davrlardan
buyon olimlar diqqatini tortib keladi. Tilshunoslikni fan sifatida
shakllantirgan qadimgi hindlar so‘zlarni otlar, fe’llar, yordamchilarga
ajratgan edilar.
Hindlarning tilshunoslik g‘oyalari bilan oziqlangan arablar so‘z-
larni uchga: ismlar, fe’llar, yordamchilarga bo‘ladilar.
Hind tilshunoslari fikrlari asosida yunon olimlari, xususan, Arastu
ham so‘zlarni ana shunday uchga ajratadi. Keyinchalik faqat yunonlar
ismlar ichidan sifatlarni, sonlarni va olmoshlarni chiqaradilar.
G‘arb tilshunosligida yunonlarning keyingi tasnifi keng tarqaldi.
Rus tilshunoslari ham ana shu an’anaga amal qilib, mustaqil so‘zlarni
ot, sifat, son, olmosh, ravish va fe’lga ajratadilar. Aslida, dastlabki
to‘rtta so‘z turkumining barchasi nomlar sanaladi: narsaning nomi
(ot), belgining nomi (sifat), miqdorning nomi (son), nomlar o‘rnida
almashinib keluvchi so‘zlar (olmosh). Rus tilshunoslari shuning uchun
ularni bir umumiy nom ostida ism bildiruvchi so‘zlar nomi bilan
birlashtiradilar.
Bizning ajdodlarimiz qadimdan ot, sifat, son va olmoshlarni
birlashtirgan holda ismlar nomi bilan o‘rganib kelganlar.
Bu so‘z turkumlarining deyarli hammasi egalik, kelishik va ko‘plik
shakllari bilan o‘zgaradi. Shuning uchun bu shakllar faqat otlargagina
emas, balki sifat, son, olmoshlarga, shuningdek, harakat nomi, sifat-
dosh va taqlid so‘zlarga ham daxldordir. Egalik va kelishik shakllari
ana shu so‘zlarni boshqa so‘zlarga tobelantirib bog‘lab keladi. Bu
esa egalik, kelishik qo‘shimchalari bilan o‘zgarish xususiyatiga ega
bo‘lgan so‘zlarni ismlar atamasi ostida birlashtirish zarurligini ko‘r-
satadi.
